امریکا و اروپا توانایی مدیریت تحولات بین‌المللی را از دست داده‌اند

عطنا - استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی انواع نظم جهانی را نظم قدرت محور، نظم منفعت محور و نظم هنجار محور برشمرد.

دهقانی فیروزآبادی با بیان اینکه نظم جهانی معلول قدرت طلبی کشورهاست، تصریح کرد: نقش قدرت مادی- نظامی و اقتصادی بازیگران بین المللی و چگونگی توزیع آن در بین آنها به صورت موازنه قدرت در سطح نظام بین الملل تجلی و تبلور می‌یابد .

وی ادامه داد: نظم جهانی برخاسته از مصالح ، ارزش ها و هنجارهای مشترک انسانی و اجتماعی در سطح جهانی است.

استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی انگیزه و عامل اصلی نظم جهانی را رعایت و پیروی ارزش ها و هنجارهای انسانی به خاطر ارزش دانی آنها برشمرد و افزود: ارزش ها و هنجارهای انسانی جهانشمول است و باعث استقرار و استمرار نظم اگاهانه می شود.
فیروزآبادی متذکر شد: کارگزاران و واحدهای شکل دهنده به این نوع نظم ، کشورهای دارای حاکمیت هستند.

وی با بیان اینکه ساختار نظم بین الملل به دودسته؛ ساختارمادی نظم جهانی و ساختار غیر مادی نظم جهانی تقسیم می شود، گفت: چین به لحاظ قدرت مادی در حال ظهور است اما برخی عقیده دارند چون چین فرهنگ جهان شمول ندارد نمی تواند تغییر داشته باشد.

استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه «وضع نظم جهانی در حال تغییر است و این تغییر خوشبختانه در جهت تضعیف جبهه دشمنان جمهوری اسلامی است لذا اقتضا می‌کند که ما در مسأله سیاست خارجی، ابتکاراتمان را افزایش دهیم... و از فرصت‌ها استفاده کنیم.» ، اظهار کرد: سخنان رهبری را می‌توان به عنوان نقشه راه سیاست خارجی کشور تعبیر کرد لذا در این مسیر با توجه به تغییر نظم جدید جهانی، محافل دانشگاهی و سیاست خارجی بیش از پیش باید به این موضوع حساسیت و توجه داشته باشند و با یک آینده‌پژوهی عالمانه، مسیر آینده سیاست خارجی کشور را به درستی تدوین و ترسیم کنند.

دهقانی فیروزآبادی مهمترین قواعد مکون نظم های جهانی در جهان معاصر را حاکمیت ملی ، استقلال و عدم مداخله در امور داخلی دیگران ، تمامیت ارضی ،برابری حقوقی و وظایف ، عدم به کار گیری زور و خشونت تجاوزکارانه و حق تعیین سرنوشت برشمرد و افزود: باید نظام بین‌الملل را بشناسیم، تهدیدات، فرصت‌ها و الزامات آن را بدانیم تا متوجه شویم جمهوری اسلامی ایران باید در این نظام چه نقشی داشته باشد و چگونه اهداف و آرمان‌های خود را محقق کند.

وی در ادامه با تاکید بر تعامل با کشورها، تصریح کرد: محتوا و مفاد تعامل نیز می تواند متفاوت باشد و به صورت ستیزش، همکاری، رقابت یا ترکیبی ازآنها باشد البته در عمل هیچ یک از این اشکال تعامل به تنهایی حاکم بر روابط واحدها نیست بلکه یکی از آنها غلبه و رواج بیشتری دارد . شدت و تراکم تعامل بین واحدها نیز مختلف و متفاوت است، در بحث تعامل انتظار ما این است که سیاست خارجی ما طوری باشد که نقش بهتری در جهان داشته باشیم مانند کاری که در سوریه کردیم.

استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه در نتیجه تحولات در عرصه بین‌المللی و جابه‌جایی در مراکز قدرت، همه دولت‌ها درصدد هستند نقش بیشتری در شکل‌گیری تحولات ایفا نموده و جایگاه شایسته‌ای در صحنه جدید بین‌المللی بدست آورند، اضافه کرد: قدرت نظامی یکی از جنبه های تغییر در نظم جهانی است و معرفی و به اشتراک گذاشتن توان دفاعی و نظامی جمهوری اسلامی می‌تواند روابط دفاعی کشور را توسعه دهد و موجب تقویت بازدارندگی شود.

دهقانی فیروزآبادی گفت:« نمی‌توانیم صبر کنیم و ببینیم که دنیا به هر طرفی رفت، ما هم به همان طرف برویم و خودمان را با آن تطبیق دهیم اگر می خواهیم واقعیت را تغییر دهیم باید بدانیم واقعیت چیست ؟ شناخت نظام بین الملل مهم است. ما باید نظام بین الملل را بشناسیم، اگر ندانیم امنیت چیست چطور می توانیم امنیت را در کشور برقرار کنیم ؟ »

وی پایه‌های چهارگانه نظم موجود را فرهنگی ،سیاسی ، اقتصادی و نظامی برشمرد و افزود: ما به لحاظ نظامی و دفاعی پیشرفت کرده ایم اما هنوز در پایه های اقتصادی ضعیف هستیم.

استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی خاطر نشان کرد: یکی از بزنگاه هایی که ایران می تواند در نظم جدید وارد شود حوزه فرهنگ است گفتمان انقلاب اسلامی و فرهنگ اسلام نمونه آن است.

دهقانی فیروز آبادی تضعیف نظم اقتصادی لیبرال، جهانی شدن ، دلار زدایی از تجارت بین الملل و افول قدرت اقتصادی آمریکا و جایگاه آن در اقتصاد بین الملل را از جمله عوامل تضعیف پایه های اقتصادی آمریکا عنوان کرد و افزود: اقتصاد آمریکا در مقایسه با 10 سال پیش در حال افول است .

وی همچنین کاهش نسبی قدرت نظامی بلامنازع آمریکا نسبت به گذشته ، ناتوانی آمریکا در تبدیل قدرت نظامی به پیروزی نظامی در جنگ ، پایان حق انحصاری خود خوانده آمریکا در استفاده از زور در روابط بین الملل، بکارگیری زور توسط سایر قدرت های بزرگ و افزایش نسبی قدرت نظامی چین را از دلایل افول پایه های نظامی آمریکا برشمرد .

استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: در نظم جدید جهانی، جابه‌جایی قدرت از غرب به شرق به تدریج و در روندی محسوس قابل مشاهده است. امریکا و اروپا توانایی مدیریت تحولات بین‌المللی را آن‌گونه که پیش از این دنبال می‌کردند از دست داده‌اند. هر چند غرب همچنان از ابزارهای متعدد برای تأثیر‌گذاری بر روندها و تحولات بین‌المللی برخوردار است اما کشورهای دیگر همچون چین و روسیه، اعضای بریکس و قدرت‌های منطقه‌ای بویژه در آسیا توانسته‌اند از فرصت‌های پیش‌آمده بهره‌مند شده و نقش فعال‌تری در صحنه بین‌المللی ایفا نمایند.

دهقانی فیروز آبادی با اشاره به سخنان رهبری در خصوص پیچ تاریخی، افزود: مقام معظم رهبری فرمودند«وضعیتی که امروز در دنیا هست، وضعیت تحول است. اوضاع جهان در حال تبدیل به یک شکل جدید و هندسه‌ی جدید است. » لذا اساتید دانشگاه ها باید با ارائه تحلیل‌ها و تبیین‌های عمیق و درست از وضعیت در حال تغییر جهان به دانشجویان، آنان را برای نقش آفرینی در نظم نوین جهانی آماده کنند.