رسانه‌ها در سیل اخیر نتوانستند نیاز مخاطب خود را برآورده کنند

عضو هیئت علمی علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با تاکید بر اینکه رسانه ها از بحران سیل در کشور عقب مانده اند، گفت: در رسانه های کشور ما، خبرنگاری بحران جایگاهی ندارد و به همین دلیل رسانه ها نمی توانند به وظیفه اصلی خود که اطلاع رسانی صحیح است، عمل کنند.

به گزارش عطنا، عباس اسدی روز یکشنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، درباره عملکرد اطلاع رسانی رسانه ها درباره سیل اخیر افزود: هر بار بحرانی در کشور ما ایجاد می شود، به جای اینکه این بحران برای مردم و مسئولان کشور درس آموز باشد و بتوانیم نقاط ضعف و قوت خود را بشناسیم تا این اشکالات را برطرف کنیم، برعکس باعث می شود دچار مشکلات مضاعف شویم.
وی اظهار داشت: واکنش رسانه ها در سیل اخیر به چند دسته تقسیم می شود. یکی رسانه های رسمی یا رسانه های سنتی و دیگری رسانه های مجازی یا شبکه های اجتماعی که متاسفانه اخبار رسانه های مجازی بیشتر بر مبنای هیجان و شگفتی است. بنابراین با عنصر هیجان و شگفتی نمی توان افکار عمومی را روشن و ابعاد موضوع و عمق فاجعه را برای مردم تببین کرد.
این استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه تصریح کرد: در این حادثه افراد مختلفی با تلفن های همراه، عکس یا فیلمی را از یک مکان در حال تخریب، تهیه و منتشر می کنند، ولی هدفی پشت انتشار این تصاویر نیست. چون در بحث خبر باید به دنبال 'چه' بود یعنی باید بدانیم که این حادثه چرا و چگونه رخ داده است. ولی رسانه ها به تبیین این موضوع نپرداختند که این امر یکی از نقاط ضعف رسانه های اجتماعی است.
وی افزود: رسانه های سنتی یا مطبوعات و رادیو و تلویزیون نیز متاسفانه فقط از زاویه ای خاص به موضوع سیل نگاه کردند و فقط می خواستند اکثر شایعاتی را که در فضای مجازی منتشر شده است، خنثی کنند و به نوعی به آنها پاسخ دهند. به همین دلیل مطبوعات و رسانه های ما بیشتر به دنبال تکذیب شایعات بودند. ولی هیچ کدام از این رسانه ها به دنبال حل مشکلات از جمله سوء مدیریت در بحران کنونی نبودند و راهکاری برای خروج از این سوء مدیریت ارائه نکردند.

حضور میدانی لازمه کار خبرنگاری بحران است

اسدی اظهار داشت: کسانی که در رسانه های سنتی کار می کنند غیر از اینکه در تحریریه بنشینند و اخبار را رصد کنند، کاری انجام ندادند و نتوانستند به صورت حرفه ای مطالب تولیدی و انتقادی منتشر کنند. 
وی افزود: زمانی رسانه های ما می توانند به رسالت حرفه ای خود عمل کنند که به طور خاص، محصولات خبری تولیدی داشته و با حضور در مناطق آسیب دیده از عمق فاجعه گزارش های توصیفی درجه یک تولید کنند. ولی تمامی خبرهای رسانه ها در سیل اخیر یکسان بود و از هم برداشت می کردند که این کار به هیچ عنوان حرفه ای نیست.
این استاد علوم ارتباطات ادامه داد: باید گفت که رسانه ها در سیل اخیر نتوانستند نیاز مخاطب خود را برآورده کنند و حتی در برخی مواقع به مخاطبان اطلاعات نادرست و غیرقابل فهم منتقل می کردند. یعنی رسانه های ما مخاطبان را در یک نوع سردرگمی و حیرت و هیجان نگه داشتند.
وی گفت: رسانه ها مطالب واضح و مبرهن را از سیل اخیر گزارش کردند. درحالی که باید اخبار را به وسیله خبرنگاران زبده و آموزش دیده از محل های حادثه، از منظر اجتماعی و فرهنگی تولید می کردند که این کار انجام نشد.

سیل از منظر تخریب فرهنگی و اجتماعی هم بررسی شود

اسدی با بیان اینکه هیچ یک از رسانه ها سیل را از منظر تخریب فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مورد بررسی قرار ندادند، خاطر نشان کرد: سیل اخیر فقط ویران کننده ساختمان ها نبود، بلکه ویران کننده اخلاق و فرهنگ هم بود. ولی فقط به بُعد تخریب منازل و مزارع پرداختند که این کار یکی از مشکلات رسانه های ما است، چون خبرها و گزارش های تهیه و تولید شده، میدانی نبوده و فقط کپی می شوند.
وی با بیان اینکه رسانه های ما، رسانه های بحران نیستند بلکه خودشان، بحران زا هستند، اظهار داشت: نباید اینگونه باشد که رسانه ها فقط در هنگام وقوع بحران وارد میدان شوند بلکه باید قبل، حین، بعد و حتی بازتاب های بحران را پیگیری کنند.

رسانه ها خبرنگار بحران ندارند 

این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی، اظهار داشت: به طور مثال دو سال قبل مقالات علمی و پژوهشی درباره سیل گلستان نگاشته شد. ولی هیچ کدام از رسانه ها این مقالات را منعکس و به مسئولان گوشزد نکردند. به همین دلیل به نظر می رسد حتی در رسانه های کشور تیم بحران وجود ندارد و خبرنگاری که تا دیروز در حوزه آموزش مطلب می نگاشت، امروز در حوزه سیاسی، فرهنگی یا اقتصادی می نویسد.
وی تصریح کرد: رسانه ها باید خبرنگاران مخصوصی در حوزه بحران داشته باشند. ولی هیچ کدام از رسانه های ما از صداوسیما تا سایت های خبری، چنین خبرنگارانی را آموزش نداده و در اختیار ندارند که این یک نقطه ضعف در رسانه هاست.

ضرورت ایجاد صفحه مجزا برای اخبار هواشناسی 

اسدی گفت: حتی رسانه ها در پوشش اخبار هواشناسی نیز دچار مشکل هستند و هشدارهای هواشناسی را نادیده می گیرند. کدام یک از مطبوعات کشور بطور مجزا اخبار تخصصی هواشناسی دارد؟ این یکی از موارد بحران است و روزنامه ای که در آن اخبار هواشناسی وجود ندارد، درگیر بحران است چون می خواهد براساس رسالت خود، اطلاع رسانی کند، اما اخبار و صفحه هواشناسی ندارد و نمی تواند خطر وقوع سیل را برای مردم منعکس کند.
وی افزود: در اکثر کشورهای پیشرفته صفحه ای مجزا برای اخبار هواشناسی در روزنامه ها وجود دارد و این نشان می دهد که رسانه های ما نقاط ضعف فراوانی دارند. با توجه به اینکه ایران جزو 10 کشور بلاخیز دنیا است، در صورت بروز اتفاقی در آینده، باز هم رسانه های ما از بحران ها عقب خواهند ماند.

رسانه ها با نگاه کارشناسی به تبیین و تحلیل بحران بپردازند

اسدی درباره چگونگی تولید اخباری که در رسانه ها وجود دارد تا دیگر رسانه ها بتوانند از آن برداشت کنند، گفت: رسانه های خاصی بازتاب دهنده نظرات و سخنان مدیران و مسئولان بودند و برخی دیگر نیز این مطالب را کپی می کردند.
وی با بیان اینکه رسانه ها تبیین، تحلیل و تفسیری از بحران ها به خصوص در سیل اخیر نداشتند، افزود: این رسانه ها فقط بلندگوی مقامات مسئول شدند و مسئولان نیز برای حفظ جایگاه خود حتی به شایعات و خبرهای نادرست دامن زدند. ولی رسانه ها بدون اینکه به این شایعات و دروغ پراکنی ها توجه کنند، حرف های آنها را عینا منتشر کرده و حتی نپرسیدند که این فرد مسئول بحران چه کاری کرده یا نکرده است.
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: بطور مثال وقتی زلزله می آید همان مسئول بر اساس کارکرد و تفکر قبلی در صحنه حضور دارد، ولی نمی تواند کار درست و صحیحی انجام دهد و اگر سیلی رخ دهد نیز بازهم همان مسئول در محل حاضر شده و سخنان خود را تکرار می کند.
وی با بیان اینکه رسانه های ما، رسانه نیستند بلکه شبه رسانه و خبرنگاران ما شبه خبرنگار هستند، اظهار داشت: وقتی روزنامه نگاری می خواهد در حوزه حوادث کار کند، حتی یک کتاب در این زمینه نمی خواند و اخبار را دنبال نمی کند و فقط چشم به دهان مسئولی است که صحبت کرده و این خبرنگار آن را عینا منتشر می کند، اما هیچگاه خبری با نگاه جامعه شناسانه، روشنفکرانه و کارشناسانه تولید و منتشر نمی شود.
اسدی با بیان اینکه متاسفانه بیشتر خبرنگاران و سردبیران رسانه های کشور، کتابی در حوزه تخصص خود نمی خوانند، گفت: هنوز کارشناسی درباره اینکه چرا کشورهای خارجی که همواره دم از حقوق بشر می زنند؛ به مردم ما در سیل اخیر کمک نکرده اند صورت نگرفته است. درحالی که یک کمک بسیار کوچک تیتر صفحه اول روزنامه ها و خبرگزاری های کشور می شود.