وقتی ارشد کافی نیست!

روز گذشته آزمون سراسری دکتری برگزار شد و بیش از 260 هزار نفر در این آزمون شرکت کردند با این امید که بتوانند در مقطع بالاتری به علم‌آموزی در کشور خود بپردازند. در زمان شروع آزمون برگه نظرسنجی به داوطلبان داده شد که مطرح شدن 3 سوال در آن جای تامل داشت. سازمان سنجش در این نظرسنجی میزان تمایل داوطلب به سه مبحث «ارتقاء شغلی و درآمد»، «کسب جایگاه اجتماعی» و «علاقه‌های علمی» را برای داوطلبان مطرح کرد که براساس علایق خود باید گزینه‌های خیلی زیاد، زیاد، متوسط و کم را انتخاب می کردند. در این میان پس از اتمام آزمون از دانشجویان پرسیدیم که معیار واقعی شما کدام گزینه است، موضوعی که در قالب این سوال که «چرا می خواهید دکتری بخوانید؟» مطرح کردیم.

به گزارش عطنا، پویان خوشحال، روزنامه‌نگار در روزنامه ابتکار گزارشی با عنوان «وقتی ارشد کافی نیست» منتشر کرده و در آن به سراغ داوطلبان کنکور دکتری امسال رفته و پای درددل آن‌ها نشسته است که در ادامه  می خوانیم؛

پریسا، داوطلب دکتری رشته عمران است. او می‌گوید: «من برای ارتقاء شغلی برای شرکت در آزمون دکتری آمدم. شغل من در یکی از بخش‌های شهرداری است و برای همین برای ارتقاء شغلی نیازمند گرفتن دکتری هستم. هم از جنبه علمی و هم از جنبه درآمدی داشتن مدرک دکتری برای من خوب است.»

پریسا اخذ مدرک دکتری خود را کاملا بی‌ربط به جایگاه اجتماعی می‌داند، چرا که او بیشتر به دنبال ارتقاء شغلی است. پریسا می‌گوید: «به عقیده من کسی که به دنبال کارهای پژوهشی و ارتقاء شغلی باشد، دکتری خواندنش بلامانع است اما اگر برای آشنایان و فامیل بخواهد چندین سال درس بخواند، به نظر من دیوانگی است!»

پریسا و امثال او کم نیستند، افراد زیادی که به امید قبولی در مقطع دکتری شانس خود را امتحان می‌کنند؛ آزمونی که برای آن 50 هزار تومان هزینه داشته که مربوط به ثبت نام می‌شود.

براساس آمار ارائه شده توسط سازمان سنجش کشور تعداد ۲۶۰ هزار و ۱۱۰ داوطلب برای شرکت در آزمون ورودی دوره دکتری نیمه‌متمرکز (Ph.D) سال ۹۶ ثبت نام کردند که از این تعداد ۱۱۰ هزار و ۱۷۹ داوطلب زن و ۱۴۹ هزار و ۹۳۱ داوطلب مرد هستند.

سمیه یکی از همین افراد است. او داوطلب رشته صنایع بوده و به همراه پدر خود بعد از آزمون راهی خانه می‌شود، او که فارغ‌التحصیل رشته صنایع است، می‌گوید: «دکتری خواندن من قدمی است برای آینده‌ام. این که حداقل برای خودم مفید باشم.»

سمیه در پاسخ به سه سوال ارتقاء شغلی، جایگاه اجتماعی و علاقه علمی گزینه ارتقاء شغلی را در اولویت خود قرار داده چرا که نزد پدر خود در یک شرکت صنعتی کار می‌کند. در مرحله بعدی جایگاه اجتماعی نیز برای او از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که برادر و خواهر بزرگتر او نیز دارای مدرک دکتری هستند.

پدر سمیه در پاسخ به این سوال که آیا از جانب خانواده اجباری به او آورده شده است تا در مقطع دکتری تحصیل کند، می‌گوید: «همانطور که سمیه گفت، برادر و خواهر او نیز مدرک دکتری خود را گرفته‌اند. اما خانواده، شاید محرکی برای او بوده باشد اما فشار و زوری از طرف خانواده وارد نشده که حتماً سمیه دکتری بخواند. هرچند شغل من بی‌تاثیر در انتخاب‌های تحصیلی فرزندانم نبود.»

صادق، دست به سینه در کنار خروجی محل آزمون ایستاده. به نظر نمی‌رسد از آزمونی که داده است نگران باشد. او که در رشته مخابرات در آزمون شرکت کرده است، می‌گوید: «اولین سال نیست که در آزمون شرکت می‌کنم، پارسال آمدم، امسال هم شرکت کردم. کارشناسی ارشد را در دانشگاه آزاد خواندم اما به دنبال این هستم که در دانشگاه دولتی دکتری بخوانم. فعلا که هر سال امتحان می‌دهیم، ببنیم چه می‌شود.»

صادق به صراحت در پاسخ به این سوال که چرا می‌خواهی در مقطع دکتری شرکت کنید، می‌گوید: «کلاس! کلاس اجتماعی. همه ما می‌دانیم دکتر گفتن با کلاس است. هرچند رشته من برق است، آزمونی که دادم بی‌ربط به شغلی که دارم نیست اما داشتن مدرک دکتری برای من ضروری نیست. با توجه به جایگاه اجتماعی که دارد، دوست دارم که دانشجوی دکتری شوم.»

صادق براین باور است که اخذ مدرک دکتری برای ارتقاء شغلی تنها برای کسانی است که در همان رشته مرتبط مشغول هستند اما بخش عمده آن را جایگاه اجتماعی تشکیل می‌دهد. او می‌گوید نیمی از ماجرا هم علاقه علمی است، چرا که کسی که علم کافی را نداشته باشد وقتی وارد مقطع دکتری می‌شود، ظرفیت به پایان رساندن آن را هم ندارد.

صادق می‌گوید: «ببینید جامعه ما به شکلی است که اگر کسی توانایی مالی داشته اما مدرک دیپلم هم داشته باشد بعد از چندبار دکتر و مهندس صدا کردن او توسط افراد این الغاب برای او می‌ماند. این وضعیت برای امثال ما فراهم نیست و همان بهتر که نیست اما در خلاء چنین فرصتی باید تلاش خودم را بکنم که در مقطع دکتری، علاوه بر توانایی علمی، جایگاه اجتماعی خود را نیز پیدا کنم.»

امیر عباس که دانشجوی مخابرات است در پاسخ به این سوال که چرا در آزمون دکتری شرکت کرده، می‌گوید: «شرایط جامعه و کاری در کشور به گونه‌ای شده است که فوق لیسانس جواب نمی‌دهد و مجبوریم دکتری بخوانیم، الان برای کسب شغل باید رزومه خیلی قوی‌ای داشته باشی. فکر می‌کنم داشتن مدرک دکتری یا حتی نوشتن همان دانشجوی دکتری در پیدا کردن یک شغل کمک زیادی کند.»

امیرعباس که هدف از شرکت در آزمون را بهبود شرایط شغلی عنوان می‌کند، گفت: «ببنید در حال حاضر امنیت شغلی در کشور پایین است، از ترس از دست دادن شغل هم که شده، افراد به سمت گرفتن مدرک های بالاتر خیز بر می‌دارند.»

امیرعباس در پاسخ به سه سوال سازمان سنجش مربوط به ارتقاء شغلی گزینه، خیلی زیاد و در پاسخ به سوال کسب جایگاه اجتماعی گزینه متوسط و در پاسخ به سوال علاقه مندی علمی گزینه خیلی زیاد را انتخاب کرده است.

نادر، داوطلب رشته برق الکترونیک است. پدر و مادر نادر در خروجی ساختمان محل آزمون منتظر او بودند. نادر از محدود کسانی بود که تنها دلیل شرکت در آزمون را کسب مراتب علمی بالاتر عنوان می کند. او از جمله کسانی است که قصد دارد به طور آکادمیک درس بخواند و سپس از راستای آن شغلی پیدا کند و به همین قصد تا مقطع دکتری پیش آمده است.
پدر نادر اما تنها شوق و علاقه نادر را محرک در رسیدن به این مقطع و شرکت در آزمون می‌داند، او می گوید: «ما هیج اجباری برای او قرار ندادیم. تنها خودش بود که به این شاخه و کارهای پژوهشی علاقه داشت و در آزمون هم شرکت کرد.»

نادر می گوید آزمون امسال کمی سخت بود اما با این حال امیدوار است که شرایط قبولی در یکی از دانشگاه های شهر تهران را داشته باشد.

آزمون ورودی دوره دکتری نیمه متمرکز سال 96 روز جمعه با حضور بیش از 260 هزار نفر برگزار شد. از تعداد ۲۶۰ هزار ۱۱۰ داوطلب، تعداد ۱۴۹ هزار و ۲۶۵ نفر در گروه علوم انسانی، ۲۴ هزار و ۹۹۹ نفر در گروه علوم پایه، ۴۸ هزار و ۷۵۹ نفر در گروه فنی و مهندسی، ۱۴ هزار و ۹۲۹ نفر در گروه کشاروزی و منابع طبیعی، ۱۳ هزار و ۸۵۴ نفر در گروه هنر، ۲ هزار و ۲۳۰ نفر در گروه دامپزشکی و ۶ هزار و ۷۴ نفر در گروه زبان ثبت نام کرده بودند.

پریسا، سمیه، صادق، امیرعباس و نادر نیز جز این افراد هستند که در کنار آن ها دوست دارند در آزمون مرحله کتبی این آزمون پذیرفته شوند تا شاید بتوانند به سه محور ارتقاء شغلی، جایگاه اجتماعی و علاقه مندی علمی در زندگی خود جان ببخشند.

از نکات جالب آزمون ورودی دوره دکتری نیمه‌متمرکز (Ph.D) سال ۹۶ افزایش تعداد داوطلبان نسبت به سال های گذشته بود. براساس آمار ارائه شده نسبت به سال ۹۵، تعداد ۱۰۱ هزار و ۸۵۷ نفر و این آمار نسبت به سال ۹۴ تعداد ۵۸ هزار و ۴۵۰ نفر و همچنین این آمار نسبت به سال ۹۳ تعداد ۱۹ هزار و ۷۱۹ نفر افزایش نشان می‌دهد. شاید این افزایش تعداد داوطلبان پاسخی باشد به این موضوع که «دیگر ارشد جواب نمی‌دهد.»