توسعه‌ علمی هر کشوری در گرو استقلال دانشگاه‌های آن است

رئیس کمیته علمی همایش «استقلال دانشگاه‌ها، چالش‌ها و راهبردها» بیان کرد: توسعه‌ علمی هر کشوری در گرو استقلال دانشگاه‌های آن کشور است و اگر سرنوشت هر دانشگاهی توسط اعضای هیئت علمی آن تعیین نشود، به این معناست که اعضای آن از رشد علمی و عقلی لازم برای اداره امور شغلی خود برخوردار نیستند.

به گزارش عطنا، محمدرضا ضیایى‌بیگدلی، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی و رئیس کمیته علمی همایش «استقلال دانشگاه‌ها، چالش‌ها و راهبردها»، سه‌شنبه 26 بهمن‌ماه در مراسم افتتاحیه این همایش در سالن آمفی تئاتر دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی، گفت: دانشگاه مرکز عقل، اندیشه‌سازی، اندیشه‌پروری و ظرفیت متخصصان برای هر جامعه‌ است و باید از جایگاه ویژه‌ای برخوردار باشد.

وی ادامه داد: دانشگاه نباید به هیچ رکن دولتی و حکومتی وابسته باشد و این عدم وابستگی همان عزمی است که امروزه به آن استقلال دانشگاه‌ها گفته می‌شود و متأسفانه این مهم هنوز در کشور ما به درستی شکل نگرفته، هرچند که مقرراتی در این زمینه وضع شده که کمتر جنبه‌ اجرایی یافته است.

ضیایى‌بیگدلی در این‌باره تصریح کرد: اصل استقلال دانشگاه‌ها در جوامع پیشرفته درحالی‌ تحقق یافته است که در این رابطه هیچ تفاوتی میان دانشگاه دولتی و غیر دولتی وجود ندارد.

عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه استقلال دانشگاه‌ها به معنای جدایی از نظام حقوقی و حکومتی نیست، افزود: دانشگاه‌ها باید در چارچوب وظایف مصوب خود حق تصمیم‌گیری در کلیه‌ی امور آموزشی، تحقیقاتی، دانشجویی و مدیریتی را داشته باشند.

وی با اشاره به اینکه باید فرهنگ استقلال‌خواهی نیز وجود داشته باشد که اعضای هیئت علمی نیز همواره روحیه‌ استقلال‌طلبی دارند، بیان کرد: توسعه‌ی علمی هر کشوری در گرو استقلال دانشگاه‌های آن کشور است و اگر سرنوشت هر دانشگاهی توسط اعضای هیئت علمی آن تعیین نشود به این معناست است که اعضای هیئت علمی از رشد علمی و عقلی لازم و کافی برای اداره امور شغلی خود برخوردار نیستند.

رئیس کمیته علمی همایش استقلال دانشگاه‌ها، چالش‌ها و راهبردها، ادامه داد: بالاترین طبقه‌ روشنفکر کشور همان فرهیختگان و دانشگاهیان هستند هر وقت نتوانند در خصوص سرنوشت خود تصمیم‌گیری کنند، به یقین تصمیم‌گیری مستقل در رده‌ها و طبقات دیگر جامعه امان‌پذیر نخواهد بود.

به گفته این استاد حقوق بین‌الملل، استقلال دانشگاه‌ها باید در یک فرآیند دموکراتیک ناشی از تعامل سه جانبه «دانشگاه، دولت و جامعه» به دست آید. ضمن‌آنکه نمی‌توان از طرح «حاکمیت مطلوب» سخن گفت در حالی که دانشگاه‌های آن کشور از استقلال و خودگردانی بی‌بهره‌اند.

ضیایى‌بیگدلی با اشاره به ویژگی‌های دانشگاه‌های سرآمد، اظهار کرد: از جمله ویژگی‌های دانشگاه‌های سرآمد با درجه‌ علمی بالا، استقلال آن‌ها است و اعطای استقلال به این نهادها، سیاستی اصولی برای افزایش مقبولیت‌پذیری و پاسخ‌گویی در قبال جامعه و پویایی آن است.

وی با بیان اینکه نباید استقلال دانشگاه‌ها را در مقابل استقلال دادگاه‌ها قرار داد، یادآور شد: ترجمه این واژه به معنای خودمختاری و خودگردانی است، هر چند در برداشت صرف حقوقی اما مرتبط با برداشت کلی اولیه، واژه‌ استقلال به معنای استقلال حقوقی دانشگاه‌ها و دارا بودن شخصیت حقوقی مستقل است و دانشگاه‌های غیرمستقل نیز از این حیث دارای استقلال هستند.

ضیایى‌بیگدلی خاطرنشان کرد: دانشگاه باید بتواند به عنوان یک نهاد توانبخش خود را ارائه کند و مدیریت خودگردان داشته و از اختیارات اداری، مالی، تشکیلاتی، برنامه‌ریزی آموزشی و پژوهشی برخوردار باشد.

وی رقابت سالم را حاصل استقلال نهادهای علمی دانست و گفت: امروزه در جهان پیشرفته این ماهیت و سرشت دانش یعنی آزادگی، نقادی و نوآوری است، که استقلال نهادهای علمی از جمله دانشگاه‌ها را طلب می‌کند. مسلما چنین دانشگاهی زمینه را برای رقابت سالم علمی و میان علمی دانشگاهی فراهم می‌سازد.

عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی در همین موضوع تاکید کرد: نتیجه‌ این رقابت تقدیم دانش‌آموختگان عالم به جامعه انسانی است و با وجود این دانش‌آموختگان درصد فرار مغزها و مهاجرت نخبگان به طور چشم‌گیری کاهش می‌یابد.

وی گفت: استقلال دانشگاه‌ها به معنی خودکامگی، جدایی از حاکمیت، ارزش‌های حاکم بر یک جامعه، خروج از قانون و قانون‌گریزی نیست، بلکه استقلال دانشگاهی، ابعاد و جلوه‌های گوناگون دارد که خود می‌تواند تشکیل دهنده‌ عوامل اقتصادی شامل استقلال سازمانی، مدیریتی، علمی آموزشی و استقلال مالی باشد.

ضیایى‌بیگدلی در پایان افزود: چون برای اولین بار است، که چنین همایشی برگزار می‌شود و ارتباط با یک رشته‌ خاصی ندارد، آنچنان که باید و شاید مورد استقبال چندانی قرار نگرفت و امیدوارم در آینده در دانشگاه علامه و دانشگاه‌های دیگر با استقبال بیشتری مواجه شود.