حضور یک شخصیت «مسئولیت‌پذیر آرمان‌گرا» در همه‌ فیلم‌های اصغر فرهادی

فیلم «فروشنده» اصغر فرهادی با حضور دو منتقد تئاتر و سینما در جمع دانشجویان دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبائی تحلیل و بررسی شد.

به گزارش خبرنگار عطنا، در این نشست که سه‌شنبه، 8 اسفندماه همراه با اکران فیلم فروشنده، آخرین ساخته اصغر فرهادی و برنده جوایز کن و اسکار صورت گرفت، مهدی حمام‌دار، منتقد سینما و پگاه مرادی، کارگردان تئاتر به تحلیل فیلم پرداختند.

در ابتدا، مهدی حمام‌دار در نقد و تحلیل فیلم با بیان اینکه درام اجتماعی در ایران همواره گرفتار سانسور می‌شود، گفت: هنر اصغر فرهادی در ارائه فیلم به روش درام اجتماعی است. در ابتدای فیلم نمایش و تصویری از یک زندگی ارائه می‌شود؛ خانه زوج جوان در حال خراب شدن است و این مسئله تا جایی پیش می‌رود که ذهن مخاطب را درگیر و با خود همراه می‌کند.

این منتقد سینما ضمن تاکید بر اهمیت فیلم فروشنده در سینمای ایران، ادامه داد: این فیلم یکی از فیلم‌های شاخص در سینمای ایران است. آخرین فیلم اصغر فرهادی از نظر بسیاری از منتقدان بهترین فیلم فرهادی نیز است. فروشنده با یک پیرنگ و درون‌مایه خاص، داستان زوجی را بیان می‌کند که گرفتار اختلاف و کشمکش می‌شوند.

وی چالش‌های درونی را نکته مثبت فیلم دانست و افزود: از ابتدای فیلم آقای فرهادی به دنبال درگیر کردن ذهن بیننده است و این کار را با نحوه متفاوت فیلمبرداری انجام می‌دهد. در آغاز فیلم از تکنیک دوربین روی دست استفاده می‌شود که در ذهن مخاطب دغدغه و سوال ایجاد می‌کند. مخاطب با ذهن درگیر و کنجکاو در بقیه‌ فیلم به دنبال جواب سوال خود می‌گردد و به این طریق مخاطب جذب فیلم می‌شود.

حمام‌دار به حضور شخصیت مسئولیت‌پذیرِ آرمان‌گرا در فیلم‌های فرهادی اشاره کرد و افزود: تقریبا در همه‌ فیلم‌های اصغر فرهادی یک شخصیت مسئولیت‌پذیر آرمان‌گرا حضور دارد که همه‌ی چالش‌ها حول محور او می‌چرخد. در این فیلم عماد آن شخصیت است که تلاش می‌کند آدم مسئولیت‌پذیر و خوبی باشد تا اینکه آن حادثه داخل حمام اتفاق می‌افتد و شخصیت عماد به شخصیت انتقام گیرنده بدل می‌شود.

وی نقطه ضعف فیلم را شخصیت رعنا دانست و درباره آن اظهار کرد: جابه‌جایی و تحول شخصیت رعنا به نحو غیر قابل باوری رخ می‌دهد. شخصیت رعنا بعد از اتفاق و ماجرای حمام به گونه‌ای رها می‌شود و رعنا در فیلم نقش محوری خود را از دست می‌دهد و از آن به بعد فقط عماد است که داستان اصلی فیلم را جلو می‌برد.

حمام‌دار بیست دقیقه پایانی فیلم را بهترین زمان فیلم خواند و توضیح داد: بهترین زمان فیلم بیست دقیقه‌ پایانی فیلم است، جایی که خودخوری و کنجکاوی را در شخصیت عماد می‌توان دید. در این لحظه حس انتقام در شخصیت عماد آن‌قدر بالا می‌رود که نمی‌تواند بخشش را ببیند و ذهنش کلا درگیر انتقام می‌شود.

او به حضور نمایشنامه «آرتور میلر» در کنار فیلم اشاره کرد و افزود: نمایشنامه‌ میلر در کنار نمایشنامه اصلی پیش می‌رود و فرهادی به گونه‌ای این دو را با هم تلفیق کرده که مرتبط با هم نشان داده می‌شوند.

حمام‌دار در انتهای سخنانش فیلم فروشنده را متفاوت از فیلم‌های دیگر فرهادی دانست و تصریح کرد: فیلم فروشنده یک موضوع و روایت را بیان می‌کند و خلاف فیلم‌های دیگر فرهادی با چند داستان همزمان روبه‌رو نیست. این در حالی است که فیلم‌های دیگر ایشان نظیر «درباره الی» چندین داستان را با هم روایت می‌کند.

 دغدغه‌ فیلم‌های فرهادی جامعه‌شناسانه است

در ادامه نشست، پگاه مرادی، کارگردان تئاتر با بیان اینکه دغدغه‌ فیلم‌های اصغر فرهادی جامعه شناسانه بوده است، گفت: زن در فیلم‌های اصغر فرهادی دیده می‌شود. کودک نیز جایگاه مهمی دارد؛ برای مثال در فیلم جدایی نادر از سیمین کودک نقش پر رنگی دارند، در حالی که در سینمای ما کودکان کمتر دیده می‌شوند.

وی افزود: شخصیت‌های فیلم‌های اصغر فرهادی انسان‌های مثبتی هستند که در جایی قرار گرفته‌اند که مجبورند دروغ بگویند و این جبر اجتماعی است که آن‌ها را در چنین موقعیتی قرار می‌دهد.

مرادی سپس به نقش زن در فیلم‌های اصغر فرهادی پرداخت و گفت: در فیلم‌های فرهادی زنان با نوعی معصومیت دیده می‌شوند و معصوم و فرشته گونه‌اند. زن همیشه رازآلود به تصویر کشیده می‌شود و خود فرهادی هم در مصاحبه‌هایش به این نکته اشاره می‌کند که من از زن‌های جامعه خودم و زن‌هایی که اطرافم می‌دیدم همیشه الهام می‌گرفتم.

او با بیان اینکه در فیلم‌های فرهادی شخصیت دروغگو یک شخصیت شناخته شده است، گفت: شخص دروغگو در این فیلم‌ها مشخص است و مخاطب می‌داند چه کسی دروغ می‌گوید و این گرهی نیست که مخاطب بخواهد آن را باز کند؛ نکته‌ای که برای تماشاگر جذاب است این است که شما عکس‌العمل‌ها را نسبت به این دروغ‌ها دارید و مخاطب می‌خواهد ببیند نسبت به این دروغ گفتن‌ها چه واکنشی نشان داده می‌شود.

مرادی در بخش دیگر سخنان خود به دیالوگ‌ها در فیلم اشاره کرد و توضیح داد: دیالوگ‌های فیلم برای مخاطب ایرانی باور‌پذیر است و در واقع کار فرهادی مثل ساختمانی است که اگر یک آجر را برداری کل ساختمان فرو می‌ریزد و هنر فرهادی همین چیدمان درست است.

این کارگردان جوان تئاتر اتفاقی بودن فیلمنامه را یک نکته حائز اهمیت دانست و گفت: اتفاق در همه جای زندگی واقعی ممکن است، رخ دهد و اصغر فرهادی با همین نگاه فیلمنامه‌اش را جلو می‌برد. یک سری موضوعات به هم ربط داده می‌شوند و جهان‌بینی فرهادی را در کل تشکیل می‌دهند. وجود مسائل ریز در فیلمنامه‌های اصغر فرهادی نشان دهنده‌ آن است که براساس زندگی واقعی نوشته شده است.

مرادی با بیان اینکه مسئله اصلی فرهادی اخلاق است، گفت: اصغر فرهادی اهمیت زیادی به اخلاق می‌دهد و زمان زیادی صرف نمایش چالش‌های اخلاقی می‌کند؛ بر خلاف اینکه گفته می‌شود اخلاق در کارهای فرهادی اهمیتی ندارد اما اخلاق‌گرایی در فیلم‌های فرهادی به وضوح دیده می‌شود.

وی در پایان نشست اظهار امیدواری کرد نشست‌های بیشتری در این زمینه در دانشگاه علامه طباطبائی و برای دانشجویان برگزار شود.

گفتنی است این نشست به همت انجمن علمی_دانشجویی زبان فرانسه و با همکاری کانون فیلم و عکس دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.