چرا ایران و آمریکا آشتی نخواهند کرد؟

به گزارش عطنا، در جریان این نشست جمعی از استادان دانشگاه های ایران و صاحب‌نظران برجسته حوزه روابط بین‌الملل نسبت به ارائۀ نظرات خود در مورد وضعیت حال و آینده روابط ایران و آمریکا و چشم اندازهای پیشرو بیان کردند.

فریدون مجلسی، دیپلمات سابق وزارت امور خارجه و پژوهشگر حوزه روابط بین الملل با نگاهی به تاریخ و سابقه روابط ایران و آمریکا و تاکیدی بر موضوعات مورد اختلاف میان دو کشور، اصل و محور مشکل میان ایران و ایالات متحده را نه مشکل میان دو کشور بلکه علت این دشمنی را خارج از روابط فی ما بین و پیرامون مسئلۀ فلسطین و اسرائیل دانست.

مجلسی با بررسی تاریخی و اشاره به تجارب خود در جریان مسئولیت، در وزارت امورخارجه ایران، چه پیش از انقلاب و چه پس از انقلاب، گفت: مشکل ایران و ایالات متحده تا زمان حل نشدن موضوع اسرائیل حل نشده باقی خواهد ماند.

فواد ایزدی، عضو هیئت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، سخنران دوم این نشست، نگاهی به سیاست خارجی آمریکا و جایگاه ایران در آن داشت. وی با بر شمردن گروه‌بندی‌های کشورهای مختلف در سیاست خارجی آمریکا، دو دسته کشور همسو و غیر همسو را در این سیاست گذاری مطرح کرد و گفت: ایران در حال حاضر در گروه کشورهای غیر همسو برای آمریکا است. ایزدی به تلاش های جمهوری اسلامی ایران برای تنش‌زدایی و بازکردن راه گفت‌وگو و حل منازعات با آمریکا نیز اشاره کرد و گفت: علیرغم این اقدامات، آمریکا رویکرد مناسبی از خود بروز نداده است. او معضل آمریکا را با کلیت ایران و تلاش استقلال ایران معرفی و اشاره کرد  تازمانی که ایران در حال ادامه این استقلال خود است، حتی اگر سیستم سیاسی دیگری بر آن حاکم باشد، آمریکا با ایران مشکل خواهد داشت و هدف اصلی آمریکا از این اعمال و رفتارها، تجزیه ایران است.

مصطفی زهرانی، عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه وزارت امورخارجه، سومین سخنرانی بودن که در این نشست اقدام به ارائۀ مطالب خود کرد. وی در ابتدا بر اهمیت و ضورورت نگاه علمی و تئوریک تاکید کرد و این دیدگاه را برای نگاهی استراتژیک و بلند مدت مهم دانست.

زهرانی در مطالب خود بر موضوع جهانی شدن نیز توجه و بر ضرورت توجه به این دیدگاه و وضعیت محیط حاکم بر روابط بین الملل امروز، نسبت به گذشته تاکید کرد. موضوع شناخت منافع ملی، تعریف جمهوری اسلامی ایران از نقش خود در عرصه روابط بین الملل، شناخت منابع و مقدورات و... از مواردی بود که او  بر اهمیت دقت در آن تاکید کرد و گفت: برای تعیین و تبیین سیاست ضروری است که این موضوعات را مورد نظر قرار داده و سطح بازیگری خود را مشخص کنیم. از طرف دیگر وی  اشاره ای به شناخت ایران نسبت به ایالات متحده آمریکا داشت و تاکید کرد: آمریکا را نباید ساکن تصور کرد، آمریکای همواره در حال تغییر، جدی است و این نشان‌دهنده این است که تغییرات در تصمیمات و دیدگاه های آمریکا ناممکن نیست و می تواند اتفاق بیفتد.

حسین دهشیار، عضو هیئت علمی گروه روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی، دیگر سخنران این نشست بود که مطالبی در مورد وضعیت و چشم انداز روابط ایران و آمریکا مطرح کرد. وی اشاره ای به مفهوم قدرت و پرستیژ در روابط بین الملل داشت و این مفهوم را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داد. دهشیار با تاکید بر مفهوم بینش و تفاوت آن با مدرک و سواد سیاسی، این موضوع را در نوع درک موضوعات مختلف و چگونگی تصمیم‌گیری‌های سیاسی مورد اهمیت دانست.

دهشیار در بخش دیگری از صحبت‌های خود تاکید کرد: حاصل این بینش‌ها است که مشخص می کند ما (یک دولت) چگونه مفهوم پرستیژ را می شناسد و می تواند برای خود تعریف کند؛ حاصل تعریف های مختلف نظامی، سیاسی، اقتصادی و... مجراهای مختلف دستیابی به پرستیژ و قدرت در نظر دولت است. وی جایگاه و پرستیژ را از آنجا که حاصل عمل خود بشر است، قابل تغییر دانست و آن را تابع طرز فکر افراد قلمداد کرد. دهشیار در انتهای صحبت های خود بر اهمیت و ضرورت مشخص کردن دیدگاه ها و مواضع دولت ها نیز تاکید کرد و رویکردهای چندگانه و دروغین اتخاذ شده توسط هر دولتی را نهی کرد.

در ادامه  این نشست ابراهیم متقی، عضو هیئت علمی گروه روابط بین الملل دانشگاه تهران، به عنوان سخنران سوم، محوریت گفته های خود را بر بحث منازعه و توازن قوا بنا نهاد. وی با اشاره به دیدگاه آمریکا در قبال ایران و همچنین وضعیت ایران در منطقۀ خاورمیانه؛ موضوع اصلی و دغدغه آمریکا در مورد ایران را بحث توازن قوا ارزیابی کرد. او با نگاهی به توان کنشگری ایران در دهه پایانی قرن بیستم و دهه اول قرن بیست و یک میلادی در منطقه خاورمیانه، این موضوع را برخلاف میل و خواست آمریکا دانست.

متقی با بررسی سیاست امروز آمریکا، این سیاست را بر مبنای فشار بر ایران تا زمان تضعیف قدرت و سکون ایران دانست  و بر این اساس مذاکره و شکل گیری گفت‌وگوی مثمر ثمر میان ایران و آمریکا را دست نایافتنی دانست. او تاکید کرد شرایط ارتباط فعلی میان ایران و ایالات متحده یک وضعیت شبه جنگی و در حال اصطکاک است و در این شرایط رویکرد دیپلماتیک و مذاکره بی ثمر خواهد بود. متقی وضعیت متشنج میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا را ادامه دار و بلند مدت ارزیابی کرد.

سید جلال دهقانی فیروزآبادی، عضو هیئت علمی گروه روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی، ششمین و آخرین سخنران این نشست بود. فیروز آبادی شناخت ریشه های منازعات میان ایران و آمریکا را برای پایان این منازعات ضروری دانست.

او با برشمردن سه ریشه ی تعارضات میان دو کشور یعنی تعارض منافع، تعارض ایدئولوژیک و تعارض هویتی، مورد آخر را سخت‌ترین نوع تعارض دانست.  فیروزآبادی با تبیین و تشریح وضعیت فعلی روابط دو کشور و واکاوی سیاست خارجی ایران، پس از ترور سردار سلیمانی توسط آمریکا، این واقعه را از ابعاد مختلف بر سیاست خارجی ایران تاثیرگذار ارزیابی کرد و به تاثیر مستقیم این ترور بر امنیت‌محورتر شدن سیاست خارجی ایران نسبت به گذشته تاکید کرد. در ادامه، او شرایط فاصله از غرب و نگاه منفی به غرب و موضوعاتی چون برجام و حتی تهاجمی‌تر شدن سیاست خارجی ایران را از دیگر مواردی دانست که در آینده سیاست خارجی ایران شاهد خواهیم بود و این شرایط تعارضات سه گانه ابتدای بحث تقویت خواهد شد.

فیروزآبادی در پایان گفت: مذاکره با آمریکا در منظر سیاست گذاران و بخشی از مردم ایران یک تهدید هویتی است و این تهدید مانع مذاکره میان دو کشور خواهد بود .وی نگاهی نیز به انتخابات آمریکا داشتند و با اشاره به احتمال ادامه دار بودن دولت ترامپ، احتمال بهبود روابط در این وضعیت را بعید دانست.