استقبال از اسلام‌گرایی و جذابیت روحانیت در جهان مدرن

عطنا - محمدتقی کرمی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، یکشنبه ۲۱ بهمن‌ماه در نشست علمی «سبک پوشش و لباس روحانیت در ایران معاصر؛ موقعیت‌ها، اقتضائات و کارکردها» که در پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد، اظهار کرد: وجه تمایز لباس روحانیت در جامعه تنها به جنبه فیزیکی لباس ختم نمی‌شود، بلکه شامل آداب و رسومی است که بخشی از کارکرد آن را شکل می‌دهد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به یک مفهوم اجتماعی تحت عنوان «حضور در نظم نمادین» افزود: حضور یک گروه در این نظم نمادین، نمادی از قدرت و ایفای نقش آن گروه در جامعه است. 

کرمی ابراز کرد: روحانیت از دو جهت نیازمند لباسی متمایز است که نخست به اعتبار حرفه و شخصیت روحانی است که در محیط‌های مختلف مانند دانشگاه یا محله یا جامعه نقش‌آفرینی می‌کند که این حضور در نظم نمادین می‌تواند به معنای ادغام یا تمایز باشد.

وی افزود: دومین دلیل نیز به حضور روحانیت در نظم نمادین فرهنگی جامعه مرتبط است که بازتاب‌دهنده مفاهیم بلندمرتبه‌تری مانند تشیع است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: تمامی ادیان و مذاهب دارای نماد‌هایی هستند که موجب انسجام درونی اعضای خود و همچنین تمایز از دیگر مذاهب می‌شوند که در این میان، تمایز روحانیت ضمن تقویت انسجام شیعی به هویت‌بخشی و تمایز آن از سایر ادیان کمک می‌کند. 

کرمی گفت: نماد‌ها از اشیاء به انسان‌ها منتقل شده‌اند و این تحول با انسان فرهنگی جدید همسو است که توجه به وجه فرهنگی و نمادین روحانیت، علاوه بر انسجام‌بخشی درونی برای شیعه، موجب اهمیت یافتن نقش آن در تمایز با سایر ادیان می‌شود، همان‌طور که نماد‌های عزاداری سیدالشهدا(ع) یا دیگر نشانه‌ها، انسجام شیعی را تقویت می‌کنند.

وی ادامه داد: گاه شرایط جدید اجتماعی و تجربه‌های شخصی روحانیون نشان می‌دهد که استفاده از لباس روحانیت می‌تواند برای خود آن‌ها دشواری‌هایی به همراه داشته باشد، چرا که افکار عمومی ممکن است با آن مخالفت کند و به همین دلیل، ممکن است برخی روحانیون تصمیم بگیرند پوشش خاص خود را کنار بگذارند، ولی این مسئله نباید به‌عنوان یک سیاست کلی در نظر گرفته شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: حضور در نظم نمادین گاه با همراهی مواجه می‌شود و گاه با چالش و مخالفت، اما حتی اگر حضور روحانیت در این زمینه چالش‌برانگیز باشد، از غیاب کامل آن بهتر است، زیرا نشان‌دهنده نقش‌آفرینی آنها در نظم فرهنگی جامعه است و نباید نادیده گرفته شود.

کرمی عنوان کرد: امروز در جامعه‌ای متکثر زندگی می‌کنیم و این تنوع نظر‌ها می‌تواند چالش‌هایی ایجاد کند، چراکه گاه پوشش خاص روحانیت موضوع انتقاد قرار می‌گیرد و توجه مخاطبان را جلب می‌کند. 

وی اضافه کرد: ویژگی‌های سنتی همچنان جزئی از جذابیت‌های جوامع مدرن و پسامدرن هستند نظیر لباس کشیش‌های مسیحی یا حتی پوشش متمایز سلبریتی‌ها نیز گواهی بر اهمیت هویت‌بخشی چنین تمایزی است.

کرمی با اشاره به موج اسلام‌گرایی در غرب خاطرنشان کرد: علاقه به اسلام در بین مردم غرب روبه‌افزایش است، تا جایی که در دانشگاه‌ها مباحث مربوط به شناخت ادیان، بویژه اسلام، با استقبال چشمگیری رو‌به‌رو شده است و به تعبیری روحانیت همچنان برای جهان مدرن جذابیت دارد.