اتحادیه اوراسیا؛ شانس بزرگ اقتصاد و پل ورود ایران به دروازه های جهانی

عطنا - اتحادیه اورآسیا یک بلوک اقتصادی متشکل از ۵ کشور ارمنستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس است که با ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت فعال و تولید ناخالص داخلی هزار و ۹۰۰ میلیارد دلار، دارای رتبه اول در تولید نفت، رتبه دوم در تولید گاز و رتبه چهارم در تولید برق است که یکی از پر رونق ترین بازارهای سرمایه‌گذاری در جهان به شمار می‌آید. این بلوک اقتصادی در ژانویه ۲۰۱۵ فعالیت خود را آغاز کرد.

نکات قوت و ویژگیهای منحصر به فرد اتحادیه اقتصادی اوراسیا

طبق نقشه راه اتحادیه اوراسیا بر اساس میزان آزادی سرمایه، تجارت، خدمات و تحرک کالا این بلوک اقتصادی یکی از کارآمدترین ساختارهایی است که در حوزه شوروی سابق شکل گرفته است.

فضایی که برای تسهیل تحقق اهداف اتحادیه در نظر گرفته شده اند شامل قوانین گمرکی، اشتغال، مالیاتی، پذیرش مدارک تحصیلی، بازار مشترک دارو و محصولات پزشکی است. یکی از نکات قوت این اتحادیه موتور متحرک و پیشران روسیه در آن است که این کشور توانسته تاکنون حرکت رو به جلوی این اتحادیه را حفظ کند.

زیرساخت‌ها، شهرک‌های بزرگ صنعتی و نیروی انسانی ماهر، مزارع کشاورزی، مجموعه‌های صنعتی- نظامی برخی از مزایای اعضای اوراسیا است. استقرار این اتحادیه در منطقه ژئواستراتژیک و کلیدی مابین شرق و غرب و در میان اتحادیه اروپا، چین، هند، آسیای میانه و خاورمیانه نیز نکته قابل توجه مثبت دیگر در خصوص این بلوک اقتصادی است.

همکاری ایران با بلوک اقتصادی اوراسیا چگونه آغاز شد؟

در پی تلاش های ایران برای گسترش تجارت با سایر ملل و خلاصی از تنگناهای تحریم، ایران توانست قرارداد تجارت ترجیحی را با اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال ۲۰۱۹ اجرایی کند.

این قرارداد که بر روی ۸۶۲ نوع کالا تعرفه‌های کمتری ارائه می‌کرد که ۵۰۲ قلم آن شامل صادرات ایران به اوراسیا است. این توافق حجم تجارت ایران و کشورهای عضو اتحادیه را به میزان قابل توجهی افزایش داد، به طوری که در بازه زمانی اکتبر ۲۰۱۹ تا اکتبر ۲۰۲۰، حجم تجارت بیش از ۸۴ درصد افزایش یافت.

اما شوربختانه بحران کرونا منجر به بسته شدن مرزها و ایجاد محدودیتهایی در صادرات شد و این روند رو به رشد را کاهش داد. البته با پایان همه گیری کرونا و بازگشایی مرزها، حجم مبادلات تجاری به تدریج افزایش یافت و ارزش تجارت ایران و اعضای اوراسیا در پنج ماهه اول سال جاری از مرز ۱.۹۵۷ میلیارد دلار گذشت.

توافق تجارت ترجیحی ایران و اوراسیا پلی برای تبدیل ایران به هاب منطقه ای

امضاء موافقت نامه تعرفه ترجیحی و ایجاد منطقه آزاد تجاری میان ایران و اتحادیه اوراسیا هم منجر به توسعه روابط اقتصادی ایران و اتحادیه اوراسیا شده است که به اعتقاد کارشناسان می تواند به هاب منطقه ای ایران کمک کرده و کریدور شمال-جنوب را تقویت نماید.

ناگفته نماند که در حال حاضر ایران در حالی از مزایای قرارداد تجارت ترجیحی با اوراسیا بهره مند می شود که شهریور سال جاری علیرضا پیمان پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت ایران گفت: آذرماه بحث های کارشناسی مربوط به قرارداد تجارت آزاد ایران و اتحادیه اوراسیا را نهایی خواهیم کرد و مورد امضا قرار می‌گیرد و برای تصویب به مجالس می‌رود.

اگر توافقنامه تجارت ترجیحی اوراسیا - ایران به توافق نامه تجارت آزاد ارتقا یابد، جهش چشم گیری در روابط تجاری ایران و اوراسیا شاهد خواهیم بود و این موضوع می تواند بسیاری از پتانسیل ها و ظرفیتهای اقتصادی و تجاری ایران را وارد اتحادیه کرده و بازار ۸۰ میلیون نفری آن را به یک بازار مصرف عمده برای کشورهای عضو اتحادیه تبدیل می کند.

همکاری ایران و اوراسیا گزینه ای طلایی برای خلاصی تهران از تحریم های ظالمانه غرب

همکاری ایران با این بلوک اقتصادی با ارزش بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار، نوید بخش توسعه تعاملات اقتصادی متقابل کشورمان با کشورهای مختلف دنیا و به خصوص همسایگان است؛ به ویژه در شرایطی که غرب و در راس آن آمریکا به‌ دنبال منزوی کردن ایران و قطع ارتباط اقتصادی و تجاری آن با دنیا هستند.

این بلوک اقتصادی که با هدف ایجاد فضای واحد اقتصادی، توسعه بازارهای مشترک، ترویج رقابت سالم در بازار مشترک و سیاست های مشترک در کشاورزی، انرژی فناوری و حمل و نقل ایجاد شده است، امکان بهره مندی تجار ایرانی از تعرفه های ویژه تجاری با کشورهای عضو در آسیا را فراهم می‌آورد که از نتایج آن کاهش آسیب پذیری اقتصادی کشور در برابر تحریم های آمریکا است.

عضویت در این اتحادیه در شرایط تحریم‌، می‌تواند نقش مؤثری در عبور از تنگناهای اقتصادی کشورمان ایفا کند و امکان استفاده از تعرفه‌های تجاری، فرصت‌ سرمایه‌گذاری و صادرات و تسهیل روابط اقتصادی با اعضای این اتحادیه را فراهم کند.

افزایش صادرات انرژی ایران ارمغان حضور در اوراسیا

با مشارکت ایران در ابتکار پلتفرم مشترک انرژی اوراسیا، کشورمان قادر خواهد بود حجم صادرات انرژی خود به کشورهایی چون هند، پاکستان و چین را افزایش دهد، در حالی پیش تر به دلیل تحریم‌های غرب نتوانسته بود از این فرصت استفاده کند. البته با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و نیاز همسایگان به برق ایران، در صورت همکاری در چارچوب اوراسیا ایران میتواند توان صادراتی خود را افزایش دهد.

بلاشک گسترش تعاملات ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا منجر به جهش بزرگی در صادرات نفتـی و غیرنفتی ایران خواهد شد و در نهایت می تواند موجب ارز آوری شده و نقش موثری را در عبور ایران از شرایط دشوار اقتصادی ایفا کند.

تلفیق اقتصاد ایران با اوراسیا گامی به سوی اقتصاد بین المللی تر تهران

از سوی دیگر، عضویت ایران در اتحادیه اوراسیا مزایای متعددی برای کشور دارد و موجب تلفیق اقتصادی ایران در اقتصادهای جهانی میشود و مسیر تهران برای پیوستن به تجارت آزاد را هموارتر خواهد کرد. قطعاً درهم تنیدگی اقتصادی ایران با بلوک اقتصادی اوراسیا، سبب بین‌المللی‌تر شدن، قابل پیش‌بینی‌تر شدن و رقابت‌پذیرترشدن اقتصاد ایران می شود و این موضوع غیر از دستاوردهای اقتصادی، نتایج مثبت سیاسی نیز خواهد داشت.

افزایش درآمد ارزِی، حذف انحصار دلار در تبادلات ارزی و گسترش صنعت توریسم سایر امتیازهای عضویت ایران در اوراسیا

برخی دیگر از مزایای اوراسیا برای ایران را میتوان دستیابی به بازاری گسترده و وسیع با قابلیت فراوان برای جذب کالاهای صادراتی ایران، رونق صنعت توریسم در کشور، افزایش درآمدهای ارزی ایران از محل ترانزیت کالا و بهره‌گیری از موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد ایران در اتصال قاره آسیا به اروپا از طریق ترکیه و تمایل کشورهای عضو این اتحادیه به جایگزینی دلار آمریکا با پول‌های ملی اعضا (روبل روسیه، روبل بلاروس، درام ارمنستان، سام قرقیزستان و تنگه قزاقستان) در تبادلات ارزی برشمرد.

حجم انبوه تجارت و تعاملات بازرگانی

میزان تجارت اتحادیه اوراسیا با کشورهای جهان بالغ بر ۸۵۰ میلیارد دلار است. از این میزان ۳۳۱ میلیارد دلار مربوط به واردات است.

سهم ایران از این میزان حدود ۲.۵ میلیارد دلار است که یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار واردات و ۸۲۳ میلیون دلار آن صادرات است‌. دست کم ۸۰ درصد صادرات اوراسیا به ایران، محصولات کشاورزی به ویژه غلات و ۶۸ درصد صادرات ایران به اوراسیا، محصولات کشاورزی به ویژه میوه و خشکبار است.

از دیگر مزایای همکاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، استفاده از امتیازات گمرکی خاصی است که این امکان را برای کشور فراهم می‌آورد تـا حجـم صـادرات خـود را بـه مقصد کشورهای اوراسیایی تا چند برابر افزایش دهد.

بدون شک این همکاری فوایدی را برای کشورهای محصور در خشکی اطراف ایران نیز دارد، چراکه این فرصت را برای کشورمان فراهم می‌آورد تا به حلقه ارتباطی حیاتی تجاری منطقه تبدیل شود.

مقابله با اقتصاد تک محصولی

یکی از مسائلی که می‌تواند ایران را دستخوش بحران اقتصادی کند، اقتصاد تک محصولی است و تعاملات ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا مانع ایجاد اقتصاد تک محصولی می‌شود.

اقتصاد ایران با وجود ظرفیت‌ها و سرمایه های عظیم و فراوان، همچنان اقتصادی تک محصولی و وابسته به نفت است و بی تردید همکاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا شانسی بزرگ برای ایجاد تنوع در شکل اقتصاد کشور به شمار می‌آید.

نقاط قوت ایران در تجارت ترجیحی و آزاد با اوراسیا

ایران پانزده مرز مشترک زمینی یا آبی با کشورهای همسایه دارد. بنادر متعدد واقع در شمال ایران، دریای عمان و خلیج فارس در جنوب کشور و همچنین شبکه گسترده جاده ای و ریلی ایران شرایط مطلوبی را برای ترانزیت کالا بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا فراهم می کند. همچنین، ایران از منظر ژئوپلیتیک دارای موقعیت بسیار مناسب و کلیدی برای کریدور شمال _جنوب، کریدور خلیج فارس_دریای سیاه و ابتکار یک کمربند_ یک جاده دارد.

ایران نقش کلیدی در شاهراه‌های موجود منطقه یعنی جاده ابریشم، راه‌آهن سراسری آسیا، تراسیکا و کریدور شمال و جنوب دارد. اقتصاد ایران و کشورهای حوزه آسیای مرکزی و قفقاز از توان هم‌تکمیلی جدی برخوردارند.

نتیجه

بنا بر اعتقاد کارشناسان اقتصادی پیوستن ایران به بلوک اقتصادی اوراسیا می‌تواند حجم تجارت کشورمان را با اعضای این قطب اقتصادی نوظهور در یک دوره پنج ساله به ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلار در سال برساند و تجارت خارجی کشور را به مسیر جدیدی هدایت کند که ضمن کاهش وابستگی به بازارهای سنتی از آسیب پذیری این بخش مهم اقتصاد کشور، از تحریم‌های ظالمانه غرب و در راس آن آمریکا در دراز مدت به مقیاس قابل توجهی بکاهد.

گسترش همکاری‌های اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران به نفع هر دو طرف است، زیرا در این صورت مرزهای این اتحادیه تا خلیج فارس گسترش می یابد و فرصت های جدید تجاری را برای همه اعضای اتحادیه به ارمغان می آورد.

اوراسیا به دنبال افزایش همگرایی و هم افزایی با کشورهای شرق و جنوب آسیاست که ایران نیز به نوبه خود از منافع آن بهره مند خواهد شد خصوصا آنکه ارزیابی‌ها نشان می دهد شرق آسیا کانون گسترش تجارت جهانی در عصر کنونی خواهد بود.