نقش «دانشگاه‌ علامه» در آموزش و فرهنگ‌سازی ایمنی/ باید برای آتش‌نشانی منابع مستقل تامین کرد

در این نشست تاکید شد: قدمت و طولانی بودن ساختمان، پوشش رسانه‌ای آن و درگیر شدن احساسات و ذهنیت مردم از طریق پوشش رسانه‌ای باعث شد که حادثه پلاسکو به یک تجربه مشترک جمعی تلخ تبدیل شود، لذا ایجاد شبکه‌ها و بهره‌برداری از الگوهای جدید از قبیل مسجدها و فعال کردن شوراهای محلی در بخش آموزش مردم می‌تواند اقدامی موثر برای جلوگیری از این حوادث باشد.

به گزارش عطنا، نشست «آسیب‌شناسی مدیریت شهری با تاکید بر حادثه پلاسکو» با حضور غلامرضا کاظمیان‌شیروان، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی، کامران عبدولی، قائم‌مقام معاون حوزه پیشگیری و حفاظت از آتش‌سوزی تهران، علیرضا دبیر، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی و عضو شورای شهر و رئیس کمیسیون برنامه‌ریزی بودجه، مهرداد صباغی، استاد گروه مدیریت دولتی و بهروز اسد‌نژاد، مدیر برنامه و بودجه بیمه ایران، به همت انجمن علمی مدیریت دولتی، یکشنبه 15 اسفندماه در دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

در ابتدای نشست، غلامرضا کاظمیان‌شیروان، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی و دبیر نشست، در سخنانی اظهار کرد: اگرچه حوادثی مثل حادثه پلاسکو در سطح کشور نداشته‌ایم اما حوادثی با این سطح خسارت و وقایع مشابه داشته‌ایم.

کاظمیان‌شیروان، تبدیل شدن حادثه پلاسکو به یک تجربه مشترک جمعی را عامل اصلی مورد توجه قرار گرفتن آن دانست و گفت: قدمت و طولانی بودن ساختمان، پوشش رسانه‌ای آن و درگیر شدن احساسات و ذهنیت مردم از طریق پوشش رسانه‌ای باعث شد که حادثه پلاسکو به یک تجربه مشترک جمعی تلخ تبدیل شود.

او ادامه داد: این تجربه در حوزه مدیریت شهری و حوزه عمومی می‌تواند بسیار کاربرد داشته باشد و وظیفه دانشگاه و دانشجو گرامی داشتن این حوادث و فداکاری‌های انجام شده و لذا تبدیل آن به یک واقعه درس‌آموز و عبرت‌آموز است.

دبیر نشست به سه محور اصلی، جهت تحلیل و درس گرفتن از این حادثه اشاره کرد و گفت: تحلیل یکپارچگی در مدیریت حوادث شهری، تحلیل حساسیت سازمانی، عمومی و فردی در مقابل حوادث و ایمنی شهری و تحلیل اقدامات خرد و اجرایی از جمله تحلیل‌هایی است که باید انجام شود تا این اتفاقات رخ ندهد.

وی اضافه کرد: در بحث یکپارچگی مدیریت شهری این بحث مطرح می‌شود که آیا سازمان‌های متولی رسمی مدیریت شهری، صاحبان و فعالان اقتصادی در ساختمان پلاسکو و استفاده‌کنندگان از این ساختمان، چقدر در مقابل ایمنی ساختمان و شهر حساسیت دارند و این حساسیت به چه میزان یکپارچه است.

کاظمیان‌شیروان، تصریح کرد: در کشور ما، در سه سطح  یکپارچگی در حوزه سیاست‌گذاری ایمنی، برنامه‌ریزی برای جلوگیری از حوادث و امور اجرایی حادثه، تفرق و اختلاف وجود دارد، سیاست‌های ایمنی شهری، مدون نبوده و اولویت‌های ایمنی شهری از مقیاس خرد تا مقیاس کلان مشخص نیستند، بنابراین طبیعی است که ما اقدامات منسجم و یکپارچه‌ای نداشته باشیم.

این استاد دانشگاه، عامل اصلی بی‌تفاوتی در مقابل ایمنی در سطح خرد و کلان را زیاد شدن این حوادث و عدم نشان دادن عکس‌العمل در برابر آن دانست و خاطرنشان کرد: اصولا بحث «ایمنی» تبدیل به یک بحث جدی در زندگی ما نشده است مثلا  با وجود کپسول آتش‌نشانی در زندگی ما اما طرز استفاده از آن را نمی‌دانیم، همچنین از قانون‌ها برای مقابله با حوادث به موقع و درست استفاده نمی‌کنیم.

نقش «دانشگاه‌ علامه» در آموزش و فرهنگ‌سازی ایمنی

کامران عبدولی، قائم‌مقام معاون حوزه پیشگیری و حفاظت از آتش‌سوزی تهران، اظهار کرد: مقوله ایمنی را نمی‌توان از یک زاویه به آن نگاه کرد و در حال حاضر یکی از ملزومات جوامع بشری است که نهادها و سازمان‌های بسیاری در این مقوله دخیل بوده و در اولویت کارهای جوامع شهری و بشری قرار گرفته است.

وی ادامه داد: بحث ایمنی در کشور ما به دلیل اینکه خیلی از مسئولان و مردم هنوز به آن اعتقاد و حساسیت  ندارند، جزء اولویت‌های آخر هم قرار نگرفته است لذا بعد از حادثه پلاسکو مردم به آن توجه کردند در صورتی که مقوله ایمنی علاوه بر ساختمان در پارک‌ها، خیابان، معابر نیز مطرح است.

عبدولی دو عامل اصلی در پیاده‌سازی ایمنی ساختمان‌ها، پارک‌‌‌ها و یا هر پروژه دیگر را رعایت «اصل فوری» و ارائه «آموزش‌ها» در زمینه ایمنی دانست و خاطرنشان کرد: طراحی درست، انتخاب مصالح که در کشور ما از کیفیت خوبی برخوردار نیستند و اجرای درست و در نهایت تعمیر و نگهداری، مراحلی است که باید در ساخت ساختمان‌ها مورد توجه قرار گیرند.

وی با اشاره به مراحل آموزش، تاکید کرد: در زمینه آموزش ایمنی، مرحله شناسایی خطرات پیرامون، شیوه صحیح انتخاب مربی و توانایی او در انتقال مطالب، آموزش عملی به مردم، تولید محتوا برای مردم و مشاهده اثربخشی و اصلاح روش‌ها، باید رعایت شود ضمن اینکه مسائل ایمنی با توجه به سن، جنس و شغل افراد متفاوت باشد.

وی افزود: در زمینه حفظ ایمنی علاوه بر آموزش باید خود مردم نیز کمک کنند و دانشگاه‌ها به خصوص دانشگاه علامه به عنوان دانشگاه علوم انسانی می‌توانند هم در زمینه روش‌‌های آموزش و هم فرهنگ‌سازی کمک بسیاری در این زمینه داشته باشند.

قائم‌مقام معاون حوزه پیشگیری و حفاظت از آتش‌سوزی تهران، گفت: در بحث فوری، بحث جریمه و نظارت مهم است، مثلا کسی که در کاربری ساختمان تغییر ایجاد می‌کند باید جریمه شود و همچنین ساختمان باید قبل از استفاده از نظر ایمنی تایید شود اما به اندازه مهم بودن بحث جریمه، تشویق شرکت‌های بیمه و در نظر گرفتن تمهیدادت ایمنی نیز از اهمیت برخوردار است.

او به تفاوت بین «Passive» و «Active»، در زمینه ایمنی اشاره کرد و گفت: موضوعات تخصصی ایمنی به دو موضوع «Passive» و «Active»، برمی‌گردد،. تفاوت بین «Passive» و «Active»، در این است که «Active» همیشه وجود دارد اما «Passive» تا زمانی که حادثه اتفاق نیفتد فعال نمی‌شود، همچنین موضوعات ایمنی باید بیشتر به سمت بحث پیشگیری سوق داده شود.

لزوم تامین منابع مستقل برای  سازمان «آتش‌نشانی»

در ادامه نشست، علیرضا دبیر، عضو شورای شهر و رئیس کمیسیون برنامه‌ریزی بودجه در خصوص مدیریت یکپارچه، اظهار کرد: در تهران مدیریت یکپارچه به خصوص بین سازمان‌ها و نهادهایی ازقبیل اداره آب، برق، گاز و... وجود ندارد.

دبیر با بیان اینکه مدیریت یکپارچه با مدیریت واحد تفاوت دارد، گفت: مدیریت یکپارچه به معنی یکپارچگی دستگاه‌ها است، بنابراین هر دستگاهی زیرمجموعه دستگاه بالاتر خود است و باید در مواقع ضروری به صورت یکپارچه و همسان عمل کنند، در حالی که در حادثه پلاسکو مدیریت یکپارچه تا حدودی خود را نشان داد.

وی اضافه کرد: سازمان آتش‌نشانی زیرمجموعه مدیریت بحران است، لذا مدیریت بحران را باید قبل از بحران داشته باشیم، فقط در شهر تهران، شهردار رئیس می‌شود و تمام نهادهای اجرایی زیرمجموعه شهرداری هستند

عضو شورای شهر و رئیس کمیسیون برنامه‌ریزی بودجه در خصوص بودجه سازمان آتش‌نشانی در سال 1395، خاطرنشان کرد: سال 1395 بودجه سازمان آتش‌نشانی 535 میلیارد تومان بوده که صد و بیست میلیارد آن برای خرید تجهیزات بوده است، لذا از صد و بیست میلیارد، فقط بیست و پنج میلیارد توسط شهرداری به آنها داده شده است.

دبیر اضافه کرد: اولین اقدام تامین منابع مستقل برای آتش‌نشانی است، بنابراین برای سال آینده این دو درصد مستقیم به حساب خود سازمان آتش‌نشانی واریز می‌شود.

این استاد دانشگاه علامه طباطبائی گفت: ارتقای سطح ایمنی ساختمان‌ها و فضای شهری، ارتقای فرهنگ ایمنی و آموزش شهروندان تهرانی هم برای سازمان آتش‌نشانی و هم برای شهرداری تهران، ایجاد نظام بازرسی ایمنی و آتش‌نشانی، ایجاد تمهیدات لازم به منظور ارتقای اماکن عمومی شهرداری تهران از جمله موارد رعایت ایمنی هستند.

حادثه پلاسکو یک «فاجعه» است

همچنین در ادامه نشست، مهرداد صباغی، استاد گروه مدیریت دولتی به ضرورت بررسی حادثه پلاسکو از منظر مدیریت دولتی اشاره کرد و گفت: بحث خدمات عمومی در امور شهری بحثی مهم و در رویکرد خدمات دولتی نوین، رویکرد پست‌مدرن به معنای مشارکت همه شهروندان در امور شهری مطرح است.

صباغی با بیان اینکه موقعیت‌های تصمیم‌گیری متعدد است در مورد چهار اصطلاح فرصت، مسئله، بحران و فاجعه، خاطرنشان کرد: فرصت بیانگر شرایطی است که در صورت دقت به آن می‌توان با کیفیت بهتر و اثربخش‌تر به آن رسید، در غیر این‌صورت با مسئله مواجه می‌شویم.

وی ادامه داد: مرحله بعدی بحران است که حاصل انباشتگی بسیار زیاد و موضوعات متعدد هم‌ریشه است که در مورد آن تصمیم‌گیری نشده و در نهایت می‌تواند منجر به حادثه شود، بحران نیاز به تصمیم‌گیری فوری دارد.

صباغی با بیان اینکه حادثه پلاسکو فاجعه است، افزود: بحران، قابل مدیریت و فاجعه، نتیجه اتفاقات جزئی است که بر روی هم جمع شده و عدم پیگیری منجر به انفجار می‌شود که دیگر قابل مدیریت و کنترل نیست، از این منظر قضیه پلاسکو یک فاجعه است.

استاد گروه مدیریت دولتی، زمینه‌های بروز این فاجعه را چنین برشمرد: بروکراسی ناکارآمد بخش عمومی مثلا شهرداری تهران می‌گفت ما بارها اخطار دادیم و در اینجا بحث رفع تکلیف مطرح است، کیفیت‌خواه نبودن و به دنبال بهبود اوضاع نبودن توسط مردم و در نهایت بی‌توجهی کسبه از عوامل بروز این فاجعه است.

وی خاطرنشان کرد: چهل نوع حوادث طبیعی در دنیا مشخص شده که سی و یک نوع از این حوادث به طور بالقوه در ایران قابل وقوع است و ایران در بلاخیز بودن در رتبه ششم و در منطقه آسیا در رتبه چهارم قرار دارد و همچنین نود درصد کشور ایران به طور بالقوه تحت تاثیر سیل و زلزله می‌تواند قرار گیرد.

صباغی در مورد میزان آمادگی ما در مقابل این حوادث، گفت:  میزان آمادگی ما در برابر این حوادث نسبت به کشورهای دیگر از جمله ژاپن که منبع زلزله است، هزار برابر کمتر است بنابراین اگر قرار باشد با این سبک، مدیریت شهری ادامه پیدا کند، قطعا حوادثی این چنین اتفاق می‌افتد.

وی اضافه کرد: ایجاد شبکه‌ها و بهره‌برداری از الگوهای جدید از قبیل مسجدها که منسجم‌تر هستند و فعال کردن شوراهای محلی در بخش آموزش مردم و وظیفه ما دانشگاهیان در به دست‌گیری شبکه شوراهای شهر و محله می‌تواند اقدامی موثر برای جلوگیری از این حوادث باشد.

نیاز به «ایمنی» جزء نیازهای معیشتی است

بهروز اسد‌نژاد، مدیر برنامه و بودجه بیمه ایران، اظهار کرد: بیمه صنعتی است که با همه صنایع و خدمات کار دارد، میزان پرداخت خسارت‌ها از جانب بیمه تابعی از نحوه عمل حوزه‌های مختلف در ایمنی است، همچنین  آثار و عوارض همه سازمان‌ها از قبیل آتش‌نشانی و نیرو انتظامی که نسبت به ایمنی تکلیف و مسئولیت دارند در بیمه مشاهده می‌شود، آتش‌نشانی تاثیر مستقیم بر روی بیمه دارد.

اسدنژاد ادامه داد: ما در صورتی جامعه و صنعت ایمن داریم که همه دستگاه‌ها و نیز بیمه، وظایفشان را به درستی انجام دهند، یکی از نقش‌های بیمه در هر جامعه‌ای ارتقای سطح ایمنی آن جامعه است، بیمه کردن هر کسی با هر شرایطی صحیح نیست.

وی افزود: پلاسکو یک ساختمان چهل و پنج ساله بالغ بر هزار و پانصد میلیارد سرمایه و دارای پانصد و شصت واحد بود که از این میزان، صد و شصت واحد بیمه داشتند، در حالی‌که با وجود شرایط موجود در آنجا و حضور پیکنیک برای غذا درست کردن در کنار پوشاک‌ها، نباید آن میزان واحدها هم بیمه می‌شدند.

مدیر برنامه و بودجه بیمه ایران با بیان اینکه فرهنگ‌سازی در جهت بیمه کردن و آثار و فایده‌های آن در جامعه وجود ندارد، خاطرنشان کرد: نیاز به ایمنی جز نیازهای معیشتی و ثانویه و همچنین جزء نیازهای کیفیت است و یکی از ابعاد زندگی کیفی، ایمنی است، در حالی‌که خیلی از افراد جامعه ما بیمه ندارند و به آن به عنوان یک هزینه نگاه می‌کنند.

اسدنژاد عنوان کرد: ضریب نفوذ که از تقسیم مجموع درآمدهای حق بیمه در یک سال به تولید ناخالص داخلی به دست می‌آید خود شاخصی است که نشان می‌دهد بیمه ما، بیمه توسعه‌یافته نیست، این ضریب در ایران 2/1 (دو و یک دهم)درصد و در کشورهای توسعه‌یافته، سیزده درصد و متوسط دنیا هفت درصد است.

وی در پایان به دو راهکار اشاره کرد و گفت: کمک به استقرار یکپارچه مدیریت شهری، استانداردسازی در حوزه ایمنی صنایع و خدمات، جایگاه شغلی افراد براساس صلاحیتشان و دیدن نیازهای سخت‌افزاری، مغزافزاری و نرم‌افزاری در کنار هم از جمله راهکارها برای جلوگیری از چنین حوادثی است.

گفتنی است در پایان این نشست، از دو تن از نمایندگان آتش‌نشانی قدردانی و به رسم یادبود، لوح تقدیری اهدا شد.

تصاویر نشست را اینجا ببینید.