توقیف مطبوعات در کشورهای پیشرفته مرسوم نیست

عضوهیئت علمی گروه روزنامه‌نگاری دانشکده علامه طباطبائی با بیان اینکه افکار عمومی دغدغه‌ای برای روزنامه و جایگاه آن ندارد، تصریح کرد: در کشورهای پیشرفته موضوعی به نام توقیف مطبوعات وجود ندارد و اگر در نشریه‌ای مطلبی به اشتباه چاپ شود، آن نشریه تعطیل نمی‌شود.

به گزارش عطنا به نقل از ایرنا، علیرضا عبدالهی نژاد در تشریح ویژگی‌های حرفه خبرنگار و تبیین چالش‌های حرفه روزنامه نگاری و کار رسانه ای در کشور افزود: از جمله ویژگی‌های یک خبرنگار، انگیزه، ذوق، استعداد و شم خبری است. خبرنگار باید دارای مسئولیت حرفه ای نیز باشد، به این معنا که در قبال مسئولیت خود باید چند بعد را مد نظر قرار دهد.

ابعاد حرفه خبرنگاری

وی ادامه داد: یکی از این ابعاد، مخاطبانی هستند که از اخبار و خبرهایی که خبرنگار تهیه می‌کند، بهره‌مند می‌شوند. بعد بعدی جامعه است، به این شکل که هر خبری که خبرنگار تهیه می‌کند می‌توان بازتاب آن را در جامعه دید.

عبدالهی نژاد افزود: بعد بعدی، خود خبرنگار است که در واقع باید پاسدار هویت ها، ارزش ها، اعتبارها و هنجارها باشد و بعد چهارم اعتبار خبرنگار است و بعد پنجم، رسانه‌ای است که مبتنی بر خط مشی و اصول کلی رسانه فعالیت می‌کند.

این مدرس دانشگاه گفت: یکی از ویِژگی‌های یک خبرنگار، صداقت و اخلاق حرفه ای است. همچنین بی‌طرفی در دستیابی به اخبار از ویژگی‌های ممتاز کار خبرنگار به شمار می‌آید، اصل کلام اینکه یک خبرنگار باید فاقد سوگیری جناحی و یا حزبی خاصی باشد. همچنین یک خبرنگار باید نماینده افکار عمومی باشد نه وامدار طبقه سیاسی حاکم. خبرنگار وامدار مردمی است که به او اعتماد می‌کنند، البته یک خبرنگار هم نباید رسانه را نردبانی برای کسب ثروت و شغل ببیند زیرا این مسئله با اصول حرفه ای زاویه پیدا می‌کند و مشکل‌ساز می‌شود.

وظیفه دولت ایجاد زمینه برای روزنامه نگاری مستقل و آزاد است

عبدالهی نژاد در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه چگونه ارتقای شغلی و حرفه ای خبرنگاری باید حفظ شود و خبرنگاران و دولت چه اقدامی باید در این زمینه انجام دهند نیز گفت: معتقدم یک عامل موثر برای کارکرد حرفه ای رسانه‌ها، دولت است. وظیفه دولت این است که زمینه‌های حرفه مستقل، آزاد و کثرت گرای روزنامه نگاری را فراهم کند. هرچه بیشتر خطوط قزمزی که غیر ضروری و مبتنی بر تفسیرهای سیاسی است کمرنگ شود، فعالیت رسانه‌ها آزادتر می‌شود.

باید به رسانه‌ها اعتماد کرد

وی ادامه داد: در کشور روزنامه خصوصی به آن صورت نداریم، بیشتر روزنامه‌ها یا دولتی هستند و یا شبه دولتی. باید به رسانه‌ها اعتماد و بازار کسب رسانه‌ها را فراهم کنیم. کارکرد روزنامه‌ها و دولت در این زمینه بسیار مهم است، بخصوص دولت برای رونق کسب و کار و تولید.

این استاد دانشگاه گفت: در روزهای آغاز دولت یازدهم، رئیس جمهوری از بازگشایی انجمن صنفی روزنامه نگاران خبر داد که همچنان این اتفاق میمون رخ نداده است. معتقدم در این زمینه بیشتر از دولت، کارکرد خبرنگاران مهم است تا مطالبات خود را از یک منبع اعلام کنند تا چند صدایی کاهش یابد و به حق خود برسند. بحث ایجاد تضمین‌های لازم برای حمایت شغلی و حرفه ای سیاسی در مطبوعات هم خیلی مهم است.

عبدالهی نژاد افزود: در کشورهای پیشرفته چیزی به نام توقیف مطبوعات وجود ندارد و اگر در نشریه ای مطلبی به اشتباه نوشته شود آن روزنامه و یا رسانه تعطیل نمی شود.، شاید اخطار به نویسنده مطلب داده و یا جریمه شود اما زندانی نمی شود اما در ایران به راحتی یک روزنامه بسته می‌شود، هزار نفر هم بیکار می‌شوند و اتفاقی رخ نمی دهد.

وی گفت: مردم هم در این زمینه مطالبه ای ندارند چون اهمیت روزنامه‌ها برای آنها تبیین نشده و متاسفانه تضمینی برای کار خبرنگار نیست. اینها زمینه‌هایی است که نظام سیاسی کشور باید به آن بپردازد.

به اعتقاد عبدالهی نژاد، نظام سیاسی باید رویکرد خود را نسبت به مطبوعات و خبرنگاران از «تهدید محور» به «فرصت محور» تغییر دهد، یعنی رسانه می‌تواند خیلی جاها به عنوان بازوی نظام سیاسی عمل کند و در عرصه سیاست خارجی خود را بیشتر نشان دهد. یک رسانه حتی می‌تواند در سیاست داخلی برای ایجاد بسیج سیاسی و برای انگیزش‌های مختلف در جهت حمایت از اقدام سیاسی معطوف به بخش وحدت و امنیت ملی حرکت کند.

خبرنگاران امنیت روحی و مالی ندارند

این استاد دانشگاه همچنین گفت: خبرنگاران به عنوان قشری مظلوم بدون هرگونه امنیت روحی و مالی هستند، چنانکه این قشر از کمترین امکانات اعم از حقوق مکفی، کرامت و احترام به این حرفه و تضمین آینده شغلی که در بقیه حرف وجود دارد، بهره ای ندارند.

وی افزود: یک خبرنگار در ایران، 30 سال کار می‌کند اما امکانات او در سطح زندگی حداقلی هم نیست. خیلی از این خبرنگاران برای پوشش اخبار، مامور به کشور دیگری شده و از خانواده و آسایش دور می‌شوند، اما با کمترین حقوق ادامه کار می‌دهند چون عاشق کار خود هستند.

عبدالهی نژاد گفت: البته قصد ندارم بگوییم در حرفه روزنامه نگاری در ابتدای راه هستیم زیرا تاریخ به ما می‌گوید که 180 سال در این حرفه سابقه داریم.

وی افزود: اگر نگاهی به تاریخچه مطبوعات کنیم، می‌بینیم در سال 1352 قمری صاحب اولین روزنامه شده ایم و بیش از 184 سال است که در ایران روزنامه داریم، اما چرا همچنان در ابتدای راه هستیم، زیرا حکومتهای بسیاری آمده اند و آزمون و خطا کردند و هر بار مطبوعات را به روزمرگی انداخته اند و باعث عقب گرد آن شده اند و از طرفی همچنان نگاه به رسانه از سوی دولت، یک نگاه کاملا امنیتی و تهدید محور است. کسانی که دیروز و امروز متولی رسانه بودند و هستند یا کار آنها این نبوده و نیست یا آدم‌های سیاسی بودند و رسانه را به عنوان حزب اشتباه گرفتند و خواستند کار سیاسی کنند یا اینکه رسانه را به عنوان نردبان سیاسی تلقی کردند و می‌خواستند از آن بالا بروند و صاحب ثروت و قدرت بشوند و می‌بینید که اکنون نتیجه این رویکرد چه شده است.

عضوهیئت علمی گروه روزنامه نگاری دانشکده علامه طباطبائی تصریح کرد: از طرفی هم کشوری هستیم که فرهنگ ارتباطی مکتوبی داریم که به تعداد مخاطبان باز می‌گردد. متاسفانه بر اساس آمارهای رسمی که وزارت ارشاد اعلام کرده، تیراژ روزنامه‌ها در بهترین حالت در کشور یک میلیون و 200 هزار نسخه در روز است، این نشان می‌دهد که شرایط روزنامه نگاری در کشور بسیار بغرنج است، متاسفانه در جامعه ای زندگی می‌کنیم که اگر روزنامه ای هم بسته شود، واکنشی دیده نمی شود زیرا دغدغه افکار عمومی روزنامه و جایگاه آن نیست، اصلا مردم نمی داند روزنامه کجاست و کجا باید باشد.

مطبوعات در ایران از جایگاه اصیل جریان ساز برخوردار نیست

وی ادامه داد: مطبوعات در ایران از یک جایگاه اصیل جریان ساز که می‌تواند در جهت منافع وحدت ملی و گسترش امنیت ملی حرکت کند، برخوردار نیست. در کنار دولت، خبرنگاران و رسانه‌ها نیز وظیفه ای دارند .خبرنگاران نباید رسانه را برای رسیدن به قدرت هدف قرار دهند و کسی که فکر کند از طریق رسانه می‌تواند به پول برسد اشتباه می‌کند. در جامعه کاری که یک خبرنگار می‌کند، در واقع یک خدمت اجتماعی است، شیفتگی در این کار و حرفه علاقه مندی و اعتقاد به کار حرفه ای چه اخلاقی و اجتماعی خیلی می‌تواند، مهم باشد.

خلاقیت در حرفه روزنامه نگاری کاهش یافته

استاد دانشگاه علامه طباطبائی همچنین گفت: بحث دیگری که مدتهاست رسانه‌های کشور را دست به گریبان کرده، بحث کپی برداریست(کپی پیست)، متاسفانه خلاقیت در کار روزنامه نگاری کاهش یافته و افراد کم تجربه نیز در فضای مطبوعات بسیار کم شده اند. خیلی اوقات در فضای مجازی خبری دیده می‌شود و همان خبر بدون اطلاع از صحت و سقم آن، به راحتی و بدون ذکر منبع در فضای روزنامه به چاپ می‌رسد، این اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری نیست.

سوژه‌ها تکراری شده اند

وی گفت: در حوزه رسانه اصلی به اسم سوژه وجود دارد که به تدریج افراد در آن تبحر پیدا می‌کنند متاسفانه در کشور، سوژه‌ها هم خیلی تکراری هستند و هم روی آنها کمتر کار کارشناسی صورت می‌گیرد.عبدالهی نژاد افزود: در خبرگزاری مانند رویترز سوژه و پرداختن به آن بسیار مهم است، در خبرگزاری‌های خارجی اگر به سوژه ای هم پرداخته شود با ذکر منبع مخاطب را آگاه می‌کنند اما در ایران هنوز ذکر منبع خبر نه جا افتاده است و نه بیشتر خبرنگاران اعتقادی به آن دارند و این می‌شود فضای خبری که هر کس از هر کجا که بخواهد خبری را کپی برداری می‌کند.

خبرنگار باید به خبر و نحوه اطلاع رسانی اهمیت دهد

وی تصریح کرد: خبرنگار در حوزه رسانه باید به خبر و نحوه اطلاع رسانی اهمیت دهد اگر واقعا هرکدام از روزنامه نگاران کشور حرفه ای عمل و با انگیزه کار کنند، حتما نتایج آن را خواهند دید. کسی که کار خود را با اعتقاد و درستی انجام دهد و عاشق کارش است نتیجه اش را خواهد دید. در حرفه روزنامه نگاری، فرد باید با عمق وجود کار کند و عاشق باشد.