نگاه تک بعدی به مسئله مهاجرت چه تاثیری در تحلیل کارزار مربوط به خروج افغان‌ها داشت؟

عطنا - مهاجرت؛ مسئله‌ای که چند سالی است حساسیت برانگیز شده و غالبا از آن به عنوان امری برای فرار یاد می‌شود؛ فرار از وطنی که گاها خراب شده خطاب می‌شود. در این رویکرد، عدم وجود چشم اندازی روشن از آینده، عامل اصلی ایجاد بی انگیزگی در فرد تلقی می‌شود به طوریکه آسیب‌ها و نابسامانی‌های موجود، بر ذهنیت فرد غلبه کرده و توسعه و دستاورد برایش فاقد معنا و غیر قابل وقوع است. اما واقعیت امر چیست؟ آیا جهانی شدن سطوح مختلف جامعه، در کاهش گرایش‌های ناسیونالیستی و بزرگ‌نمایی و پیچیده سازی مسائل بی تاثیر بوده است؟

به نظر می‌رسد یکی از نمودهای جهانی‌سازی که از پروژه‌های نظام سرمایه‌داری محسوب می‌شود، درونی سازی تفکر جنگل بودن خاورمیانه است که در افزایش گرایش به مهاجرت بی تاثیر نبوده است. جهانی‌سازی یکی از اهرم‌های سیاست غربی است که شاید در وهله اول بتوان گفت زیست فردی که همواره چمدان خود را بسته است دچار تعلیق می‌کند چرا که همواره فرد، تغییر را دور از ذهن می‌داند و نه تنها تلاشی برای رفع موانع موجود بر سر راه توسعه فردی و جمعی ندارد بلکه دائما از وضعیت فعلی شاکی و ناراضی است؛ بنابراین یکی از عوامل فراگیرشدن مسئله مهاجرت را می‌توان ناشی از تاثیر فناوری‌های ارتباطی و در نتیجه جهانی شدن بشر امروزی دانست که سبک زندگی‌اش با سوشال مدیا پیوند خورده است.

همچنین اینکه ناکام ماندن ایران طی چند سال اخیر در حفظ منابع انسانی متخصص و مستعد را نمی‌توان در افزایش گرایش به مهاجرت نادیده گرفت اما سوالی که همواره بی پاسخ مانده این است که چطور می‌شود از دلسوزی برای نخبگان و فرار مغزها سخن گفت اما در وهله عمل نسبت به دستاوردها و ابداعات علمی آن‌ها بی اطمینان بود؟ می‌توان گفت این یکی از هزاران مسائلی است که در مطالبه‌گری آن تنها به بازخواست دولت پرداخته‌ و نقش حمایت‌گر خود را ناچیز و فاقد ارزش پنداشته‌ایم.

افزایش قارچ ‌گونه کسب و کارهای مرتبط با مهاجرت خصوصا بلاگرهای تبعه سایر کشورها را نیز نمی‌توان در ایجاد رغبت به مهاجرت بی تاثیر دانست چرا که این افراد با ارائه تصاویری فانتزی و داستان‌هایی تحت عنوان sucsess story ، تجارتی پرسود را ایجاد کرده‌اند که در مواقعی منجر به ایجاد شوک فرهنگی در فرد می‌شود.

با این اوصاف می‌توان گفت که برخی ریشه‌های اساسی مسئله مهاجرت مغفول مانده و تنها توجه به عوامل رایج باعث شده تا اصلاحات اقتصادی و اجتماعی چون رویایی دور از ذهن تلقی شود. چنین نگاه تک بعدی به مسئله مهاجرت، در برخی تحلیل‌های مربوط به کارزار خروج افغان‌ها نیز قابل مشاهده است. البته که جامعه هدف برخی مطالبه‌گری‌ها در فضای مجازی، تمامی اتباع افغان را شامل میشد و گزاره‌ بیگانه‌ ستیزانه‌ای بود بود اما طبق آمار مدیر رصدخانه مهاجرت، تعداد اتباع افغان پناهنده در ایران به 4.5 میلیون رسیده که از این تعداد، 3 میلیون نفر فاقد مدرک معتبر هستند.

بدیهی است که مهاجرت امری اختیاری محسوب می‌شود و افراد با آگاهی مقصد مهاجرتی خود را انتخاب می‌نمایند اما درک این مسئله برای خودتحقیرها دشوار است که که با وجود نابسامانی‌های موجود در کشور، اتباع غیر قانونی افغان هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی بسیاری را بر کشور تحمیل کرده و منجر به ایجاد خلل در دستگاه‌های امنیتی کشور می‌شوند.

مسئله دیگر آنکه اتباع قانونی و غیر قانونی افغان با وجود مشکل کمبود کار، سال‌هاست که در بسیاری از محیط‌ها و ارگان‌های ایران مشغول به کار هستند و کارگری تنها یکی از مشاغل مورد اتخاذ آن‌هاست که البته درست است مانند سایر کشورهایی چون آلمان نیروی کار ارزان محسوب می‌شوند و خروج کلی آن‌ها به دلیل مورد پذیرش نبودن این دسته از مشاغل برای ایرانی‌ها منجر به آسیب‌های زیادی می‌شود اما افزایش افغان‌های مهاجر به بحران بیکاری در جامعه دامن زده است و در صورت مواجهه با مسائل حقوقی به دلیل در دست نداشتن مدارک قانونی نمی‌توانند برای حل مشکل خود اقدام نمایند.

یکی دیگر از تحلیل‌هایی که در فضای مجازی دست به دست شد، تصور نادرست از حاکمیت فعلی افغانستان است که در روابط افغانستان با کشورهای همسایه خود و ایجاد تنش در مرز مشترک میان ایران و افغانستان موثر خواهد بود. همچنین این دیدگاه باعث می‌شود که حاکمیت افغانستان تصور کند ایران در حال تربیت نیروهای مخالف آن‌هاست. در همین راستا معاون سفیر جمهوری اسلامی ایران در کابل نیز جهت جلوگیری از ایجاد فتنه بین دو کشور اعلام کرد ایران هرگز جای امنی برای مخالفان افغانستان نیست.

البته که مدیریت صحیح مسئله مهاجرین امری است عقلانی و ضروری که حتما بایستی انجام پذیرد اما ادامه یافتن موج افغان ستیزی اخیر و تحلیل‌های نادرست از این مسئله می‌تواند منجر به ایجاد تنشی بزرگ در ارتباط با این دسته از مهاجرین شود. دولت موظف است نسبت به رسیدگی مسائل مربوط به مهاجران افغان اهتمام جدی ورزذ و در غیر این صورت موج شایعه پراکنی و دیوسازی از حاکمیت کنونی افغانستان، تبعات زیان باری را بر فضای ذهنی جامعه و امنیت منطقه بر جای خواهد گذاشت.

نویسنده: عطیه ذاکری

عطنا را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام