تاریخمندی به معنای بشری بودن نیست/ وجود سبب نزول برای ۱۵ درصد آیات

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی(ره) با بیان اینکه تنها برای ۱۵ درصد آیات قرآن، سبب نزول وجود دارد گفت: تاریخمندی به معنای ناکارآمدی و بشری بودن قرآن نیست.

به گزارش عطنا به نقل از ایکنا، محمدکاظم شاکر، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی، ۲۴ مردادماه در کرسی ترویجی «مبانی تاریخمندی قرآن و تحلیل و نقد مبنای وحی‌شناختی آن» که توسط قطب علمی فلسفه دین با همکاری گروه منطق فهم دین پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، خطاب به ارائه‌دهنده بحث گفت: من طرفدار تاریخمند بودن قرآن نیستم ولی به مطالب شما نقد دارم زیرا دفاع شما قوی نبود.

وی افزود: شما تاریخی بودن را مساوی با بی‌اثر شدن دانسته‌اید مانند مثالی که در مورد موزه و آثار موزه زدید در حالی که تاریخی بودن به معنای بی اثر بودن نیست و ممکن است چیزی تاریخی باشد و قابل استفاده هم باشد.

شاکر تصریح کرد: همچنین گاهی تاریخی بودن را مستلزم بشری بودن قرآن دانسته‌اید لذا در تعریف تاریخمندی نیز اشکال وجود دارد و باید این تعریف را منقح کنید.

شاکر بیان کرد: برای رد تاریخمندی به لوح محفوظ و تفسیر مفسران وارد شده‌اید ولی حقیقتا تصوری از قرآن غیرمکتوب و مکتوب وجود ندارد و اساسا بحث ما در این مورد نیست بلکه بحث ما در مورد قرآن ملفوظی است که ۱۱۴ سوره دارد.

وی افزود: طبق برآورد، ۱۵ درصد آیات قرآن، سبب نزول خاص دارد و بقیه سبب نزول عام دارند؛ یعنی در مورد فرد و قبیله خاصی نیست و برای عموم مردم است.

استاد دانشگاه علامه طباطبائی عنوان کرد: اینکه تعدادی از حوادث در قرآن بحث نشده دیالوگی بودن قرآن را زیر سؤال نمی‌برد ضمن اینکه گفته شما مبنی بر اینکه قرآن در لوح محفوظ بوده است مستلزم جبر است و اشکال کلامی ایجاد می‌کند.

شاکر تصریح کرد: گفته‌اند تورات ۲ هزار سال قبل از خلقت دنیا به وجود آمده است و شما در مورد قرآن هم این نظر را دارید و می‌گوئید که قرآن از قبل وجود داشت در حالی که مبنای شما معلوم نیست که درون دینی و یا برون دینی است زیرا استدلالات ارائه شده به درد غیرمسلمین نمی‌خورد ضمن اینکه استدلالات شما بعیده است زیرا جهانی بودن ربطی به تاریخی بودن ندارد یا به یکسری از روایات تاریخی اشاره کردید که نام ائمه(ع) هم در آسمان نوشته شده ولی چگونه می‌توان این مسئله را اثبات کرد.

شاکر تصریح کرد: فرض شما این است که هر چه در قرآن است ابتدا باید از آسمان آمده باشد در حالی که بسیاری از احکام، امضائی است و اساس آن در زندگی مردم بوده است بنابراین این پیش‌فرض غلط است.

یادآور می شود حجت‌الاسلام والمسلمین عرب صالحی به عنوان ارائه‌کننده بحث با بیان اینکه دو نوع اشکال می‌توان به این مسئله وارد کرد که یکی این است که مبنای آنان را بپذیریم و دیگر اینکه اصل مبنا را باطل بدانیم تصریح کرد: اگر بپذیریم که وحی، مبنای دیالکتیکی دارد ملازم با تاریخمندی نمی‌شود لذا اگر حوادث تاریخی زمینه را برای انتقال پیام خدا ایجاد کند نمی‌تواند لزوما به معنای تاریخی بودن پیام آیات باشد؛ به عنوان مثال ممکن است در زندگی انسان یک مسئله‌ای رخ دهد که در یک تاریخ است، ولی پیام آن همواره در طول عمر، تجربه‌ای برای انسان است و منحصر به تاریخ نیست.

عرب‌صالحی عنوان کرد: اگر کسی بگوید خدا از حوادث ۲۳ سال استفاده کرده و پیام برای بشر فرستاده است هیچ محذوریت عقلی و نقلی ندارد زیرا قرآن در بیان تاریخ هم به کلیات اکتفا و تنها در برخی موارد وارد جزئیات شده لذا پیام‌های آن برای همیشه جاودانه است.

وی با بیان اینکه اکثر آیات قرآن شان نزول و سبب نزول ندارند و ابتدا به ساکن نازل شده‌اند، از جمله آیات اخلاقی، اعتقادی، احکام و ... ناشی از اوضاع و احوال و حادثه خاصی نبوده است بیان کرد: لازمه این نظریه، انکار وجود پیشین قرآن است؛ اینکه قرآن در لوح محفوظ بوده و لباس لفظ به تن کرده در روایات قطعی است اما منتقدان این مسئله می‌گویند وجود پیشین با مبنای دیالوگی آن نمی‌سازد و نمی‌تواند پیش از حوادث نازل شده باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه باید میان ظرف نزول و سبب نزول تفکیک کنیم عنوان کرد: قرآن برای هدایت جن و انس نازل شده ولی معنای آن تاریخمندی کلام الهی نیست زیرا قرآن ظرف نزول دارد که ارتباطی با تاریخیت ندارد.