ایرانی الهام‌بخش؛ انقلابی جهانی

انقلاب‌های 2011 کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا که با قیام مردم تونس آغاز شد و به کشورهای مصر، لیبی، یمن، و بحرین سرایت کرد و منجر به سقوط دیکتاتورها شد، نتیجه انقلاب دیروز ایران است که از ابعاد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی از انقلاب اسلامی ایران تاثیر پذیرفته‌اند.

عطنا به عنوان سایت خبری-تحلیلی دانشگاه علامه طباطبایی قصد دارد در رویکردی جدید و حرفه‌ای با نگاهی جست‌وجوگرایانه به پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشگاهی، منابع پژوهشی دست‌اول را بیش‌تر در دسترس قرار دهد و به این واسطه، مسیر دست‌یابی دانشجویان و پژوهندگان از منابع تحقیقاتی را سهل و آسان کند.

در سومین بازخوانی پایان‌نامه‌ها به دلیل تقارن با دهه فجر به موضوع «تاثیر انقلاب اسلامی بر کشورهای منطقه و جهان» می‌پردازیم. موضوع انقلاب اسلامی به‌مثابة رویدادی موثر و فراگیر خارج از مرزهای ایران موضوعی است که بیشتر در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی به آن پرداخته شده است و بیشتر پایان‌نامه‌های این حوزه مربوط به دهه هشتاد و اوایل نود شمسی مقارن با بیداری اسلامی در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا است.

مقالة پیش رو حاصل جست‌وجو کلیدواژه «انقلاب اسلامی ایران» در میان پایان‌نامه‌های فارسی کتابخانه دیجیتال دانشگاه علامه طباطبایی در میانه بهمن‌ماه سال 99 است.

تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران تا پایان ریاست جمهوری کلینتون

پایان‌نامه «تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران تا پایان ریاست جمهوری کلینتون» اثر مهدی غفاری (1383)، دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات منطقه‌ای، به راهنمایی استاد ابوالقاسم طاهری و مشاوره ابراهیم برزگر به رشته تحریر درآمده است.

چکیده: انقلاب اسلامی ایران به دلیل بازتاب‌هایی که در عرصه منطقه‌ای و جهانی داشته، پدیده بسیار مهمی است. انقلاب اسلامی ایران و سقوط رژیم پهلوی سبب فروپاشی استراتژی‌های ایالات متحده آمریکا (استراتژی دوستونی و تغییر موازنه استراتژیک در منطقه خلیج فارس) شد. در این پایان‌نامه تاثیر انقلاب اسلامی بر سیاست‌های خارجی ایالات متحده آمریکا در مقابل ایران تا پایان ریاست جمهوری کلینتون بررسی می‌شود.

روش: روش به کار برده شده در این تحقیق، روش کتابخانه‌ای است.

نتایج: انقلاب اسلامی ایران سبب دگرگونی‌هایی در سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا شده و به تبع آن تمامی تحولات منطقه تحت تاثیر انقلاب اسلامی ایران قرار گرفت. درواقع می‌توان گفت انقلاب اسلامی ایران به طور کامل سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا دگرگون کرد.

با وجود این، کشور ایالات متحده آمریکا پس از انقلاب اسلامی نیز منافع خود را پیگیری کرده است و کوشیده آن‌ها را حفظ کند. در این پایان‌نامه پیشنهاد می‌شود که بعد از انقلاب اسلامی نیز در ارتباط با تبیین اصول روابط ایران و و ایالات متحده آمریکا به دور از مباحثات ایدئولوژیک پرداخته شود.

تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر فلسطین با تاکید بر انتفاضه

پایان‌نامه «تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر فلسطین با تاکید بر انتفاضه» از دیگر پایان‌نامه‌هایی است که به تاثیر انقلاب اسلامی بر کشورهای جهان پرداخته است. جواد کیانی، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی در سال 1381 این پایان‌نامه را تدوین کرده است. استاد راهنمای این تحقیق محمدباقر خرمشاد و استاد مشاور آن سید جلال دهقانی بوده است.

چکیده: انقلاب اسلامی ایران ریشه‌های جنبش انتفاضه و مبارزه فلسطینی‌ها را تقویت کرد. به همین دلیل مطالعه این جنبش و بستر اسلامی مبارزات فلسطینی‌ها بدون مطالعه انقلاب اسلامی ناقص است. هدف اصلی این پژوهش ارائه پاسخی دقیق به این سوال‌های اصلی تحقیق است که انقلاب اسلامی ایران چه تاثیری بر مبارزات مردم فلسطین گذاشته و این تاثیرات چه پیامدهایی را به دنبال داشته است؟ آیا انتفاضه، حاصل تاثیرات انقلاب اسلامی ایران بر مبارزات مردم فلسطین بوده است؟

تقویت و تشدید مبارزات مردم

فرضیه تحقیق که برای پاسخگویی به سوالات بالا مطرح شده، عبارتند از؛ وقوع انقلاب اسلامی در ایران باعث تقویت و تشدید مبارزات مردم، گروه‌ها و جنبش‌های فلسطینی علیه اسرائیل شده است. همچنین باعث شکل‌گیری شیوه و نوع جدیدی از مبارزه بر اساس الگوی مبارزاتی و ایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران گشته است که امروزه به «مقاومت از درون» و «انتفاضه» شهرت یافته است.

روش: روش تحقیق این پژوهش از نوع توصیفی - تبیینی ، تحلیلی و تاریخی است و روش گردآوری مطالب عمدتا کتابخانه‌ای است.

نتایج: نتایجی که از این تحقیق به دست آمده است، عبارتند از؛

• تجربه کسب قدرت به‌وسیله انقلاب اسلامی ایران می‌تواند برای سایر مسلمانان الگو قرار گرفته و زنجیره‌‌ای از بحران و انقلاب در این کشورها ایجاد کند.


• تاثیر و بازتاب انقلاب اسلامی در کشورهای مسلمان که اغلب حوزه منافع قدرت‌ها هستند، می‌تواند برای حفظ انقلاب اسلامی در ایران و نظام برخاسته از آن حاشیه امنیتی ایجاد کند.


• تاثیر و بازتاب انقلاب اسلامی می‌تواند نشان دهد که قدرت کسب شده در ایران چگونه میل به بسط و گسترش در فراسوی مرزها داشته است و در این باره به طور طبیعی یا ارادی چه اعمال و ابزاری را به کار گرفته است.

نمادهای تأثیرپذیری تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا از انقلاب اسلامی ایران (2011)

پایان‌نامه دیگری که به تاثیر انقلاب اسلامی در خاورمیانه پرداخته، پایان‌نامة «نمادهای تأثیرپذیری تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا از انقلاب اسلامی ایران (2011)» به تحریر فاطمه جعفری حصولی، دانشجوی کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل (1391) و راهنمایی هادی آجیلی و مشاوره سید جلال دهقانی فیروزآبادی و داوری مجید عباسی بوده است.

چکیده: انقلاب اسلامی ایران پایان‌دهنده فرودستی و تحقیر شرق و دنیای اسلام در برابر استعمار و سلطه‌گری غرب و آغاز عصر بیداری، خودباوری و بازگشت به خویشتن اسلامی برای مسلمانان است. تاثیرات و آثار انقلاب اسلامی ایران محدود به مرزهای این کشور نمانده و دیدگاهی فراملی دارد. به طوری که می‌توان این فرضیه را گفت که قیام‌های اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا متاثر از انقلاب اسلامی بوده است.

روش: روش این پایان‌نامه کتابخانه‌ای است.

نتایج: انقلاب‌های 2011 کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا که با قیام مردم تونس آغاز شد و به کشورهای مصر، لیبی، یمن، و بحرین سرایت کرد و منجر به سقوط دیکتاتورها شد، نتیجه انقلاب دیروز ایران است که از ابعاد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی از انقلاب اسلامی ایران تاثیر پذیرفته‌اند.

انقلاب اسلامی ایران و گفتمان سیاسی شیعه درعراق و لبنان

پایان‌نامه «انقلاب اسلامی ایران و گفتمان سیاسی شیعه در عراق و لبنان» اثر مریم رحمتی، دانشجوی کارشناسی ارشد اندیشه سیاسی در اسلام (1390) از دیگر تحقیقاتی است که در حوزه خاورمیانه صورت گرفته است. استاد راهنمای این تحقیق غلامرضا خواجه سروی و استاد مشاوره آن ابراهیم برزگر است.

چکیده: انقلاب اسلامی ایران به عنوان پدیده‌ای بی‌سابقه منجر به تحولات عمیقی در منطقه و جهان شده است. این انقلاب به دلیل وابسته نبودن به هیچ جهتی، دو نظام لیبرالیسم و سوسیالیسم را با چالش مواجه کرد. مردم‌سالادی دینی، عدالت و ولایت فقیه از جمله نظام‌های معنایی و عناصر گفتمان انقلاب اسلامی ایران است که به موازات تحولات داخلی، زمینه‌ساز رخدادها و تحولاتی در سطح منطقه و جهان به ویژه جهان اسلام شد.

این انقلاب بیشترین تاثیر را در رشد و تعالی گفتمان سیاسی شیعه گذاشته و موجب پویایی این اندیشه شده است. با اینکه این انقلاب بر بسیاری از کشورها تاثیر گذاشته اما بیشترین تاثیر آن بر دو کشور شیعه‌نشین عراق و لبنان بوده است.

روش: برای انجام این تحقیق از ترکسیب روش گفتمان لاکلا و موف و نظریه پخش به مثابة یک مدل تحلیل برای انقلاب اسلامی استفاده شده است.

نتایج: گفتمان سیاسی شیعه در لبنان تحت تاثیر انقلاب اسلامی ایران و وجود اسرائیل، با هژمونیک کردن دال استکبارستیزی، گفتمان مقاومت را تشکیل می‌دهد. نمود عینی این مورد حزب الله لبنان است. در عراق نیز، در زمان صدام گفتمان مقاومت وجود داشت اما بعد از سقوط او، به دلیل از بین رفتن دشمن اصلی گفتمان مقاومت دچار چالش شد.

سپس تحت حمایت و رهبری مرجعیت و نبود سرکوب شدید صدام، دوباره دال‌های گفتمان سیاسی شیعه در یک زنجیره هم ارزی مناسب، براساس نیازها و شرایط زمانه مفصل بندی شده و دو خرده گفتمان مقاومت؛ علیه تروریسم و اشغالگر خارجی، و گفتمان مشارکن؛ در بعد داخلی شکل گرفت.

تاثیر قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران بر کشور پاکستان

«تاثیر قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران بر کشور پاکستان» عنوان پایان‌نامه غفور محسنی طاشه کبود، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی (1389) است که به راهنمایی محمدباقر خرمشاد، مشاوره غلامرضا خواجه سروی و داوری حشمت الله فلاحت‌پیشه دفاع شد.

چکیده: در دهه‌های اخیر قدرت نرم اهمیت بیشتری نسبت به قدرت سخت پیدا کرده است. اگر قدرت نرم را تاثیرگذاری غیرمستقیم بر دیگران همراه با حس رضایت و رغبت در آن‌ها بدانیم، امروز همه کشورها به دنبال تاثیر سیاست‌های خود بر سایر کشورها هستند.

روش: توصیفی – تحلیلی و تاریخی است و داده‌های لازم بر روش کتابخانه‌ای و از طریق کتاب‌ها، اسناد، مقالات، روزنامه‌ها و گزارش‌های فارسی و انگلیسی و سایت‌های مختلف اینترنتی جمع‌آوری شده است.

نتایج: یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در ابعاد گوناگون فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و ... کشور پاکستان دیده می‌شود.

تاثیرات انقلاب اسلامی ایران بر رفتارهای نظام سیاسی عراق (1357-1367)

پایان‌نامه «تاثیرات انقلاب اسلامی ایران بر رفتارهای نظام سیاسی عراق (1357-1367)» اثر علی اکبر اسدی، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی یکی دیگر از پایان‌نامه‌هایی است که به طور اختصاصی به تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر سیاست‌های کشور عراق پرداخته است. این پایان‌نامه به راهنمایی ابراهیم برزگر و مشاوره محمدباقر خرمشاد در سال 1383 دفاع شده است.

نسبت انقلاب اسلامي و بيداري اسلامي (تونس و مصر)

رسالة «نسبت انقلاب اسلامی و بیداری اسلامی (تونس و مصر)» اثر دانشجوی دکتری علوم سیاسی هادی ابراهیمی کیایی (1393) است. استاد راهنمای این پایان‌نامه یحیی صفوی و استادان مشاور آن محمدباقر خرمشاد و عباسعلی رهبر هستند.

چکیده: نقطه عطف بیداری اسلامی، انقلاب اسلامی ایران است. چراکه با اشاعة گفتمان اسلام سیاسی، هویت‌خواهی اسلامی را وارد مرحله جدید کرد. این رساله برای تبیین موضوع خود از رهیافت هویت‌گرا و نظریه های انقلاب و پخش بهره برده است.

روش: در تدوین این رساله از روش تحلیل گفتمان استفاده شده است.

نتایج: انقلاب اسلامی حامل گفتمانی است که با مناطق هم کیش و آیین خود نسبت مستقیم دارد. مهم‌ترین سنجه‌های این نسبت را می‌توان در قالب دال مرکزی و دال‌های شناور و مقایسه آ‌ن‌ها در گفتمان‌های انقلاب اسلامی و انقلاب‌های تونس و مصر جستجو کرد.

برآیند تمام این‌ها، اشاعة خیزش‌های هویت‌خواهانه جوامع اسلامی است که تحت تاثیر گفتمان اسلام سیاسی تفسیر می‌شود. به‌واسطة گفتمان اسلام‌گرایی سیاسی انقلاب اسلامی توانسته استمرار تاریخی خود را حفظ کند و اشاعه دهد. این اشاعه مرهون دال مرکزی گفتمان انقلاب اسلامی( هم‌نشینی سیاسیت و دیانت) و دال‌های شناور آن است که در انقلاب‌های مصر و تونس نیز تکرار شده است.

انقلاب اسلامی ایران و پیامدهای آن بر ژئوپلیتیک تشیع در عربستان سعودی و یمن

«انقلاب اسلامی ایران و پیامدهای آن بر ژئوپلیتیک تشیع در عربستان سعودی و یمن» عنوان پایان‌نامه سعید گلچین، دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات منطقه‌ای، گرایش مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا، است که در سال 1394 به راهنمایی مجید عباسی و مشاوره اصغر جعفری ولدانی دفاع شده است.

چکیده: از مهم‌ترین کشورهای متاثر از انقلاب اسلامی کشور عربستان سعودی و یمن است. وقوع انقلاب اسلامی و پیامدهای آن سبب شد تا شیعیان دو کشور عربستان سعودی و یمن به‌تدریج از انزوای ژئوپلیتیکی در بیایند و وقوع بیداری اسلامی دوباره به احیاء و تجدید قدرت خود بپردازند. در این تحقیق محقق به دنبال پاسخ این سوال است که پیروزی انقلاب اسلامی چه پیامدهایی بر ژئوپلیتیک شیعه در دو کشور عربستان سعودی و یمن داشته است؟

روش: روش این پایان‌نامه روش توصیفی – تحلیل است و از دو نظریه قدرت نرم و پخش برای بررسی پیامدهای انقلاب اسلامی ایران بر ژئوپلیتیک شیعیان عربستان سعودی و یمن پرداخته است.

نتایج: وقوع انقلاب اسلامی ایران سبب هویت‌یابی و خودآگاهی، رشد و ارتقاء سطح فکری، بینش سیاسی و گسترش فعالیت‌ شیعیان با هدف دست‌یابی به حقوق سیاسی و اجتماعی در قالبی جنبش‌ها و احزاب شیعی در دو کشور عربستان سعودی و یمن شده است.

تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر جنبش‌های شیعی عربستان و بحرین

پایان‌نامة «تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر جنبش‌های شیعی عربستان و بحرین» اثر حسن یعقوب‌نیا، کارشناسی ارشد علوم سیاسی، شباهت‌هایی با تحقیق قبلی دارد. این پایان‌نامه در سال 1391 به راهنمایی ابراهیم خواجه سروی و مشاوره ابراهیم برزگر دفاع شد.

چکیده: این تحقیق با هدف بررسی تاثیرات و نقش کانونی انقلاب اسلامی ایران بر جنبش‌های شیعی عربستان سعودی و بحرین در چارچوب نظریه ژئوپلیتیک صورت گرفته است.

نتایج: با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57 شمسی و خیزش‌های بعدی که متاثر از انقلاب اسلامی بود، مذهب شیعه به عاملی تاثیرگذار در دنیای ژئوپلیتیک بدل شد و از آنجایی که کشور ایران بزرگ‌ترین کشور شیعه مذهب با موقعیت ممتاز در منطقه و داشتن امکانات جمعیتی مناسب و ... است، رهبری و هدایت این ژئوپلیتیک را برعهده دارد.

به همین دلیل هر اقدامی در ایران، جوامع شیعی را که جزء حوزه نفوذ ایران است، متاثر می‌کند. این اثرپذیری در سه محور خودآگاهی، هویت‌یابی و سیاسی شدن شکل‌گیری و تقویت جنبش‌های شیعی و رفتارهای سیاسی عاطفی در هردو جنبش شیعی بحرین و عربستان سعودی و قدرت‌یابی شیعیان در ساختار نظام سیاسی را می‌توان مشاهده کرد.

تاثیر انقلاب اسلامی بر رفتار سیاسی ترکیه

پایان‌نامه «تاثیر انقلاب اسلامی بر رفتار سیاسی ترکیه» نوشته رسول نوروزی فیروز، دانشجوی کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشکده پردیس آموزش‌های نیمه حضوری است. این پایان‌نامه در سال1390 با راهنمایی ابراهیم برزگر مشاوره سید جلال دهقانی فیروزآبادی دفاع شد.

چکیده: به دلیل وجود خلأ نگاه تئوریک در بررسی‌های بازتاب‌های انقلاب اسلامی در جهان پیرامون، پژوهش حاضر سعی دارد در قالب چارچوبی مفهومی به تاثیرات انقلاب اسلامی بر کشور ترکیه بپردازد. هدف از این تحقیق این است که بتواند فهم روشن‌تری از چرایی و چگونگی تاثیرات انقلاب اسلامی ایران بر کشور ترکیه باتوجه به تحولات سه دهه اخیر کشور ترکیه که نشان از شد اسلام‌گرایی دارد، ارائه دهد. اگر چه به علت پیشینه اسلامی بودن این کشور نمی‌توان علت تامة تحولات اسلام‌خواهانه آن ‌را، به وقوع انقلاب اسلامی نسبت داد؛ اما بلاشک می‌توان گفت انقلاب اسلامی با احیاء اسلام سیاسی در ایران، سبب ایجاد اعتماد به نفس در جنبش‌های اسلام‌گرا و تشدید گرایش‌های اسلام‌خواهی و یا همان احیای اسلام سیاسی در کشور ترکیه شود.

نتایج: بومی‌سازی انقلاب اسلامی و ارائه نوع خاصی از اسلام‌گرایی اسلام میانه‌رو در ترکیه را می‌توان ثمره تحولات اسلام‌گرایی در ترکیه دانست که تحت تاثیر انقلاب اسلامی بر بافت سیاسی - اجتماعی خاص ترکیه به وجود آمده است.

بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر تحولان یمن از سال 1357 تا 1394

پایان‌نامه «بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر تحولان یمن از سال 1357 تا 1394» اثر سپیده حسن‌خانی، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی (1395) است کع به تاثیر انقلاب اسلامی بر کشور یمن در بازه زمانی چهل ساله پرداخته است. استاد راهنمای این پایان‌نامه ابراهیم برزگر، استاد مشاور غلامرضا خواجه سروی و استاد داور علی عابدی هستند.

چکیده: در این تحقیق به مدد چارچوب نظری چارلمز جانسون جهار عامل حوثی‌ها به مثابة منبع تغییر ارزشی در داخل یمن، انقلاب اسلامی ایران به مثابة منبع تغییر ارزشی از خارج یمن، جنگ‌های داخلی یمن به عنوان منبع تغییر محیطی در داخل یمن و عربستان سعودی به مثابة منبع تغییر محیطی از خارج یمن پرداخته شده است.

نتیجه‌گیری

با بررسی پایان‌نامه‌هایی که در دانشگاه علامه طباطبایی به موضوع تاثیر انقلاب اسلامی بر سایر کشورهای جهان پرداخته‌اند می‌توان به این نتیجه رسید که این موضوع با وقوع بیداری اسلامی برجسته شد و بعد از آن کمرنگ شد.

همچنین به این موضوع بیشتر از بعد سیاسی نگریسته می‌شود و عموما دانشجویان رشته علوم سیاسی، روابط بین‌الملل و ... که در دانشکده حقوق و علوم سیاسی مشغول به تحصیل هستند، به آن می‌پردازند و دانشجویان سایر رشته‌ها و دانشکده‌ها از جهات دیگر به این موضوع نپرداخته اند. همچنین بنا به تحقیقات انجام شده می‌توان نتیجه گرفت که کشورهای حاشیه خلیج فارس و شیعه بیشترین تاثیر را از انقلاب اسلامی ایران گرفته اند.

خبرنگار: فاطمه ملک‌پائین – دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی و رسانه