رشته «علم اطلاعات و دانش‌شناسی» به دیپلماسی فرهنگی کمک می‌کند

مراسم استقبال از نو ورودی‌های رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی با سخنرانی تعدادی از اساتید با تجربه این رشته برگزار شد که در طول این مراسم اساتید با هدف درک بهتر رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی و آینده‌نگری در این رشته، تجربیات و اطلاعات خود را در اختیار دانشجویان قرار دادند.

به گزارش خبرنگار عطنا، مراسم استقبال از دانشجویان نو‌ ورودی سال تحصیلی 1397 رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی با حضور دکتر فریبرز خسروی، قائم‌مقام رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و رئیس انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران، دکتر رحمت‌الله فتاحی، استاد رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، احمد برجعلی، رئیس دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، اعضای هیئت‌علمی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی و اعضای انجمن علمی-دانشجویی این رشته در دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد. (گزارش تصویری)

در ابتدای این مراسم، دکتر احمد برجعلی، رئیس دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی ضمن تبریک به دانشجویان نو ورود گفت: امروز در روان‌شناسی خلاقیت را خودتلاشگری می‌نامند، شما نیز خودتلاشگری خود را بالا ببرید و با انگیزه‌های درست، الهی و به قصد خدمت به مردم درس بخوانید و کار کنید.

وی با اشاره به آیه‌ای از قران کریم اضافه کرد: آنچه نزد شما است از بین می‌رود، آنچه نزد خدا است باقی می‌ماند و به ازای عملی که می‌کنید جزا می‌بینید؛ بنابراین با قصد قربت شروع کنید و با قصد قربت تمام کنید تا کار شما پرمحتوا شود و در این راه از ظرفیت علمی استادان به‌خوبی استفاده کنید.

ما در دریای اطلاعات غرق هستیم

سپس دکتر میترا صمیعی، مدیر گروه رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی با بیان اینکه به خاطر داشته باشید که از امروز شما دانشجو هستید و فصل جدیدی را در زندگی تجربه می‌کنید، اظهار کرد: این فصل جدید پرنشاط و پر‌طراوت است که باید در آن جوینده دانش باشید، فرصتی که باید آن را مغتنم شمرد و از آن بهره برد.

صمیعی در ادامه سخنان خود به برخی امتیازات این رشته اشاره کرد: گستردگی قلمرو و دامنه موضوعی، عنصر بنیادین و ماده اصلی این حوزه اطلاعات و سپس دانش است؛ پدیده‌ای که جهان اطراف ما را احاطه کرده است و درنتیجه ما غرق در دریای اطلاعات هستیم و تقریباً همه وجوه زندگی فردی، اجتماعی و اقتصادی ما پیوند مستقیمی با دادوستد اطلاعات دارد، به‌این‌ترتیب متخصصان این رشته که مهارت‌های خاصی در مدیریت این اطلاعات دارند می‌توانند در عرصه‌های مختلف نقش‌آفرین باشند.

وی سومین امتیاز علم دانش شناسی را فرصت یادگیری معرفی کرد و گفت: شما هر روز با فرصت‌های تازه‌ای برای یادگیری مواجه خواهید بود ضمن اینکه یکی از مهم‌ترین آموخته‌های ما در این حوزه، یادگیری مهارتی با عنوان سواد اطلاعاتی و سواد انتقادی است که با آن چگونه آموختن را می‌آموزیم و به یادگیرندگان مستقل و مادام‌العمر تبدیل می‌شویم.

مدیر گروه رشته علم اطلاعات و دانش شناسی اضافه کرد: با پیشرفت فناوری اطلاعات، فرصت‌های تازه‌ای برای متخصصان این حوزه پدید می‌آید و هرچه دانش بشری درزمینهٔ فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفت می‌کند، کار ما متخصصان علم اطلاعات بیشتر می‌شود و همین گستردگی باعث شده است که این رشته پویا و همواره در معرض تحول و تکامل باشد، این رشته ماهیت میان‌‌رشته‌ای دارد که از آن فرصت‌های زیادی در اختیار ما قرار می‌گیرد، همکاری و مشارکت در پژوهش رشته‌های هم‌جوار مانند علوم تربیتی، مدیریت، روان‌شناسی و فناوری اطلاعات ازجمله این فرصت‌ها است، ضمن آنکه هم‌زمان گستردگی این رشته امکان انتخاب و عمیق شدن در یک موضوع خاص را برای متخصصان علم اطلاعات فراهم می‌‌کند.

رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی به خلاقیت و نوآوری نیاز دارد

در ادامه دکتر فریبرز خسروی، رئیس انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران ضمن خوش‌آمدگویی به دانشجویان نو ورودی گفت: شما به دو دسته تقسیم می‌شوید بعضی‌ها آگاهانه این رشته را انتخاب کرده‌اند و برخی با اجبار، اگر از این به بعد نوع رفتار خود را به‌گونه‌ای تنظیم کنیم که بتوانیم از این رشته بهره‌برداری درستی داشته باشیم سرنوشت، کارکرد و نحوه عمل ما به‌شدت تغییر خواهد کرد.

وی با بیان اینکه علم اطلاع و دانش‌شناسی رشته بسیار متغیر، تحول‌پذیر و تأثیرگذاری است، اظهار کرد: متغیر بودن آن به این دلیل است که دنیای اطلاعات متغیر است و در حال تغییر و دگرگونی است، حجم اطلاعات در تولید روزانه و ساعتی، نوع رسانه‌ها، نحوه شکل‌گیری رسانه‌ها و ... روزانه در حال تغییر است به حدی که شاید آینده برای ما قابل پیش‌بینی نباشد‌.

قائم‌مقام رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به اینکه پیش‌بینی برای آینده در حوزه اطلاعات بسیار مشکل است، خاطرنشان کرد: در 24 ساعت گذشته در تلگرام فارسی حجم گسترده‌ای از اطلاعات جابه‌جا شده است، این تغییر و گستردگی در وضعیت اطلاعات تنها در حوزه تلگرام صورت گرفته است.

وی با اشاره به این بیت که من اگر کامروا گشتم و خوشدل چه عجب، مستحق بودم و این‌ها به زکاتم دادند، تأکید کرد: سعی کنید به‌شدت پشتکار داشته باشید، این پشتکار باید تداوم داشته باشد که در این صورت فرد می‌تواند بدرخشد، به‌روز شدن نیز در رشته ما به دلیل تغییرات روزانه و ساعتی که اتفاق می‌افتد ضروری است، ارتباطات خود را در حرفه زیاد کنید زیرا اکثر کسانی که توانسته‌اند در این رشته بدرخشند و ادامه تحصیل دهند اغلب کسانی بودند که در انجمن‌ها، مقاله، سخنرانی‌ها و... فعال بوده‌اند.

خسروی افزود: رشته ما به نوآوری و خلاقیت نیاز دارد و خلاقیت نیاز به تلاش و خودتلاشگری دارد تا فرد بتواند خود را بالنده کند که به شکوفایی درونی خود برسد و بتواند جامعه را شکوفا کند.

نقطه قوت حرفه ما خدمات است

رحمت‌الله فتاحی، استاد رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه خواندن مقاله مجید صفری و آرمان ناصح درباره بی‌علاقگی و علاقه‌مند شدن به رشته مفید است گفت: برگزاری این جمع‌ها نقطه قوتی برای حرفه ما و کشور است.

وی در ادامه به برخی سؤالات اشاره کرد: صنعت شیرینی‌سازی کشور به خاطر کیفیت و تنوع زیاد شهرت دارد، اما چرا صنعت شیرینی و شکلات سوئیس در دنیا مطرح می‌شود و تبدیل به یک رقم صادراتی عمده این کشور می‌شود؟ قرن‌ها است که ما در کشور خود صنایع آهنگری، ریخته‌گری، فلزکاری و ازجمله چاقوسازی را داریم، اما چرا چاقوهای سوئیس در دنیا معروف و گران است؟ و ... .

استاد رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی درباره این موضوع تصریح کرد: برخی جوامع پیشرفت می‌کنند و برخی دیگر درجا می‌زنند که در میان دلایل گوناگون، حرفه‌ها و افرادی موفق هستند که نگاه آن‌ها به بیرون باشد یعنی برون‌نگری داشته باشند، ‌علاوه بر اینکه باید نگاه به بیرون و تعامل وجود داشته باشد نگاه به آینده نیز مهم است، شرکت‌ها و جوامعی موفق هستند که نگاه به آینده داشته باشند تا نیازهای مردم را بسنجند و برای آینده تصمیم بگیرند.

فتاحی با اشاره به اینکه جامعه شاهد تحولات و تغییرات بسیار سریع، گسترده، متنوع و شگرف است، اظهار کرد: اگر ما تغییرات را رصد نکنیم، قادر نیستیم بدانیم که بیرون از ذهنیت و چهاردیواری حرفه ما چه می‌گذرد و در آینده سرنوشت ما کتاب و کتابخانه چه خواهد شد.

وی با بیان اینکه باید ببینیم که جامعه در ارتباط با بحث دسترسی به اطلاعات و دانش به چه سمتی در حال حرکت است، گفت: درباره اطلاعات و دانش مطالب زیادی نوشته شده است اما درباره داده که بنیاد اطلاعات و دانش بشری است و تمام سازمان‌ها براساس داده و داده‌کاوی فعالیت می‌کنند کمتر بحث شده است. باید درک کنیم که مردم چه به‌عنوان تولیدکننده اطلاعات و دانش و چه به‌عنوان مصرف‌کننده دانش چه نیازها و رفتارهایی دارند.

استاد دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه نقطه قوت حرفه ما، خدمات و دو عنصر ارزشمند این رشته، اطلاعات و دانش است تصریح کرد: خدمت، نقطه قوت حرفه ما است و ارزشمندترین حرفه، خدمتی است که در ارتباط با داده، اطلاعات و دانش است. زمانی که مراجعه به کتابخانه کم‌تر می‌شود، دولت امکان استخدام کم‌تری دارد و ... ما دانش‌آموختگان باید به سمت فراهم‌آوری شرایطی که بتوان خدمات سلف‌سرویسی را توسعه داد، حرکت کنیم.

فتاحی در پایان افزود ما می‌توانیم جهت و برنامه‌های خود را در راستای باسواد کردن مردم در زمینه‌های مختلف با استفاده از داده، اطلاعات و دانش تکمیل کنیم، خود ما مسئول خودیادگیری خود هستیم و نباید انتظار داشته باشیم که استاد همه مطالب را به ما آموزش دهد و 80 درصد تلاش بر عهده خود دانشجو است، کسانی در حرفه ما موفق هستند تلاش کرده‌اند.

رشته اطلاعات و دانش‌شناسی می‌تواند به دیپلماسی فرهنگی کمک کند

رضا ملکی، عضو هیئت‌علمی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی ضمن تبریک قبولی دانشگاه به نو ورودی‌ها به برخی مهارت‌ها که نیاز اصلی دانشجو است اشاره کرد: مهم‌ترین مهارت خواندن و درک مطلب است، متن باید خوانده شود و حرف باید شنیده شود. دومین مهارت، مهارت تفکر تحلیلی است قضاوت، داوری و تحلیل متن، گفتار، سخن و نظر است، سومین مهارت، مهارت انتقادی است. یکی از ارکان مهم پویایی علم نقد و تفکر انتقادی است که می‌تواند به بالندگی علم کمک کند، چهارمین مهارت، تفکر خلاق و خلاقیت است که باید قدرت خلق داشته باشیم.

وی به دیپلماسی فرهنگی اشاره کرد و گفت: کار دیپلماسی فرهنگی شناسایی و شناساندن است. در حوزه دیپلماسی فرهنگی تلاش می‌کنیم که جامعه و فرهنگ خود را بشناسیم و آن را به فرهنگ‌های دیگر بشناسانیم، امروزه حدود 85 نمایندگی فرهنگی در دنیا داریم که در بیش از 60 کشور فعالیت می‌کنند بنابراین شناسایی و رصد محیط بسیار مهم است و در این راستا رشته اطلاعات و دانش‌شناسی می‌تواند به دیپلماسی فرهنگی کمک کند.

در ادامه جلالی‌دیزجی، عضو هیئت‌علمی رشته اطلاعات و دانش‌شناسی به معرفی اعضای هیئت‌علمی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی از ابتدا تا امروز پرداخت و گفت: گروه اطلاعات و دانش‌شناسی در سال 1369 با تلاش ایرج صبا در دانشگاه به وجود آمد که در ابتدای کار خود هیچ نوع امکاناتی نداشتیم و به‌تدریج امکانات فراهم شد، مدیر گروه‌ها به‌تدریج تغییر کرد اما اساس کار دموکراسی و آزادی در گروه، قانون‌مداری، کاربرمداری و توجه به دانشجو بود.

وی با اشاره به اینکه انجمن‌های علمی دانشجویی نیز فعال است، گفت: من معتقدم خودگردانی که در ایران رنگ‌باخته است به وسیله انجمن‌ها شکل بهتری خواهد گرفت. زمان فعلی این را می‌طلبد‌ که مشارکت جمعی و حداکثری داشته باشیم تا بتوانیم به آمال و اندیشه‌های خود جامه عمل بپوشانیم.

عضو هیئت‌علمی رشته اطلاعات و دانش‌شناسی افزود: انجمن‌های علمی باید سعی کنند تا اعضای حداکثری را جذب کنند و همه را مشارکت دهند، چون آینده دانشجویان و حرفه ما در گرو مشارکت در انجمن‌ها است.

دانشگاه به دانشگاه سبز تبدیل شده است

سپس دکتر سیدمهدی طاهری، رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبائی ضمن تبریک به نو ورودی‌ها به معرفی کتابخانه مرکزی پرداخت: ساختمان کتابخانه حدود 6800 متر بنا دارد، در طراحی سعی شد که ویژگی‌ کتابخانه‌های مدرن و سبز را داشته باشد.

وی درباره کتابخانه سبز تصریح کرد: کتابخانه‌ای است که ویژگی‌هایی دارد که نه‌تنها در محیط‌زیست تأثیر منفی ندارد بلکه تأثیر مثبت به همراه دارد، کتابخانه دانشگاه علاوه بر اینکه ساختمان آن سبز است سعی کرده است که از انرژی‌های محیطی نهایت استفاده را ببرد، آن‌ها را حفظ کند و تأثیرات منفی بر روی محیط نگذارد.

طاهری اضافه کرد: بر روی سقف حدود 134 نورگیر وجود دارد، 80 درصد نور کتابخانه به‌ویژه سالن‌های مطالعه به‌صورت طبیعی تأمین می‌شود، چمنی که بر روی سقف کار شده است طبیعی است و حدود 800 میلیون تومان هزینه به همراه داشته است، سالن‌های مطالعه به هم مشرف هستند در مخزن حدود 1 میلیون کتاب وجود دارد و منابع آرشیو نیز در دسترس است بنابراین دانشگاه به دانشگاه سبز تبدیل شده است.

سامانه تکتا نمونه‌ای از خودتلاشگری است

در بخش پایانی مراسم دکتر مهدی علیپورحافظی، عضو هیئت‌علمی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی به سامانه تکتا اشاره کرد و گفت: در سال 1392 پژوهشی را در رابطه با امانت کتاب الکترونیکی انجام دادیم، وضعیت و دیدگاه‌ها را درباره این موضوع در کشور بررسی کردیم، یکی از مسائلی که در داخل کشور وجود دارد این است که کتاب‌های فارسی که در داخل کشور تولید می‌شوند در هیچ کتابخانه دیجیتالی نمی‌توانند ارائه شوند، زیرا مجوز ارائه آن‌ها را نداریم یا دسترس‌پذیری آن‌ها با مشکل مواجه است.

وی افزود: ما کمتر به کتاب مراجعه می‌کنیم و بیشتر از ابزارهای جدید و رسانه‌ها استفاده می‌کنیم، اینکه بتوانیم یک کتاب یا بخشی از آن را به‌صورت الکترونی در دسترس داشته باشیم و از آن استفاده کنیم مهم است و در حال حاضر به دسترسی الکترونی نیاز داریم.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبائی بیان کرد: در داخل کشور سامانه‌ای در سال 1394 ایجاد کرده‌ایم و نقطه تمرکز ما امانت بود تا بتوانیم امانت کتاب الکترونی را برای استفاده افراد فراهم کنیم. داخل کشور سامانه دیگری وجود ندارد که کتاب الکترونیکی را امانت دهد بلکه همه سامانه‌های دیگر در فروش کتاب الکترونی فعالیت دارند و وظیفه امانت، وظیفه کتابخانه‌ها است.

وی با اشاره به اینکه اکثر یا تمامی سامانه‌هایی که کار می‌کنند در حوزه عمومی فعال هستند و هیچ سامانه‌ای وجود ندارد که در حوزه کتاب‌های دانشگاهی فعالیت کند، اظهار کرد: تمرکز ما در سامانه‌ ارائه شده در حوزه امانت کتاب الکترونیکی در حوزه دانشگاهی است که فرد در این سامانه می‌تواند در صورت اینکه به همه کتاب نیاز نداشت تنها بخشی از کتاب را امانت بگیرد.

علیپور حافظی به تعامل استاد و دانشجو اشاره کرد و گفت: بحث تعامل استاد و دانشجو در سامانه دیده شده است، یک استاد می‌تواند تعدادی از کتاب یا یک کتاب را مبنای تشکیل یک گروه برای دانشجویان خود قرار دهد، اعضای دانشجو در گروه عضو می‌شوند و یادداشت‌هایی که استاد در کتاب می‌گذارد در همان لحظه دریافت می‌کنند، یا اینکه یک استاد می‌تواند از فصل‌های مختلف یک کتاب جزوه‌ای را فراهم کند و جزوه را در اختیار دانشجویان قرار دهد.

وی افزود: ما در حوزه خود خدمت‌محور هستیم و توجه به خدمات مهم است، توجه به خدماتی که از طریق رسانه‌های همراه ارائه می‌شود مؤثر و مفید است، سامانه تکتا نمونه‌ای از خودتلاشگری برای رسیدن به نتایج خوب است.