عوامل کاهش‌دهنده مشکلات قومی و ملی در ایران

دکتر جلائی پور در میزگرد دولت و اقوام ایرانی در همایش روابط دولت ملت گفت: در برخلاف تصوری که جامعه‌شناس‌های کلاسیک داشتند که به بررسی مدرنیته می‌پرداختند که فکر می‌کردند که با تشکیل دولت-ملت‌ها مسائل قومی حل می‌شود به طوری که با تشکیل آن‌ سبب هویت‌یابی و سامان‌یابی برای شهروندان می‌شوند. اما تجربۀ قرن بیستم و بیست ویکم نشان می‌دهد به این سادگی نیست.

به گزارش عطنا جلائی پور گفت: ایران هم با این مشکل روبه رو بوده و هست و خواهد بود، مگر آنکه ما دولت و جامعه مدنی تلاش کنند. دولت به معنی حکومت نه هیئت دولت. و اگر به این موضوع توجه نکنیم می‌تواند حتی تبدیل به جنبش‌های سیاسی و استقلال‌طلبانه هم بشود.

جلائی پور ادامه داد: هیچ محققی فکر در سال‌های گذشته فکر نمی‌کرد که مصر به اینگونه معضلات دچار بشود لذا ما نباید فکر کنیم ما دچار این مشکل نمی‌شویم و اینجا مصر نیست. الآن هم در ایران با ما مشکلات هویت ‌طلب قومی همراه هستیم که جامعه‌شناس‌ها از آن به عنوان جنبش نرم و آرام یاد می‌کنند. مثلاً یک برنامۀ کودک که بیست سال خردسالان را سرگرم می‌کردند به خاطر یک اشتباه نباید ده روز نیرو انتظامی در آذربایجان آماده باش باشد، یا مثلاً برای قتل که در مهاباد اتفاق افتاد و هرجا احتمال آن هست، دلیلی ندارد که یک ماه نیرو انتظامی به حالت آماده باش در بیاید.

او تاکید کرد: این نشان می‌دهد که یک پتانسیال قومی وجود دارد که باید به آن توجه کرد. منطقه نشان داده است که می‌تواند بالکانیزه بشود، که البته شده مثل قضیه عراق، سوریه و لیبی. چند عامل کاهش‌دهنده وجود دارد:

جلائی پور، «واقع‌بینی دربارۀ لایه‌های هویتی و دوری از اصالت قائل شدن بر اساس یک هویت» را عامل به عنوان یکی از عوامل برشمرد و گفت: باید یک توازنی بین این لایه‌ها ایجاد بشود، هر انسانی دارای یک هویت انسانی هستندکه همان لایۀ انسانی هست، برای نمونه همین انزجار جامعۀ ایرانی از قتل دختر شش سالۀ افغانی. لایۀ هویت دینی داریم. هرکسی دارای که عقیده دینی هست. لایۀ هویتی قومی داریم. لایۀ هویت ملی داریم. لایۀ هویت صنفی،خویشاوندی داریم و بالاخره لایۀ هویت فردی داریم. نوع‌گراها به هویت انسانی اهمیت می‌دهند. بنیادگراها به هویت دینی و مذهبی اهمیت می‌دهند. ملی‌‌گراها دنبال هویت ملی هستند. وقتی حکومت خود در یک طرف دعواهای هویتی باشد خیلی مشکلات درست می‌شود.

«توجه به نابرابری‌ها» علت دیگری بود که جلائی‌پور برشمرد و گفت: خوشبختانه ایران به لحاظ قومی ملی نابرابری‌هایش به اندازه جاهای دیگر نیست. اما این‌ها را باید احصاء کرد. نابرابری مذهبی وسیاسی در ایران در منطقه به صورت کمتر وجود دارد اما در مرکز بیشتر است. نابرابری قومی هست، نابرابری در توسعه است. نابرابری فرهنگی هم وجود دارد.