متاورس شفاف‌ترین شکل حضور را ممکن می‌سازد/ در متاورس در خود محتوا قرار دارید نه آن که محتوا تولید کنید

عطنا- نشست تاثیر فناوری های نوین «متاورس» بر سلامت اجتماعی با همکاری کرسی یونسکو در سلامت اجتماعی و دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد، در این نشست  روح الله نصرتی، عضو هیات علمی گروه انسان شناسی دانشگاه تهران، محمدمهدی مولایی عضو هیات علمی گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی و حسین مطلبی رئیس پژوهشگاه فضای مجازی به بررسی موضوع متاورس و سلامت اجتماعی پرداختند.

نصرتی در ابتدای جلسه به معرفی کرسی یونسکو در سلامت اجتماعی و توسعه دانشگاه پرداختند و با بیان این که ساختار کرسی در چندین حوزه در زمینه بین المللی، آموزش درگیر است و اقداماتی را در راستای این اهداف انجام داده که غالبا با موضوع سلامت اجتماعی  در ارتباط است. سوال اساسی کرسی در فعالیت هایش آن است که چگونه می شود از ظرفیت کشور در راستای توسعه و سلامت اجتماعی برخوردار شد؟ و عملا این سوال پیشران کرسی در تمامی فعالیت هایش است.

در ادامه نصرتی در زمینه اهمیت برگزاری نشست در زمینه ارتباط میان سلامت اجتماعی و متاورس به این  نکته تاکید کردند که یکی از نکاتی که در بررسی  دنیای کنونی و دنیای آینده باید مورد توجه قرار گیرد آن است که تکنولوژی خود را بر زندگی ما غالب کرده است اما این تکنولوژی ها تامین کننده منافع الیگارشی هستند و در درون کشورها نابرابری ها را تشدید می کنند. در این میان مسئولیت اجتماعی شرکت ها بسیار مهم است.
از نظر مولایی قبل از ارائه تعریفی درباره متاورس می بایست متذکر شد که تعریف متاورس موضوع دشواری است چون هنوز ابعاد متاورس مشخص نیست و بیشتر گمانه زنی در این زمینه داریم و آنچه می گوییم را نباید به عنوان گزاره های قطعی در نظر گرفت بلکه به عنوان نشانک های ضعیف می بایست در نظر گرفت تا بتوان به گمانه ها و حدس های خوبی رسید.

این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی در ابتدای نشست به ارائه تعریفی از متاورس پرداختند. از نظر وی متاورس شکل مجسم شده اینترنت است. یعنی به اینترنت، جسم ببخشیم. جایی است که به جای تماشای محتوا، درون محتوا هستی و حضور در کنار دیگران را حس می‌کنی، انگار که در مکان‌های دیگر هستی. این تجربه‌ای است که از طریق تکنولوژی‌های دو‌بعدی محقق نمی‌شود. خیلی از مردم وقتی به متاورس فکر می‌کنند، یاد واقعیت مجازی یا همان VR می‌افتند که البته، بخش مهمی از متاورس، همین است. این تکنولوژی شفاف‌ترین شکل حضور را ممکن می‌سازد. اما متاورس، فقط محدود به واقعیت مجازی نیست بلکه از طریق تمام پلتفرم‌های کامپیوتری ما قابل دسترس خواهد بود، هم VR ،هم AR و هم کامپیوترهای شخصی و دستگاه‌های موبایل و کنسول‌های بازی.

از نظر این استاد دانشگاه چیزی که متاورس قرار است انجام دهد، کمک به انسان‌هاست که یک حضور طبیعی‌تر را تجربه کنند. چون ما ساخته شده‌ایم که این شکلی تعامل کنیم. به‌این‌ترتیب، تعاملاتمان، غنی‌تر خواهد بود و واقعی‌تر. در آینده، به جای اینکه من و تو با هم تلفنی مصاحبه کنیم، می‌توانی به شکل یک هولوگرام، روی مبل من بنشینی یا برعکس. یکی از کاربردها این است که با یک حرکت انگشت می‌توانی وارد محل کارت شوی. هر کجا که بروی، می‌توانی وارد استارباکس شوی، بنشینی، قهوه‌ات را بخوری و دست تکان دهی و می‌توانی هرچقدر که می‌خواهی مانیتور داشته باشی که همه از قبل و درست مثل وقتی که خانه بودی، تنظیم شده‌اند. و می‌توانی هر جا که می‌خواهی آن را با خودت ببری. وقتی داری با همکارت درباره مشکلی صحبت می‌کنی، به جای تلفن، می‌تواند تلپورت کند و تمام فضایی که در آن هستی را مشاهده کند.

از نظر مولایی متاورس موضوعی جدید نیست. به لحاظ واژه ریشه در ادبیات تخیلی دارد و بیشتر از سه دهه است که مورد توجه قرار گرفته است. از 1992 در رمان تخیلی تا الان مسیر تکاملی داشتیم. چراکه تکنولوژی هایی شکل گرفتند و این تکنولوژی ها در مسیر متفاوتی شکل گرفتند.  اما در واقع تغییر نام شرکت فیسبوک توجه ها را به این موضوع معطوف کرد. عملا پروژه برندیگ برای رسوایی های فیسبوک بود که این نقطه متاورس را مورد توجه همگان قرار داد. هنوز تعریف مشخص و دقیقی از متاورس نداریم. از نظر مارک زاکربرگ،امکان غوطه وری در تجربه مجازی در متاورس وجود دارد. در آن صورت در خود محتوا قرار دارید نه آن که محتوا تولید بشود.

آیا ابزراهای دیجتال به کاهش نابرابری می انجامند؟

این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه تصریح کردند که ما مسئله ای را تحت عنوان شکاف دیجیتال داشته ایم با این عنوان که آیا ابزارهای دیجیتال به کاهش نابرابری می انجامند یا خیر؟ اما واقعیت آن است که با کنار گذاشته شدن بخشی از جامعه عملا نابرابری افزایش پیدا کرده است. در دسترسی به شبکه نیز همین طور بسیاری از آدم ها جا مانده اند.حتی دسترسی به برق در بسیاری از کشورهای ضعیف امکان پذیر نیست . در واقع این موضوع که متاورسی می آید که ما را به دنیای نامحدود می برد عملا مورد تردید است.

بر اساس نظر سنجی میزان آشنایی و اشتیاق آدم ها در مورد موضوع متاورس در کشورهای در حال توسعه مثل چین ، برزیل ، ترکیه بسیار بیشتر از کشورها در حال توسعه بوده است .  به عنوان مثال آلمان و کشورهای اروپایی در حدود  30 درصد و ترکیه حدود 80 درصد به این موضوعات علاقه داشته اند. ما در ایران ترندهایی جهانی را در اشتیاق به موضوعات جدید داشته ایم. در این معنا شاید از جهت هزینه و نرم افزاری شاید عقب بمانیم. اما در ایران نیز علاقه و توجه به این موضوعات بسیار بالاست.

یک درصد از هولدر ها نود درصد قدرت تصمیم گیری را خواهند داشت

از طرفی دیگر در زمینه دموکراسی در فضای متاورس هم عملا مدیران و سهام داران شرکت ها قدرت را در اختیار دارند. که ما محیط هایی را داریم که ادم ها توکن آن بازی را در اختیار دارند و براساس موجودی توکن خود توان تصمیم گیری و بازی را دارند، دموکراسی در این محیط براساس میزان سهام یا توکن تعیین می شود و براساس توکن خود می توانی در مورد پلت فرم تصمیم بگیری. اینجاست که 1 درصد از هولدر ها نود درصد قدرت تصمیم گیری را خواهند داشت.  

از نظر مولایی برای واکاوی خشونت در زندگی متاورسی می بایست به بررسی این موضوع پرداخت که آیا آنچه  وعده ان داده می شود تحقق پذیر است یا خیر؟ وعده جذاب این است که ما در فرادنیایی قرار می گیریم که زشتی های دنیای کنونی را ندارد. آدم ها در محیط متا نیم تنه هستند و شاید اصلا تعرض جنسی در محیط متا اتفاق نیافتد. اما در عین حال نگرانی های بی شماری نیز در این زمینه وجود دارد: با جرایم متاورس چه باید کرد و متناسب با پیشرفت های فناورانه ، جرایم را باید پاسخ گفت. نگرانی بعدی ان است که متاورس فرصتی برای کارهای تروریستی ایجاد خواهد کرد. براساس گفته متخصصان این حوزه متاورس چندین برابر فراتر از قرار ملاقات و نشست و اینها متاورس می تواند به فعالیت های تروریستی  کمک کند.

زنده کردن مردگان با آواتار در متاورس

از نظر  مولایی آواتارها در متاورس مدیریت هویت را به دست خواهند گرفت و بازنمایی ما در دنیای متاورس آواتارها خواهند بود. در دوره قرنطینه کووید دو زوج  در هند عروسی شان را با اواتارهایشان گرفتند. ما به واسطه آواتارها بسیاری از کارها را که در دنیای کنونی قادر به انجام آنها نیستیم را می توانیم انجام دهیم هم چون زوج هندی که در مراسم عروسی شان پدر شوهر عروس که فوت کرده بود را زنده کردند و آواتارش را در مراسم نمایش دادند. علاوه بر این  در فضای متاورس تاکید بر آن است که آواتارها توانایی برای فرار از موقعیت ناخوشایند خواهند داشت و ما عملا می توانیم به واسطه متاورس زندگی جدید را شروع کنیم.

مولایی در جمع بندی مطالب خود با اشاره به این نکته که متاورس ریشه اش به رمان های علمی تخیلی می رسد، به ویران شهری با فضای آخر زمانی و با این معنا که دنیا جای قابل تحملی نیست. اما شرکت ها در زمان حاضر متاورس را به عنوان یوتیپیای جدید معرفی می کنند، که با آن می توان بر بسیاری از مشکلات غلبه کرد و زندگی در آرمان شهری جدید را تجربه کرد. اما واقعیت آن است که آینده چیزی است که ما در حال حاضر آن را رقم می زنیم  و با توجه به دو عنصر، آینده و وضعیت مان را می توان در برابر فضای متاورس سامان بخشید: اولی ضرورت  آگاه سازی و توجه به شکل دهندگان متاورس است و دیگری  ضرورت پاسخ گویی شکل دهندگان متاورس به سوالات و مطالبات جامعه است.  

ما آینده محتومی خواهیم داشت که باید به آن جهت دهی کنیم

در ادامه مطلبی متاورس را جنین نارسی دانستند چراکه منطق این فضا شکل نگرفته است. ما با یک مسیر در حال شدن مواجه هستیم که ملاحظات فنی و فلسفی بسیاری دارد و در عین حال باید توجه کرد که مباحث سیاسی اجتماعی زیادی در پس متاورس وجود دارد و بیشتر مواردی که می گوییم گمانه زنی است. اما آیا پرداختن به این مباحث زود است؟ اکنون این بصیرت در جهان  وجود دارد که ما آینده محتومی خواهیم داشت که باید به آن جهت دهی کنیم. در اینجا فلسفه تکنولوژی فضای مجازی برجسته خواهد شد. تمایز اساسی متاورس از سایر فضاها را می توان در این تعریف خلاصه کرد که متاورس شبکه مجازی سه بعدی پایدار است که تجربه تعامل کامل انسان با افراد و اشیا فراهم می کند. قرار است افراد در متاورس غوطه وری را تجربه کنند.

از نظر رئیس پژوهشکده فضای مجازی به لحاظ تئوری ما با چند متاورس مواجه هستیم:  یک بخش از زندگی ما، زندگی اصلی ما که برای بخش های لازم دیگری از آن خارج میشویم، دنیای ماتریکسی و خروج از این جهان و ورود کامل به متاورس.مسئله متاورس تیکی را به لحاظ سرچ در دنیا می زند که برمی گردد به این مسئله که ما دنیای ما به لحاظ فنی هنوز بلوغ پیدا نکرده است. هرچند که ما در دنیایی زندگی می کنیم که نمی توانیم به بسیاری از چیزها که خواهان آنیم برسیم. اما متاورس این فرصت را فراهم خواهد کرد. فرصتی که می توان جهان مطلوب را در جهان مدرن شکل داد. پس در این صورت متاورس می تواند مورد پذیرش بشر واقع شود.

مطلبی در پاسخ به این سوال که آیا الان می توان متاورس را شکل داد ؟4 محدودیت اصلی را برشمردند: توان پردازش (باید بتواند یک جهان با تمام عوارضش شبیه سازی شود و همواره جریان داشته باشد، یعنی پردازش بسیار گسترده توقف ناپذیر)،داده‌های کافی، محدودیت سرعت و پهنای باند (اتصال دائم بسیار با کیفیت)، محدودیت ذخیره سازی (غوطه وری در فضای 4K به بالا رخ می دهد). علاوه بر این متاورس چالش های محتملی را نیز با خود همراه خواهد داشت. چالش هایی هم چون تغییر در معنای زندگی، تغییر در مفهوم کار، احتمال حاکمیت شرکتهای بزرگ بر مردم متاورس ، تغییر در معنای عواطف و ارتباطات، چالش مسئولیت، جعل هویت. بر این اساس  آمار بالای خودکشی را شاهد خواهیم بود زیرا ناتوانی در تعریف حل مسئله منجر به خودکشی می شود. علاوه بر این متاورس معنای کار را از بین می برد. سوال اینجاست این حجم گسترده بیکار با بشر و تمدن بشری چه خواهد کرد. در واقع  ما با بحران معنا و شاید یک شکست در زمنیه عواطف انسانی مواجه خواهیم شد.

در نظر رئیس پژوهشکده فضای مجازی متاورس چالش هایی هم چون اختلالات جسمانی ناشی از غوطه ور شدن در متاورس؛ دگرگون شدن اقتصاد، چالش حریم خصوصی، چند زمانه شدن انسان را به همراه خواهد داشت. اما علی رغم همه این نکات مثبت و منفی متاورس چه باید کرد ؟ نکته مهم آن است که نباید فرصت تغییر پارادایم در فناوری را از دست داد. می توان طراحی حساس به ارزش را در فناوی ها اعمال کرد. چراکه همه ابزارها دارای ارزش  هستند. ارزش های حاکم بر فناوری را نمی توان نادیده گرفت. مهم است شما درفرآیند طراحی فناوری حضور داشته باشی تا ارزش های خودت را جابیاندازی. ما می خواهیم یک فناوری را بگیریم و بعد ارزش های خودمان را به ان انتقال دهیم. اما این کار عملا نشدنی است. ارزش در فرآیند ساخت به الگوریتم و مدل ریاضی به فناوری انتقال می یابد.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام