رشد کیفی تولیدات علمی کشور/افزایش ۱۸ برابری تعداد مقالات پراستناد

وی افزود: امروزه تحقیقات علمی نشان می دهند که کیفیت پژوهش اصلی ترین علت افزایش مرجعیت علمی است. دیپلماسی علمی نیز باعث افزایش کیفیت پژوهش و مرجعیت آن می شود و اثرگذاری اقتصادی نیازمند تولید علم کاربردی است. بنابراین تکیه صرف به کمیت تولید علم باعث توسعه علمی نخواهد شد.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) افزود: پژوهش های یک درصد برتر بین المللی را مقالات پراستناد ( Highly Cited) می نامند و به پژوهش های یک دهم درصد برتر بین المللی مقالات داغ ( Hot)  می گویند که در اینجا لفظ مقالات پراستناد برای هر دو بکار برده می شود. اطلاعات این گروه از پژوهش ها اطلاعات ۱۰ سال اخیر پایگاه طلایه داران علم تامسون رویترز (ISI) استخراج می شود.

وی تاکید کرد: هر چند در طی سال های گذشته کمیت تولید علم در کشور رشد قابل ملاحظه ای را تجربه کرده است، اما در بخش کیفیت تولیدات، نیازمند تلاش بیشتری هستیم. مقالات پراستناد بیانگر پژوهش هایی هستند که مسیر توسعه علم بین الملل را نشان می دهند.

دهقانی یادآور شد: بعد از انجام یک پژوهش، اینکه سایر پژوهشگران تا چه اندازه به آن توجه کرده و آن را مبنای تحقیقات بعدی خود قرار دهند نشان دهنده اهمیت آن پژوهش است و در این میان پژوهش هایی هستند که جبهه های تحقیق جدیدی را در دنیای علم می گشایند.

وی اظهار داشت: گروهی از پژوهشگران را به عنوان نخبگان علمی می شناسند که در زمره پژوهشگران یک درصد برتر دنیا قرار گیرند. تعداد استنادهای صورت گرفته به پژوهش های ای افراد در طول زمان به گونه ای است که آنها را در دسته برترین ها قرار داده است، اما این پژوهشگران لزوما مقالات پراستناد تولید نکرده اند.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) خاطرنشان کرد: عکس این قضیه نیز صادق است، به نحوی که تعداد قابل ملاحظه ای از پژوهشگران دارای مقالات پراستناد هستند، اما در زمره نخبگان برتر علمی قرار نمی گیرند. یکی از مصداق های این وضعیت، پژوهشگرانی هستند که تعداد اندکی مقاله پراستناد تولید کرده اند.

وی گفت: براساس اطلاعات مستخرج از پایگاه طلایه داران علم تامسون رویترز (ISI) تعداد مقالات پراستناد جمهوری اسلامی ایران در ده سال گذشته به طور مرتب افزایش یافته است. در سال ۲۰۰۵ تنها ۱۳ مقاله پراستناد موجود بود و این تعداد در سال ۲۰۰۶ به ۳۲ و در سال ۲۰۰۷ به ۵۷ مورد افزایش یافت.

دهقانی افزود: در سال ۲۰۱۱ پژوهشگران کشور موفق شدند تا ۸۷ مقاله را در مجموع مقالات پراستناد دنیا جای داده و در سال ۲۰۱۲ این رقم به ۱۱۱ مورد افزایش یافت. در سال ۲۰۱۳ تعداد مقالات پراستناد کشور به ۱۶۱ مورد و در سال ۲۰۱۴ با یک افزایش دیگر، تعداد این دسته از مقالات به ۲۲۹ مورد رسیده است.

وی یادآور شد: بدین ترتیب با مقایسه تعداد مقالات پراستناد در سال ۲۰۰۵ نسبت به  ۲۰۱۴ مشخص می شود که تعداد این دسته از مقالات ۱۸ برابر شده است. در مجموع کل مقالات پراستناد تولید شده توسط پژوهشگران کشور در ۱۰ سال اخیر تا تاریخ 8 شهریورماه 94 برابر با ۹۰۶ مورد گزارش شده که از این ۹۰۱ مورد مقاله پراستناد و ۲۵ مورد مقاله داغ هستند. از ابتدای ۲۰۱۵ تاکنون ۲۶ مقاله پراستناد توسط پژوهشگران کشور در طلایه داران علم ثبت شده است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: همانگونه که سهم کمیت تولید علم در عرصه بین المللی در رشته های موضوعی مختلف یکسان نیست، سهم مقالات پراستناد نیز یکسان نیست.

وی گفت: حوزه های پزشکی بالینی، شیمی، فیزیک، مهندسی و علوم اجتماعی پنج رشته موضوعی هستند که بیشترین تعداد مقالات پراستناد دنیا در آن ها تولید شده اند. در مقابل اقتصاد و بازرگانی، میکروبیولوژی و علوم هوا و فضا دارای کمترین تعداد مقالات پراستناد هستند.

رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST) گفت: پژوهشگران کشور در برخی رشته های موضوعی قوی تر از سایرین ظاهر شده اند. این قیاس تنها با نگاه به میزان مقالات پراستناد در یک رشته قابل انجام نیست، بلکه بایستی به تعداد پژوهشگران کشور در آن رشته موضوعی و همچنین سهم آن رشته موضوعی از کل مقالات پراستناد دنیا نیز نگریست.

وی گفت: پژوهشگران کشور در حوزه مهندسی موفق شده اند ۳۲۵ مقاله پراستناد در سطح بین المللی تولید کنند. آنها ۹ درصد از کل مقالات پراستناد دنیا را تولید کرده اند.

دهقانی خاطرنشان کرد: هر چند محققان شیمی و ریاضیات هر کدام با تولید ۱۱۰ مقاله پراستناد دارای بیشترین تعداد مقالات از این نوع بعد از رشته موضوعی مهندسی هستند، اما وضعیت این دو رشته با یکدیگر متفاوت است. پژوهشگران حوزه ریاضی ۶.۵ درصد از کل مقالات پراستناد دنیا را تولید کرده اند، اما پژوهشگران شیمی موفق شده اند تا حدود ۰.۵ درصد از کل مقالات دنیا در این زمینه را تولید کنند.

وی افزود: در کل، رشته های موضوعی مهندسی، ریاضیات، زیست شناسی مولکولی و ژنتیک، علوم رایانه و پزشکی بالینی بیش از ۱.۵ درصد از کل مقالات پراستناد دنیا را تولید کرده اند. در حوزه علوم اجتماعی تنها ۱۰ مقاله پراستناد تولید شده که ۰.۱۴ درصد از کل مقالات دنیا در این حوزه است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) یادآور شد: در حوزه علوم هوا و فضا هیچ مقاله پراستنادی تولید نشده است. این آسیب شناسی از یک جنبه، نقاط قوت و ضعف در علم کشور در بخش پژوهش های بین المللی را نمایان می سازد.

دهقانی تاکید کرد: در مجموع باید گفت که سهم مقالات پراستناد کشور از کل مقالات دنیا از سهم تولید علم کشور در سال ۲۰۱۴ پیشی گرفته است. در طول ۱۰ سال گذشته همواره سهم کمیت تولید علم کشور از سهم مقالات پراستناد دنیا کمتر بوده است، اما داده های سال ۲۰۱۴ نشان می دهد که این روند برعکس شده است.