همکاری باکو-آنکارا برای تهدید امنیت ملی ایران

عطنا - هفته گذشته پس از دیدار جیحون بایراموف، وزیر خارجه جمهوری آذربایجان از ترکیه در کنفرانس خبری که وزرای امور خارجه دو کشور برگزار کردند هاکان فیدان، وزیر امور خارجه جدید ترکیه، در سخنانی امضای توافق صلح میان باکو و ارمنستان را مسیر ثبات منطقه دانست که برای حصول به این امر، افتتاح و ایجاد کریدور زنگزور (دالان تورانی ناتو) را امری حیاتی و الزامی خواند و احداث این کریدور را رویداد ویژه عصر جدید نامید.

با نگاهی به جملات و گزاره‌های بیان شده از سوی وزیر امور خارجه ترکیه و همچنین شرایط میدانی چند هفته گذشته مبنی ‌بر محاصره کامل منطقه قره‌باغ کوهستانی و نسل‌کشی نوین رژیم باکو علیه ۱۲۰ هزار شهروند ارمنی ساکن در این منطقه که بالا رفتن سطح تنش و التهابات میان دو کشور را موجب شده است؛ می‌توان صحبت‌های فیدان را یک دستورالعمل جدید از سوی دولت رجب طیب اردوغان برای رژیم علی‌اف و تحولات آتی منطقه قفقاز جنوبی دانست.

همچنین باید این نکته را مد نظر قرار داد که پس از سفر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه به باکو پس از انتخابات ریاست جمهوری ترکیه و تاکید وی بر ایجاد دالان تورانی ناتو اقدامات تهاجمی باکو علیه برخی مناطق مرزی میان دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان برخلاف توافقات انجام شده را شاهد بوده‌ایم.

همان طور که پیش‌بینی می‌شد انتخاب مجدد اردوغان به ریاست‌جمهوری ترکیه موجب افراطی‌تر شدن سیاست‌های جاه طلبانه وی در منطقه قفقاز جنوبی شد و صحبت‌های چند روز گذشته وزیرامور خارجه این کشور موید رویکرد تهاجمی‌تر ترکیه در منطقه قفقاز جنوبی است.

اما نکته‌ای که می‌تواند این رویکرد فاشیستی و قومگرایانه ترکیه را به یک چالش جدی در منطقه قفقاز جنوبی تبدیل کند موضع‌گیری و سیاست‌های منطقی جمهوری اسلامی در قبال هرگونه تغییر در مرزهای شمال غرب کشور است که درست در نقطه مقابل سیاست‌های قومگرایانه ایجاد جهان ترک اردوغان قرار می‌گیرد.

اردوغان در کنفرانس خبری که در بازگشت سفر خود از باکو برگزار کرد تنها مشکل بر سر راه ایجاد دالان تورانی ناتو را ایران دانست و به همین دلیل خشم خود را از دولتمردان و سیاستمداران ایرانی ابراز کرد که اجازه احداث کریدور مزبور را بر اساس طرح‌ها و امیال قوم‌گرایانه اردوغان را نمی‌دهند.

اما نکته‌ای که در این بین به شدت مهم جلوه می‌کند و مسئولین سیاسی و امنیتی کشور باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشند این است که ترکیه می‌داند برای دستیابی به مطامع ارضی خود باید به هر شکلی که شده ایران را از سر راه خود کنار بزند؛ ازسوی دیگر نیز اردوغان به این موضوع واقف است که با موضع‌گیری رهبر انقلاب مبنی ‌بر عدم اجازه ایران نسبت به هر گونه تغییر در مرزهای شمال غرب کشور، امکان حل و فصل سیاسی این موضوع میان دو کشور وجود نخواهد داشت.

از همین رو ترکیه در دور جدید اقدامات ضد ایرانی سعی کرده است با تحریک جریان‌های قوم‌گرا و واگرا در داخل کشور و طرح مسائل قومیتی در مناطق آذری نشین با برانگیختن احساسات قومی سطح تنش و تقابل مردم منطقه را با دولت مرکزی بالا ببرد تا بتواند از این حربه در زمان انجام هرگونه اقدام نظامی در مناطق مرزی شمال غرب استفاده کند و هزینه هر گونه عملیات نظامی از سوی دولت مرکزی ایران در مناطق آذری را بالا ببرد و دست دولت و حکومت را در این مناطق ببندد.

بر همین مبنا پس از دیدار اردوغان از باکو و ارائه دستورالعمل جدید در کنفرانس مطبوعاتی خود مبنی ‌بر ایجاد دالان تورانی ناتو به هر شکل، سیستم اطلاعاتی این کشور با تعریف پروژه‌هایی برای نیروهای قومگرا و پان‌ترک حاضر در ایران تا به الآن دو پروژه را برای تحریک احساسات قومگرایانه در منطقه آذربایجان ایران کلید زده است.

پروژه اول که با فاصله اندک از سفر اردوغان به باکو آغاز شد طرح مسئله مسمومیت آب رودخانه ارس از طریق ورود پسماند نیروگاه اتمی متسامور ارمنستان به این رودخانه بود. مطلب فوق به طور گسترده در روزنامه‌ها خبرگزاری‌ها و فضای مجازی محلی بدون هیچ پشتوانه و سند معتبر علمی منتشر شد که باعث برخی موضع‌گیری‌ها از سوی مسئولین محلی و دامن زدن به فضای امنیتی در منطقه شد. این طرح با اطلاع رسانی دقیق و علمی از سوی رسانه‌های کشور بی‌اثر گشت و از دامن زدن به جو امنیتی در منطقه جلوگیری شد.

اما پروژه دوم که به نظر مهمتر و سازمان یافته‌تر است طرحی است با عنوان نجات دریاچه ارومیه که در این طرح فضای ایجاد شده کاملاً دستگاه‌های نظام جمهوری اسلامی ایران را به برخوردهای قومیتی متهم کرده و بیان می‌کند که از سوی دولت مرکزی در جهت سرکوب و نابودی آذری‌ها، برنامه‌هایی در حال انجام است و بدون در نظر گرفتن تغییر شرایط اقلیمی منطقه و بهره‌برداری غیرعلمی و ناصحیح از منابع آبی دریاچه و حوزه آبریز آن، خشک شدن دریاچه ارومیه را امری عمدی در راستای تغییر بافت جمعیتی مناطق آذری و استفاده از منابع معدنی موجود در دریاچه از سوی دولت مرکزی عنوان می‌کنند.

به نظر می‌رسد فعلا این دو پروژه در جهت ملتهب کردن فضای عمومی و امنیتی مناطق آذری‌نشین ایران از سوی سرویس‌های امنیتی ترکیه و باکو در مناطق آذری ایران در حال پیگیری است تا در زمان انجام هرگونه عملیات نظامی ترکیه و باکو علیه ارمنستان که نتیجه آن خفگی ژئوپلیتیکی و قطع دسترسی ایران به خاک ارمنستان است؛ توان هر گونه اقدام از نیروهای نظامی ایران در مرزهای شمال غرب گرفته و به نوعی تمرکز نیروها صرف چالش‌های داخلی شود.

لازم به ذکر است رجب طیب اردوغان در دیدار با جیحون بایراموف مجدداً بر این نکته تاکید کرد که به هر شکل ممکن باید دالان تورانی ناتو (کریدور زنگزور) احداث شود. این امر نشان می‌دهد دولت ترکیه با همکاری باکو و رژیم صهیونیستی عزم خود را برای قطع دسترسی ایران به راه‌های ترانزیتی و ارتباطی با اروپا جمع کرده و همچنین در کنار آن برای ایجاد چالش‌های امنیتی در کنار مرزها و در فضای داخلی ایران درجهت اهداف قوم‌گرایانه خود برنامه‌های متعددی را پیگیری می‌کند که مهمترین ابزار آنان در کشور وجود افراد سمپات و قومگرا در لایه‌های مختلف جامعه اعم از عمومی و دولتی و همچنین دستگاه‌های تصمیم‌ساز و تصمیم گیر است که فرایند تصمیم گیری درست و به موقع در خصوص تهدیدات امنیتی وارده سوی آنکارا و باکو را عادی سازی کرده و تمامیت ارضی و امنیت ملی کشور را با مشکلات عدیده مواجه می‌کنند. لازم است نهادهای امنیتی کشور با رصد دقیق افراد نفوذی این جریان در لایه‌های مختلف و به دور از هر گونه مماشات ریشه جریان‌های جدایی‌طلب در کشور را بخشکانند تا در آینده و زمان اقدامات خصمانه آنکارا و باکو کشور دچار چندگانگی در تصمیم‌گیری به‌موقع نشود.

نویسنده: دکتر مهدی تبریزی، کارشناس مسائل اوراسیا