سریال معاویه شخصیت تاریخی او را دگرگون نشان داد

عطنا - سعید طاووسی مسرور؛ عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در نشست علمی «تحلیل و نقد سریال معاویه» که در این دانشگاه برگزار شد گفت: در این سریال تلاش شده است تا وانمود شود که حضرت علی (ع) انسانی خوب و داماد پیامبر (ص) و از صحابه کبار بود، ولی جنگ معاویه با او لازم بود؛ سریال به ظاهر شخصیت امام علی (ع) را تخریب نمی‌کند گرچه ایشان را از زوایه اهل سنت به تصویر کشیده است.

وی افزود: نشان داده می‌شود که معاویه برای اینکه خون عثمان پایمال نشود با علی (ع) می‌جنگد. در حقیقت این نتیجه را می‌گیرند که اگر امروز ما یمن را بمباران کردیم آدم‌کش و جنایتکار نیستیم و یکسری منافع منطقه‌ای و بین‌المللی داریم که در تضاد با کار‌های یمن است؛ یا اگر ما با جنایتکاران صهیونیستی پیمان صلح بستیم، چون خلیفه دوم هم وارد قدس که شد کشیش را بغل و با او صلح کرد و امروز ما تداوم همان کار را داریم انجام می‌دهیم و قرار نیست در ارض مقدس خون‌ریزی شود.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی، افزود: این سریال برای مصارف امروزی پیام‌های اینچنینی دارد کما اینکه سریال حشاشین و ... هم چنین بود و اگر این هدف نباشد عقلشان کم است که ۱۰۰ میلیون دلار پول را خرج کنند فقط برای سرگرمی مردم. روایت عربستان با روایت وهابی از صدر اسلام غیر از روایت ترکیه و مصر است؛ ما همه اهل سنت را با یک چشم نگاه می‌کنیم، ولی اصلا اینطور نیست؛ در روایت عثمانی و ترکیه از تاریخ اسلام، معاویه چندان مطرح نیست لذا در تمام مساجد ترکیه فعلی نام چهار خلیفه و حسنین (ع) است یعنی جمع بین خلفا و اهل بیت کرده‌اند، ولی در روایت وهابی و ابن تیمیه، معاویه و بنی‌امیه پررنگ است؛ ابن تیمیه گفته است در هیچ دوره‌ای به اندازه بنی‌امیه اسلام عزیز نشد. در همین دوره عاشورا، تخریب کعبه و واقعه حره و هزار جنایت رخ داده است، ولی آن را در برابر فتوحات هیچ می‌دانند؛ می‌گویند بنی‌امیه مرز‌های اسلام را از یمن تا گرجستان و اندلس و ... توسعه داد و این فتوحات در سریال معاویه جزء رزومه مثبت عمر و ... مطرح می‌شود.

چهره واقعی معاویه

طاووسی مسرور با بیان اینکه مردم ما فکر می‌کنند معاویه فقط شراب می‌خورد و کار‌های خلاف شرع می‌کرد یعنی تصویر کاریکاتوری از امثال او داریم، ولی باید بدانیم او فرمانده لشکر فتوحات بود و بار‌ها و بار‌ها در معرض کشته‌شدن قرار گرفت، تصریح کرد: خوب است مردم بدانند که حکومت معاویه بر شام خیلی بهتر از حکومت روم بود و به این دلیل مسیحیان شام برای او جنگیدند و جان خود را فدا کردند. روایت این فیلم از تاریخ اسلام، روایتی اموی است و عربستان قصد دارد نتایج اموی از تاریخ صدر اسلام بگیرد.

واکنش الازهر به سریال معاویه

وی افزود: این سریال فقط با واکنش شیعه روبرو نشد و در جهان اهل سنت هم واکنش داشته است و مهمترین آن تحریم از سوی الازهر مصر است؛ دو اشکال وارد کردند؛ یکی اینکه سخن از اختلافات صحابه در مسئله خلافت ممنوع است؛ این همان فکر شافعی است؛ شافعی می‌گفت دو علم به درد نمی‌خورد و باید اهل آن مجازات شوند؛ کلام و تاریخ، زیرا تاریخ سیاه است و کلام هم مردم را به انحراف می‌کشاند. نکته دوم بازی‌کردن نقش صحابه توسط هنرمندان است که باعث تنقیص قداست صحابه خواهد شد و فرقی ندارد که این صحابه علی (ع) یا فرد دیگری باشد و البته برخی هم از نمایش چهره امام علی (ع) در این فیلم ابراز ناراحتی کردند.

وی اضافه کرد: ایراداتی که به سریال‌های تاریخی ما وارد می‌شود شامل دو نوع است؛ یکسری مانند استفاده از تجربه فیلم‌های تگزاسی و فیلم فارسی و شرقی و غربی و ... است که البته ایرادی ندارد، زیرا لازمه کار سینمایی است، ولی تحریف تاریخ نوع دیگری از اشکالات است که ایراد بسیار مهمی است؛ مثلا عبدالله بن زبیر سریال مختار هیچ ربطی به عبدالله بن زبیر واقعی نداشت و فقط اسم او عبدالله بن زبیر بود؛ عبدالله بن زبیر رقیب خود را امام حسین (ع) می‌دانست و نه یزید به همین دلیل واقعا زاهدانه زندگی می‌کرد و خود را عابد نشان می‌داد، ولی در فیلم مختار شکم بزرگی داشت و زیاد غذا می‌خورد؛ نمی‌شود ما یکسری کار‌ها را در فیلم‌های خود بکنیم و اگر در فیلم‌های دیگران انجام شد سر و صدا کنیم.

خدمت سریال معاویه به ایرانی‌ها

استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه سریالی مانند معاویه به صورت غیرمستقیم به ما خدمت کرد، اظهار کرد: یکی از بزرگترین اعتراضاتی که به سریال امام علی (ع) شد این بود که چرا شما صحنه قتل عثمان را نشان دادید، زیرا احساسات اهل سنت جریحه‌دار شده است؛ الان که خودشان بدتر از این‌ها را نشان دادند و فضا را شکاندند و کلا سریال‌هایی که به این شکل ساخته‌اند از تاریخ و قدیسان حساسیت‌زدایی کرده؛ وقتی مصطفی عقاد فیلم محمدرسول الله (ص) را ساخت همه کشور‌های اسلامی آن را تحریم کردند و محمدرضا پهلوی هم آن را حرام اعلام کرد با اینکه در آن خلفای اربعه نشان داده نشدند.

طاووسی مسرور با بیان اینکه الان صحنه قتل عمر و کشته‌شدن عثمان را در سریال معاویه نشان دادند لذا ما هم، چون باب این مسئله باز شده است راحت‌تر می‌توانیم فیلم بسازیم، گفت: یکی از نقد‌های اهل تاریخ به اهل سینما این است که تاریخ را تحریف می‌کنند نه اینکه خلأ‌های تاریخی توسط فیلمساز پر و مورد تخیل قرار بگیرد بلکه واقعیات تاریخی هم خلاف نشان داده می‌شود؛ در سریال معاویه هم کم از این نمونه‌ها نیست. مثلا در این سریال عمر بر آل پیامبر (ص) صلوات نمی‌فرستد، ولی علی را جانشین خود در مدینه کرده است؛ علی بن ابیطالب (ع) هم بر آل پیامبر (ص) صلوات نمی‌فرستد؛ در صحیح بخاری که سعودی چاپ کرده نوشته است رسول الله (ص) فرمود: هر وقت نام مرا آوردید بگویید صل الله علیه و آله و سلم. یعنی توجه نکرده‌اند که پیامبر (ص) توصیه به صلوات بر آل خود دارد، ولی در این کتاب مراعات نمی‌شود و تناقض مضحکی دارد.

طاووسی مسرور با بیان اینکه سریال معاویه هم اینطور است، اضافه کرد: این‌ها فکر کرده‌اند تاریخ صدر اسلام را باید با نسخه امروز بپیچند؛ یا در بیعت با امام علی (ع) ابتدا طلحه و بعد زبیر بیعت کردند، ولی در این سریال برعکس است یا در اینکه سعد ابن ابی وقاص بیعت کرد یا خیر اختلاف است، ولی نشان داده شده است؛ بیعت در شلوغی و سر و صدای زیاد انجام شد تا جایی که حسنین زیر پا بودند، ولی در این سریال کاملا خلوت و شیک نشان می‌دهد. مورد دیگر اینکه معاویه به پدر و مادرش می‌گفت که خاک بر سر شما که اسلام آوردید، ولی در این سریال او را پیشگام در دین و اسلام‌آوردن نشان می‌دهند.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه در این سریال خیلی مسائل نشان داده نشد، اظهار کرد: معاویه صحابه را لعن کرد و برخی را کشت و او از طراحان اصلی جعل حدیث است؛ به شخص پیامبر (ص) دروغ می‌بست، ولی در این فیلم او از مسلمین تراز اول است. ما وقتی اوصاف چهره امام حسن (ع) که چشمان سیاه داشت و گونه صاف، خوش قیافه، شبیه پیامبر (ص) و دارای اندام زیبا و ... بوده است را می‌خوانیم با آن چه در این سریال نشان داده می‌شود فرق دارد؛ حسن بن علی (ع) نوه پیامبر (ص) است و همه ویژگی‌های ایشان ذکر شده است، ولی در این سریال واقعیت را قلب کردند.

وی افزود: برخی موارد هم کاملا منطبق با تاریخ است حتی در برخی دیالوگ‌ها؛ بنده وقتی این فیلم را دیدم دچار تناقض شدم؛ از یک طرف معاویه را در بین اصحاب دارای شان و جلالت می‌داند و حضرت علی (ع) در بین اصحابش خوار شده است مخصوصا دیالوگی که می‌گوید از جنگ و تفرقه و از اصحابم خسته‌ام؛ این صحنه را خوب نشان داده بودند؛ فضای مظلومیت و تنهایی امیرمؤمنان (ع)؛ البته این هم جزء اندیشه آنان است که باید جایگاه این چهار نفر حفظ شود.