جولان پهپادها در خاورمیانه

عطنا - استفاده از پهپادها در خاورمیانه به یکی از پویاترین روندهای نظامی و تکنولوژیکی منطقه تبدیل شده است. این فناوری که در ابتدا توسط قدرت‌های بزرگ مانند ایالات متحده و اسرائیل مورد استفاده قرار می‌گرفت، به‌سرعت در اختیار کشورهای منطقه‌ای و حتی گروه‌های شبه‌نظامی قرار گرفته است. پهپادها اکنون در انواع مأموریت‌ها، از نظارت و جمع‌آوری اطلاعات گرفته تا انجام حملات دقیق، نقشی بی‌بدیل ایفا می‌کنند. در حالی که برخی کشورها از این ابزار برای افزایش قدرت دفاعی و حملات پیشگیرانه استفاده می‌کنند، دیگران از آن برای جنگ‌های نیابتی و حملات نامتقارن بهره می‌برند.

در ایران، پهپادها به بخشی اساسی از استراتژی نظامی تبدیل شده‌اند. ایران با توسعه مدل‌های پیشرفته‌ای نظیر پهپادهای «شاهد» توانسته است هم در سطح داخلی و هم در درگیری‌های منطقه‌ای حضور پررنگی داشته باشد. پهپادهای ایرانی نه تنها در جنگ داخلی سوریه و یمن، بلکه در مناقشات فراتر از مرزها، از جمله در جنگ اوکراین، استفاده شده‌اند. به گزارش منابع بین‌المللی، این پهپادها تأثیر قابل‌توجهی بر میدان‌های نبرد داشته‌اند و نگرانی‌های گسترده‌ای در میان کشورهای غربی ایجاد کرده‌اند.

ایران در سال‌های اخیر به طور فزاینده‌ای از پهپادها به عنوان ابزاری کلیدی در راهبردهای نظامی و عملیات فرامرزی خود استفاده کرده که دلیل استفاده از این ابزار ارزان قیمت و پایین بودن ریسک و خطرات احتمالی است. این فناوری به ایران این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به نیروی انسانی در صحنه عملیات و با کمترین احتمال ردیابی، به اهداف خود حمله کنند. یکی از اهداف اصلی این پهپادها، رژیم صهیونیستی و مواضع مرتبط با آن در منطقه بوده است. پهپادهای ایرانی، از جمله مدل‌های «شاهد» و «فطرس»، در حملات مستقیم و همچنین حزب‌الله لبنان و حماس به کار گرفته شده‌اند.

پهپادهای ایرانی به طور مکرر برای نظارت بر مرزهای اسرائیل و فعالیت‌های نظامی این کشور مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این مأموریت‌ها اغلب شامل جمع‌آوری اطلاعات حساس برای برنامه‌ریزی حملات آتی هستند. برخی از حملات پهپادی ایران نظیر وعده‌های صادق ۱ و ۲ مستقیماً به اهداف نظامی و زیرساختی رژیم صهیونیستی هدایت شده‌اند. 

ترکیه نیز به یکی از بازیگران اصلی در تولید و صادرات پهپاد تبدیل شده است. پهپادهای «بایراکتار TB2» ساخت ترکیه در جنگ قره‌باغ میان ارمنستان و آذربایجان نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کردند و به یکی از عوامل اصلی پیروزی آذربایجان تبدیل شدند. ترکیه از این فناوری برای پیشبرد اهداف نظامی خود در سوریه و لیبی نیز استفاده کرده است. صادرات این پهپادها به کشورهای دیگر مانند اوکراین و لهستان نشان از تلاش ترکیه برای حضور قوی‌تر در بازار جهانی دارد.

در عین حال، رژیم صهیونیستی به عنوان یکی از پیشگامان فناوری پهپاد، همچنان در توسعه و استفاده از این ابزار برتری دارد. پهپادهای اسرائیلی در مأموریت‌های مختلف از جمله نظارت بر مرزها، حملات هدفمند علیه گروه‌های شبه‌نظامی مانند حماس و حزب‌الله، و حتی در مأموریت‌های اطلاعاتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده مکرر از پهپادها در حملات دقیق به نوار غزه یا سوریه، بخشی از استراتژی نظامی این کشور برای نمایش قدرت در منطقه است.

عربستان سعودی و امارات متحده عربی نیز با خرید پهپادهای پیشرفته از کشورهایی مانند چین و ایالات متحده و همچنین توسعه صنایع بومی خود، به قدرت‌های پهپادی منطقه تبدیل شده‌اند. این کشورها به‌ویژه در جنگ یمن از این فناوری برای حملات هوایی و نظارت استفاده کرده‌اند. درگیری‌های یمن، یکی از نمونه‌های برجسته استفاده گسترده از پهپادها در یک جنگ نیابتی است که در آن، هر دو طرف از این ابزار برای حملات به اهداف نظامی و حتی زیرساخت‌های غیرنظامی استفاده کرده‌اند.

یکی از جنبه‌های مهم استفاده از پهپادها در خاورمیانه، حضور گروه‌های محور مقاومت مانند حماس، حزب‌الله و انصارالله است که توانسته‌اند به این فناوری دست پیدا کنند. این گروه‌ها با استفاده از پهپادهای کوچک و ارزان‌قیمت، حملات نامتقارن را علیه دشمنان خود انجام داده‌اند. به عنوان مثال، حملات پهپادی انصارالله به تأسیسات نفتی عربستان سعودی در سال‌های اخیر، نشان‌دهنده تأثیرگذاری این ابزار در تغییر موازنه قدرت در جنگ‌های نیابتی است.

استفاده گسترده از پهپادها در خاورمیانه پیامدهای متعددی به همراه داشته است. از یک سو، این ابزارها امکان انجام عملیات‌های دقیق و کاهش تلفات انسانی را فراهم کرده‌اند. از سوی دیگر، دسترسی آسان‌تر به فناوری پهپادی باعث افزایش تهدیدات امنیتی شده است. حملات پهپادی اغلب بدون هشدار و شناسایی انجام می‌شوند و همین امر شناسایی منبع حملات را دشوار کرده است. این موضوع به‌ویژه در مناقشات نیابتی و حملات نامتقارن، چالش‌های بزرگی را برای امنیت منطقه ایجاد کرده است.

پیشرفت‌های فناوری نیز نقش مهمی در افزایش کارایی پهپادها داشته است. ترکیب پهپادها با هوش مصنوعی، حسگرهای پیشرفته و سیستم‌های شناسایی خودکار، این ابزارها را به یکی از پیشرفته‌ترین تجهیزات نظامی تبدیل کرده است. پهپادهای جدید می‌توانند به‌طور مستقل پرواز کنند، اهداف را شناسایی کنند و عملیات انجام دهند. این ویژگی‌ها، پهپادها را به ابزارهایی چندمنظوره و بسیار مؤثر تبدیل کرده‌اند.

از جنبه غیرنظامی، پهپادها کاربردهای گسترده‌ای پیدا کرده‌اند. کشورهای خاورمیانه از این ابزارها برای نظارت بر مرزها، مدیریت بحران‌های انسانی و حتی در بخش کشاورزی استفاده می‌کنند. در مناطقی که دچار بحران‌های زیست‌محیطی یا بلایای طبیعی شده‌اند، پهپادها برای ارسال کمک‌های اولیه و نظارت بر شرایط، نقش مهمی ایفا می‌کنند.

با این حال، استفاده فزاینده از پهپادها چالش‌های حقوقی و اخلاقی زیادی نیز ایجاد کرده است. نبود قوانین بین‌المللی مشخص برای استفاده از پهپادها در جنگ، باعث بروز نگرانی‌هایی درباره نقض حقوق بشر و افزایش حملات بدون مجوز شده است. بسیاری از سازمان‌های حقوق بشری خواستار ایجاد مقررات سختگیرانه‌تر برای استفاده از این ابزارها هستند.

در نهایت، پهپادها به بخشی جدایی‌ناپذیر از معادلات نظامی و سیاسی خاورمیانه تبدیل شده‌اند. از میدان‌های نبرد گرفته تا کاربردهای غیرنظامی، این فناوری همچنان در حال تغییر شکل دادن به چشم‌انداز منطقه است. در حالی که کشورهای منطقه به دنبال بهره‌گیری از این ابزارها برای افزایش قدرت خود هستند، جامعه بین‌المللی باید تلاش کند تا استفاده از پهپادها به شیوه‌ای مسئولانه و مطابق با قوانین بین‌المللی انجام شود.

عطنا را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید:

روبیکا                         روبینو

بله             ایتا