بررسی گزارش‌های جعلی درباره زندگی امام جواد(ع)

عطنا - مراسم سوگواری امام جواد(ع) ۲۸ خرداد با سخنرانی سعید طاوسی؛ استاد دانشگاه علامه طباطبایی در هیئت جوادالائمه(ع) برگزار شد که گزیده سخنان وی را در ادامه می‌خوانید؛

من در این جلسه می‌خواهم به معرفی برخی تالیفات شیعه و اهل سنت درباره معصومین بپردازم با محوریت فصل مربوط به امام جواد(ع). باید عرض کنم که متاسفانه شناخت کافی از آن حضرت میان ما وجود ندارد و مسائلی که مطرح می‌شود اتقان تاریخی ندارد. شاید مشهورترین گزاره‌ای که در محافل در مورد امام جواد(ع) گفته می‌شود این باشد که بعد از اینکه حضرت به شهادت رسید پیکر ایشان سه روز بر بام بود که به هیچ وجه از نظر سندی قابل قبول نیست. این مطلب در دوره قاجار نقل شده و در منابع قبلی نیست، از نظر متنی هم جاعل داستان توجه نداشته که امام جواد(ع) داماد مامون عباسی است و به ظاهر شخصی مرتبط با دستگاه عباسی است لذا مراسم تدفین و تشییع او با انواع تشریفات و تدارکات برگزار شد و به طور رسمی دربار عباسی این مراسم را برگزار کرد و حضرت را در مقابر قریش دفن کرد. بنابراین این گزاره حتی احتمال صحت هم ندارد اما در محافل این مطرح می‌شود و این را می‌گویند تا مردم سه روز عزا بگیرند و مراسم جشن ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) برگزار نشود.

کم‌کاری در پرداختن به شخصیت امام جواد(ع)

مطلب دیگر اینکه وقتی می‌گوییم چرا به امام جواد(ع) توجه نمی‌کنید، معمولا بهانه‌ای که افراد می‌آورند این است که عمر حضرت کوتاه بوده و در منابع چیزی درباره ایشان نقل نشده است. اینها بهانه است چون مسند امام جواد(ع) دو جلد است. دو جلد شامل ۲۲۰ حدیث از ۱۲۰ راوی. وقتی کار کردن بلد نیستیم نگوییم منبع ندارد. استاد ما دکتر پاکتچی درباره یک حدیث از امام جواد(ع) که حضرت فرمودند مجسمه نسازید بحث کردند. بعد بررسی کردند چرا حضرت فرموده مجسمه نسازید. ایشان توضیح داد در روم شرقی اسقفی که ریاست دستگاه مسیحیت را بر عهده داشته می‌گوید شمایل و مجسمه عیسی و مریم نباید ساخته شود و اینها شرک است. وقتی عمر این شخص تمام شد اسقف بعدی می‌گوید نظرات ایشان اجتهاد شخصی بود و سنت کلیسا این بوده که مجسمه‌های زیادی داشته باشد لذا شما به دوره قبلی برگردید. اینها آنقدر افراط کردند که دامنه مجسمه‌سازی به جهان اسلام کشید و همه جا شروع به ساختن مجسمه پیامبر(ص) کردند لذا حضرت مداخله کردند و فرمودند مجسمه نسازید. بنابراین اینکه آقایان حوزوی و دانشگاهی در مورد امام جواد(ع) کم کاری می‌کنند و عذر می‌آورند، عذرشان مسموع و مقبول نیست.

 یکی از کتاب‌های کمتر دیده شده در مورد ائمه(ع) کتابی است با عنوان «تعریف احوال سادة الانام النبی والاثنی عشر الامام». نویسنده شرح حال پیامبر(ص) و دوازده امام را به صورت بسیار مختصر نوشته است. نویسنده از علمای شیعه بحرین است. این کتاب یک گونه از تالیفات است یعنی کتاب‌هایی است که برخی علمای شیعه و حتی سنی دوازده امام را به صورت مختصر معرفی کردند. نویسنده کتاب یک فصل را به امام جواد(ع) اختصاص داده که خیلی نکات جالبی دارد. همان اول به مدت خلافت امام جواد(ع) اشاره شده است. شاید سوال شود که امام جواد خلافت نکرد ولی از نظر نویسنده کتاب، خلیفه واقعی ائمه بودند.

نویسنده می‌گوید لقب امام جواد(ع) مرتضی است. اساسا القاب ائمه برای همدیگر به کار رفته است. مثلا همین لقب مرتضی برای امام رضا(ع) هم به کار برده شده است. پس خیلی القاب برای چند امام تکرار شده و این پیام دارد و پیامش این است که ائمه(ع) شئون و مراتب همدیگر را دارند. کنیه حضرت ابوجعفر است. کنیه ربطی به اسم فرزندان فرد ندارد و برای احترام است. امام جواد ابوجعفر ثانی است و ابوجعفر اول امام باقر(ع) است. تاریخ ولادت امام جواد(ع) در همه منابع، ماه رمضان است ولی ما ولادت ایشان را در ماه رجب می‌دانیم به خاطر دعایی که محتمل الجعل است. مادر حضرت اهل سودان بوده است. در برخی گزارشات گفتند حبشی بوده است. از افتخارات اهالی حبشه این است که مادر امام جواد(ع) حبشی بوده است. به همین خاطر امام جواد(ع) پوستش تیره بوده است. مادر امام رضا(ع) هم آفریقایی بود، لذا پوست امام رضا(ع) هم مقداری تیره بوده است. گفتند مادر امام جواد(ع) با ماریه همسر رسول خدا(ص) نسبت‌هایی داشته که بعید نیست.

چرا به امام جواد(ع) عیسای ثانی می‌گویند؟

از کجا شیعیان می‌فهمیدند امام بعدی کیست؟ یکی نص، یعنی از امام قبل می‌پرسیدند. شخصی از امام رضا(ع) پرسید اگر برای شما اتفاقی افتاد به که مراجعه کنیم حضرت فرمودند به پسرم. سوال‌کننده سن حضرت را خرد شمرد، امام رضا(ع) فرمود خدا عیسی بن مریم را نبی قرار داد در حالی که از ابوجعفر کوچک‌تر بود لذا از القاب آن حضرت، عیسای ثانی است. مامون وقتی فضل علمی و حکمت و ادب امام جواد(ع) را دید تصمیم گرفت ام فضل را به امام جواد(ع) بدهد. علاوه بر این مامون سیاسی داشت و آن اینکه باید امامان شیعه را کنترل کرد و جلوی چشم قرار داد کما اینکه امام رضا(ع) را به مرو آورد.

مامون برای اینکه سیاست کنترل کامل‌تر انجام شود دخترش را به امام رضا(ع) داد. بنابراین امام رضا(ع) و امام جواد(ع) باجناق هستند. مامون ام حبیب را به امام رضا(ع) داد و ام فضل را نامزد امام جواد(ع) کرد چون امام در آن زمان کودک بود. بعد امام جواد(ع) را به خراسان آورد. بنی العباس با این ازدواج مخالفت کردند و گفتند شاید این شخص جای تو را بگیرد و اصلا او چه فضلی دارد. به همین خاطر مامون مناظره بین امام جواد(ع) و قاضی القضات برقرار می‌کند و پس از پیروزی آن حضرت در این مناظره، خطبه عقد جاری می‌شود.