برجام می‌تواند نقطه عطفی برای رشد مطالعات اسلامی باشد

پرفسور اولیور شاربروت، رئیس مرکز مطالعات اسلامی دانشگاه چستر انگلستان، که جهت شرکت در نشست های تخصصی به ایران آمده است، در چندین نوبت در دانشگاه علامه نیز حضور یافته. در حاشیه یکی از نشست‌، خبرنگار عطنا فرصت مصاحبه با این پژوهشگر مطالعات اسلامی را مغتنم شمرد. آنچه در پی می‌آید حاصل گفتگوی عطنا با این صاحب نظر مسائل دنیای اسلام است.

آقای دکتر، آینده فرهنگی جهان اسلام و خاورمیانه را چطور ارزیابی می کنید؟

سوال جامعی پرسیدید و نمی‌توان در این مدت زمان کوتاه به آن پرداخت اما مختصرا می‌توان گفت با توجه به مسائل و مشکلات متفاوتی که وجود دارد پیش بینی جهان اسلام به خصوص در خاورمیانه کار سختی است، یکسری مسائل وجود دارد که می تواند آینده جوامع و فرهنگ اسلامی را تحت تاثیر خود قرار دهد. با وجود اینکه روش های مختلفی در مطالعات اسلامی و شیعی وجود دارد، بیشتر محققان در کشورهایی هستند که رسانه های این کشورها، نظر مثبتی نسبت به اسلام ندارند، مثل آمریکا.

در حال حاضر آینده خاورمیانه از لحاظ سیاسی برای رسانه ها اهمیت بیشتری پیدا کرده و این مسئله باعث جهت گیری خاصی شده است. مسئله ی دیگر عدم موفقیت بهار عربی است که توجه کشورهای غربی به اسلام را در چند سال اخیر به خود جلب کرده است. با این وجود نمی توان آینده ی منفی برای خاورمیانه در نظر گرفت.

مواجه تمدن غرب با دنیای اسلام را چطور ارزیابی می کنید؟ آیا این درگیری ها ادامه خواهد داشت؟

من پیامبر نیستم (خنده) و نمیتوانم آینده را پیش بینی کنم. رشد بنیاد گرایی و قدرت گرفتن داعش یک دید منفی نسبت به جامعه اسلامی را در پی داشته است. اما با بهبود روابط  ایران و غرب در خصوص لغو تحریم ها یک نوع اعتمادسازی شکل گرفته است و از آنجایی که اسلام با فرهنگ ایران درهم آمیخته شده، برجام می‌تواند نقطه عطفی برای رشد مطالعات اسلامی باشد.

در سمینار هفته ی پیش گفتید که داعش باتوجه به حمایت دولت های منطقه از بین نمی رود و از طرف دیگر قدرت ایران در منطقه بیشتر شده، با در نظر گرفتن شکست های اخیر احتمال دوام داعش وجود دارد؟

داعش و بنیاد گرایی موضوع پیچیده ای است و آنقدر مسائل پیچیده تری حول محور آن وجود دارد که نمی توان به سادگی پیش بینی کرد آیا قطعا داعش از بین می رود یا خیر؟! به طور مثال قدرت های بزرگی بر سر قضیه داعش و آینده سوریه در حال مناظره هستند چراکه هریک از این قدرت ها در پی منافع خود هستند و این منافع الزاما در یک راستا نیست. از طرف دیگر داعش یک حرکت ضد شیعی است و تقابل شیعه و سنی با به وجودآمدن داعش شدت گرفته و کشورهایی از جمله ترکیه دچار مشکلات داخلی شدند، کردها برای دفاع از مرزها قدرت بیشتری گرفتند و این مسئله باعث نارضایتی دولت ترکیه شده است.

از طرف دیگر دولت های غربی در این قضیه دخالت دارند و علی‌رغم اینکه اقدامات وحشیانه ی داعش را محکوم می‌کنند از این مسئله سود می‌برند، بنابراین تقابل منافع بین کشورهای مختلف موضوع پیچیده ای است که پیش بینی آینده را مشکل کرده است.

بعد از جنگ جهانی دوم مهاجرت مسلمانان یکی از دلایل بدبینی اروپایی‌ها به جهان اسلام بود، با توجه به افزایش مهاجرت ها آیا مسلمانان می توانند ذهنیت آنها را تغییر بدهند؟

مهاجرت و پناهنده شدن مسلمانان مسئله ی مهم و چالش برانگیزی است. بعد منفی آن به لحاظ تفاوت های فرهنگی مشکلاتی را به وجود آورده اما نکته ی مثبتش این است که اکثر پناهنگان به کشورهای اروپایی افراد تحصیل کرده ، دکتر، پرستار و اساتید دانشگاه هستند و کشورهایی همچون آلمان که به شدت به نیروی کار نیاز دارند از لحاظ اقتصادی قوی می‌شوند. در حال حاضر آلمان یک میلیون و انگلستان ده هزار پناهنده را پذیرفته است.

من از ابتدا خوش بین بوده ام و نمی‌خواهم به خاطر اتفاقات اخیر در منطقه و ظهور داعش بدبین باشم.

مصاحبه: مهدی جهانشاهلو راد