چالش‌های نظام آموزشی کشور در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی: حال و آینده

نخستین پیش نشست کمیته آموزش برای پنجمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات در روز یکشنبه، ۱۴ مهرماه از ساعت ۱۴-۱۶ در سالن جلسات حوزه ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد. 

 به گزارش عطنا، این نشست با هدف ارائه راهکارها و پیشنهادات متخصصین این حوزه برای برنامه ریزی هر چه بهتر پنل کمیته آموزش در پنجمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات با حضور  دکتر فریبرزخسروی، رئیس انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی؛ دکتر محمد زره‌ساز، دبیر علمی پنجمین کنگره؛ مهرناز خراسانچی، دبیر اجرایی کنگره، دکتر میترا صمیعی، دبیر نشست و مدیران گروه های آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های تهران برگزار شد.

در ابتدا دکتر زره ساز، دبیر علمی کنگره ضمن قدردانی از حضور مدیران گروه های آموزشی، گزارش کاملی از چهار دوره گذشته کنگره ارائه کرد و گفت: کنگره امسال نیز با ارائه فراخوان مقاله، ایده و تجربه کار خود را آغاز کرد. این کنگره مشابه یک همایش علمی پژوهشی نیست بلکه انتظار ما این است که با الگوگیری از ایفلا صدای همه دست اندرکاران حوزه علوم اطلاعات برای طرح مسائل و پیگیری مطالبات علمی و حرفه‌ای شان باشد.

وی اظهار امیدواری کرد که در سال‌های آینده، پیش‌نشست‌های کنگره به صورت مداوم و در طی سال برگزار شوند. زره‌ساز از همه دانشگاهیان و حرفه‌مندان حوزه علوم اطلاعات تقاضا کرد تا مقاله‌ها، تجربه‌ها و ایده‌های خود را از طریق وب‌سایت کنگره ارسال کنند. وی از مدیران گروه‌های آموزشی تقاضا کرد تا کمیته علمی کنگره را در رشیدن به اهدافش کمک کنند.

سپس دکتر خسروی ضمن قدردانی از حضور مدیران گروه‌های آموزشی و اشاره به تجربه حضور خود در کمیته علم اطلاعات و دانش‌شناسی وزارت علوم از روند تعریف گرایش‌ها و برنامه‌های درسی در رشته انتقاد کرد. وی تقاضا کرد که در انجمن با همکاری صاحب نظران و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها طرحی نو در انداخته شود و برای هر سه مقطع تحصیلی دانشگاهی پیشنهادهای عالمانه‌ای ارائه گردد.

مهرناز خراسانچی، دبیر اجرایی کنگره، با اشاره به موضوع اصلی کنگره پنجم «ما و آینده: تحولات نوپدید در علوم اطلاعات، کتابخانه‌ها و آرشیوها» خواستار شرکت حضار و سایر حرفه‌مندان و دانشگاهیان در پویش کنگره با عنوان «ما و آینده» شد. وی گفت: در این پویش می بایست هر فرد نقش و مسئولیت خود را در قبال بهبود آینده رشته و حرفه در کلیپی کوتاه بیان کند.

در ادامه دکتر میترا صمیعی، دبیر نشست آموزش پنجمین کنگره  و مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی بیان کرد که در سطح آموزش عالی  رشته علم اطلاعات و دانش شناسی به لحاظ کیفی و کمی شاهد تحولات و مسائل بسیاری است. در گذشته فقدان برنامه مدون برای رشته جهت تطبیق با تحولات نوین فناوری، ایستایی برنامه های درسی رشته، همخوان نبودن شیوه های آموزش با محیط های کسب و کار، فقدان رابطه علمی سازمان یافته بین گروه های آموزشی و بازار کار، عدم تدریس کاربردی دروس دانشگاهی توسط اساتید رشته، رویکرد سنتی برنامه درسی رشته، همه باعث تغییر عنوان رشته از علوم کتابداری و اطلاع رسانی به علم اطلاعات و دانش شناسی در ۱۹ شهریور ۱۳۹۰ شد. میان رشته ای بودن علم اطلاعات و دانش شناسی و تأثیرپذیری رشته از علوم دیگر باعث می شود که ما آگاهانه با تغییرات نوین فناوری هماهنگ شویم و سوار بر موج با شیم. ضروری است بازنگری برنامه های درسی توسط متخصصان رشته در گروه های آموزشی انجام گیرد . همچنین ضروری است از ایجاد رشته های جدید در موضوعات فرعی علم اطلاعات و دانش شناسی پرهیز کنیم و به سمت ایجاد رشته های میان رشته ای پیش برویم. وی عنوان کرد که کمیته آموزش قصد دارد تا نشست یک روزه‌ای با عنوان «چالش های برنامه درسی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی : گذشته ، حال و آینده» در نیمه اول آبان ماه در دانشگاه علامه طباطبائی برگزار کند. در این نشست تخصصی، اساتید کمیته برنامه ریزی علم اطلاعات و دانش‌شناسی دفتر شورای گسترش و برنامه ریزی وزارت علوم تحقیقات و فناوری، اعضای هیئت علمی ومدیران گروه های آموزشی دانشگاه های سراسر کشور، و دانشجویان تحصیلات تکمیلی از اعضای اصلی این نشست هستند. محورهایی که در این نشست تخصصی بررسی خواهد شد عبارت است از :

آموزش رشته علم اطلاعات و دانش شناسی: گذشته، حال و آینده

چیستی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی

چالش های برنامه درسی گرایش های مقاطع تحصیلی علم اطلاعات و دانش شناسی در دانشگاه ها

 جایگاه علم اطلاعات و دانش شناسی در مطالعات میان رشته ای

فرصت های شغلی نوظهور در بازار کار رشته علم اطلاعات و دانش شناسی

حیطه و موضوع پنل آموزش کنگره را با مروری بر نظرات اساتید محترم حاضر در جلسه و شرایط موجود حرفه و رشته در این نشست تعیین خواهیم کرد و منتظر شنیدن نظرات  شما صاحبان اندیشه و فعالان حرفه هستیم .

در ادامه جلسه  دکتر زهرا اباذری، مدیر گروه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، ضمن قدردانی از دست اندرکاران کنگره، برگزاری این پنل را فرصت مناسبی برای طرح و پیگیری مسائل و مشکلات حوزه رشته دانست. وی پیشنهاد داد که در کنگره بحث حول عنوان رشته انجام شود زیرا بی هویتی عنوان رشته باعث جذب کمتر دانشجویان در دانشگاه ها شده است. عدم تطابق دروس برنامه درسی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی با عنوان رشته چالش های بسیاری را برای اجرا کنندگان در دانشگاه ها ایجاد کرده است . در بسیاری از دروس آمادگی تدریس در گروه های آموزشی وجود ندارد و برای تدریس بسیاری از دروس، زیر ساخت مناسب آموزشی در دانشگاه ها نیست .

سپس  دکتر معصومه کامران، مدیر گروه دانشگاه الزهرا، ضمن قدردانی از دست اندرکاران کنگره، موضوعاتی چون تغییر عنوان و اسم رشته در قالب یک طرح تحقیقاتی، بازنگری دروس توسط متخصصان رشته، ارتباط بیشتر دانشگاه ها با صنعت و هماهنگی دروس با بازار کار، بازنگری در شیوه های آموزشی برای واحدهای عملی، عدم وجود زیر ساخت های آزمایشگاهی برای دروس عملی و کار آموزی در دانشگاه ها را مطرح کرد.

در ادامه جلسه  دکتر حسن کیانی، عضو هیئت علمی بازنشسته دانشگاه الزهرا، بر ضرورت نظارت انجمن های علمی کتابداری و اطلاع رسانی بر کمیته برنامه ریزی کتابداری و اطلاع رسانی دفتر شورای گسترش و برنامه ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تأکید کرد.

 در پاسخ به این درخواست، دکتر میترا صمیعی ، پیشنهاد تشکیل کار گروهی در کمیته آموزش انجمن را داد و از تمامی مدیران گروه های آموزشی دانشگاه‌ها دعوت کرد تا  عضو این کارگروه شوند. وی تأکید کرد که کمیته آموزش انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی می‌تواند نقش نظارتی و راهبری در برنامه‌های درسی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی داشته باشد و در عین حال پیشنهاد کرد که نماینده ای از انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی به عضویت کمیته برنامه ریزی کتابداری و اطلاع رسانی دفتر شورای گسترش و برنامه ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در آید و در فرآیندهای تصویب برنامه‌های درسی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی نظارت داشته باشد.

سپس دکتر مریم ناخدا، مدیر گروه دانشگاه تهران  ضمن قدردانی از دست اندرکاران کنگره، برگزاری این پنل را فرصت مناسبی برای طرح و پیگیری مسائل و مشکلات حوزه رشته دانست. وی چند پیشنهاد را مطرح کرد:

- برگزاری رویداد شغلی در دانشگاه‌ها و انجمن به منظور آشنایی و تعامل دانشجویان با شرکت های نرم افزاری و کتاب های الکترونیکی و ....

- بالا بردن اعتماد به نفس دانشجویان با تشویق آن ها و ارتقای فرهنگی آنان ؛

- به اشتراک گذاری تجربیات تدریس

- برگزاری دوره های بازآموزی و مهارتی برای اساتید .

در ادامه جلسه، دکتر داریوش علیمحمدی به نمایندگی از گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه خوارزمی، پیشنهادهای زیر را مطرح کرد:

- فرایند ورودی های دانشگاه ها در مقاطع مختلف تحصیلی (کارشناسی ، ارشد و دکتری) پیشنهاد مشخص ارائه شود؛

- ضرورت، فایده، نحوه تدوین و خروجی برنامه های درسی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی بررسی و پیشنهادهای اجرایی داده شود؛

- شیوه های تدریس اساتید در دانشگاه های مختلف به اشتراک گذاشته شود؛

-  کمبودها در بستر اجرایی برنامه های درسی (اعم از محیط ، ابزارها ، استانداردهای آموزشی) مشخص شود؛

-  نقش انجمن به عنوان راهبر و ناظر بر اجرای با کیفیت نظام آموزشی تعریف و مشخص شود

سپس  دکتر امیررضا اصنافی، مدیر گروه دانشگاه شهید بهشتی، اشاره کرد که ما باید تحلیل های آماری در خصوص وضعیت گروه های آموزشی، ورودی وخروجی دانشجویان و میزان ارتباط دانشگاه با صنعت داشته باشیم . از جمله پیشنهادها و نظرات وی در جلسه به موارد زیر اشاره می‌شود:

- دانشجویان باید با تخصص های آینده رشته همگام شوند و آماده ورود به بازار کسب و کار شوند.

- به بازآموزی مهارتی اساتید در حوزه های جدید پرداخته شود.

- در رسانه‌های اجتماعی مختلف، رشته علم اطلاعات و دانش شناسی معرفی شود .

- لازم است عناوین شغلی جدید رشته مانند کتابدار داده، تحلیلگر داده، کتابدار شبکه اجتماعی و... به دانشجویان معرفی شود.

- ضروری است کانون فارغ التحصیلان علم اطلاعات و دانش شناسی در انجمن تشکیل شود .

در انتهای جلسه، دکتر صمیعی مجموع صحبت های مطروحه در جلسه را جمع بندی کرد و موضوع اصلی پنل کمیته آموزش را با عنوان «چالش های نظام آموزشی کشور در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی: حال و آینده » پیشنهاد داد که مورد تأیید حضار قرار گرفت. دکتر صمیعی تأکید کرد که مباحث و محورهای فرعی‌تر قابل طرح در نشست کنگره با توجه به نظرات ارائه شده در این نشست و پیش‌نشست‌های بعدی تعیین خواهد شد.