تعریف دقیق دولت در کتاب تاریخ تحول دولت در اسلام

شجاع احمدوند معاونت پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی در گفت و گو با خبرنگار علمی -آموزشی باشگاه خبری علامه طباطبائی (عطنا) از انتشار کتاب تاریخ تحول دولت در اسلام توسط نشر نی خبر داد و افزود: در این کتاب سعی شده است که یک تعریف دقیق از دولت ارائه شود و با کندوکاو و بررسی نظریات مختلف، دولت به عنوان یک نهاد مدعی کاربرد انحصاری زور مشروع در قلمرو معین تعریف شده است.

وی با بیان اینکه این کتاب با کتب دیگر این زمینه، که کمتر مبتنی بر چارچوب تئوریک و نظری هستند، متفاوت است، گفت: در این کتاب سعی کرده ام تا نهادها و نیروهایی که در دولت مورد تامل و اندیشه ورزی هستند در حوزه قلمرو اسلامی مورد بحث و بررسی قرار دهم.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه با بیان اینکه درون مایه تمام آثار حوزه اندیشه اسلامی تاریخ است، افزود: تاریخ گاهی به صورت روایی و گاهی به صورت تحلیلی بیان می شود که این تحلیل مستلزم وجود چارچوب نظری منقح است. در این کتاب نیز سعی شده چارچوب نظری منقحی ارائه شود و براین اساس، تحلیل نسبتا روش مند و واقع بینانه ای از دولت ارائه شده است.

اشاره کوتاه به 6 فصل کتاب تاریخ تحول دولت

احمدوند با بیان اینکه این کتاب در 6 فصل به چاپ رسیده است، گفت: در فصل اول این کتاب نگاهی به تاریخ نگاری اسلامی و دولت و جایگاه دولت در سنت های تاریخ نگاری شده است. همچنین یک نگاه انتقادی به آثار پر مخاطبی که در سال های اخیر در ایران در مورد تحول دولت نوشته شده است، داشته است.

فصل دوم کتاب به چیستی دولت و تحول پرداخته است و سعی شده تا با یک چارچوب نظری تعریفی روش مند از دولت ارائه دهد و دولت را مبتنی بر4 حوزه قلمرو، سرزمین، مشروعیت و انحصار که می تواند فیزیکی و قانونی باشد، تعریف کند. تحول را نیز در الگوهای مختلف تاریخ در قالب الگوی جنگ و نظامی گری و همچنین الگوی اقتصاد و سرمایه داری مورد بررسی قرار داده است.

احمدوند در فصل سوم این کتاب، ساخت و روابط قدرت در عربستان قبل از اسلام را دو بخش محدودیت های تضعیف دولت در مکه آن زمان و شرایط امکان تاسیس دولت در یثرب بررسی کرده است.

معاون پژوهشی دانشگاه در ادامه گفت: فصل چهارم کتاب به ساخت داخلی مثل ارکان، حاکمیت، سرزمین، قلمرو و جمعیت و همچنین روابط خارجی دولت اسلام اختصاص دارد. که در این فصل سعی شده روابط خارجی دولت مدینه، بر اساس منشور مدینه که به عنوان اولین قانون اساسی اسلام شناخته می شود، تحلیل شود.

وی با بیان اینکه در فصل پنجم به انتقال قدرت و استقرار خلافت قریش پرداخته شده است، گفت: در این فصل به شیوه های انعقاد خلافت در متون اهل سنت اشاره کرده ام و سعی کردم ساخت و روابط قدرت در دوره خلفای نخستین را بررسی کنم. همچنین اشاره کوتاهی نیز به خلافت چند ماهه امام حسن(ع) صورت گرفته است.

احمدوند با بیان اینکه در فصل پایانی این کتاب، ساخت و روابط قدرت در دوران امپراطوری امویان بررسی شده است، گفت: در پایان این کتاب یک نقد و ارزیابی از دولت اموی بر مبنای نقاط ضعف و قدرت آن ارائه شده است. و امیدوارم در آینده نزدیک بتوانم دوران عباسیان به بعد را نیز در قالب تحول دولت به رشته تحریر دربیاورم.