عبور از دوره سنتی سربازداری

در چند سال گذشته قوانین مختلف و متعددی در راستای اصلاح روش‌های معافیت، سن و شرایط اعزام، تنبیه‌های تأخیر و فرار از خدمت برای بهبود وضعیت موجود در سازمان نظام وظیفه وضع شدند که البته دوام زیادی نیاوردند و تنها عده‌ای معدود توانستند قبل از لغو این قوانین، از آن بهره ببرند.

سنتی بودن سربازی به این معناست که سربازان با هر میزان تحصیلات و هر نوع تخصصی که وارد این دوره می‌شوند نه تنها نمی‌توانند از تخصص خود برای خدمت بهتر استفاده کنند بلکه با دور شدن از محیط تحصیل و تخصص، کم کم به فراموشی سپرده می‌شوند و در زمان برگشت، وضعیت سختی را تجربه می‌کنند.
یکی از دیگر موضوعاتی که بیشتر در افکار عمومی باعث کدر شدن تصویر سربازی می‌شود، باوری درست یا غلط درباره استفاده برخی از رانت برای کسر دوره یا تعیین محل خدمت مناسب یا یگان نظامی است که خود این موضوع نگاه مردم به اصل و چرایی سربازی را زیر سؤال می‌برد.

سنتی بودن سربازی به قدری جدی است که حتی سردار علی اکبر پورجمشیدیان، معاون هماهنگ کننده نیروی زمینی سپاه پاسداران، روش‌های موجود اداره پادگان‌ها و استفاده از سربازان را نیازمند تغییر می‌داند. سردار پورجمشیدیان گفته است: «باید از ظرفیت سربازان در تمامی امور مانند کنترل پادگان‌ها کمک گرفت و شیوه‌های سنتی سربازی را کنار گذاشت چرا که دیگر پاسخگوی پادگان‌ها و نیروهای مسلح نیست؛ ضمن اینکه مقام معظم رهبری نیز توجه ویژه‌ای به مساله سرباز و سربازی دارند و فرمودند که باید پادگان‌ها به مکان‌هایی فرهنگی و مدارس ویژه تبدیل شوند.»

یکی از مطالبات کسانی که پا به عرصه سربازی می‌گذارند یا قصد ورود به این دوره را دارند، این است که در این دوره دو ساله به جای نگاه سطحی و استفاده از آنها در کارهای پیش پا‌افتاده، برگزاری دوره‌های آموزشی کاربردی است تا بعد از پایان خدمت بتوانند راحت‌تر وارد بازار کار شوند. حالا بعد از سال‌ها چانه زنی، برقراری کلاس‌های فنی و حرفه‌ای در دوران سربازی به واقعیت نزدیک‌تر شده است. سردار موسی کمالی، مدیر مشمولان ستاد کل نیروهای مسلح، از آموزش فنی و حرفه‌ای به سربازان خبر داده و گفته است: «سربازان علاوه‌بر آموزش‌های نظامی، آموزش‌های فنی چون جوشکاری، تعمیر وسایل خانگی، سیم پیچی، صافکاری، مکانیکی، نجاری، برق، موزیک، خراطی و غیره می‌بینند و در پایان دوره خدمت سربازی و طی این دوره‌ها، مدرک رسمی فنی و حرفه‌ای به آنان اعطا می‌شود که این مدرک برای اشتغال بعد از خدمت آنها بسیار مؤثر است.»

البته این اتفاق خوبی است ولی سربازی نیازمند تحول اساسی است. برخورد و برقراری شرایط یکسان برای خدمت همه کسانی که وارد این دوران می‌شوند، از دیگر موضوعات مورد مطالبه مشمولان است. کسانی که این دوره را تجربه کرده‌اند معتقدند فاصله زیادی بین نوع و کیفیت غذا، بهداشت، رسیدگی، برخورد و بسیاری موارد دیگر در یگان‌های نظامی از جمله ارتش، سپاه، نیروی انتظامی و وزارت دفاع وجود دارد و این عادلانه نیست. عادلانه نیست، کسانی که «پارتی» دارند، پایشان به نقاط مرزی نرسد ولی فرزندان روستایی و مناطق محروم در محرومیت تمام خدمت کنند.

برقراری عدالت در برخورد با سربازان یکی از نشانه‌های دور شدن از سنت‌های گذشته و منسوخی است که حالا بیش از قبل باعث تضعیف روحیه جوانانی می‌شود که قرار است حافظ مرز و بوم کشورمان باشند.

تغییر نگرش و نگاه سازمان وظیفه عمومی به عنوان متولی اصلی در برخورد با مشمولان و بهبود کیفیت دوران سربازی، می‌تواند تأثیر مثبتی روی دیدگاه خانواده‌ها به ویژه جوانان در آستانه سن مشمولی بگذارد تا شاید بتوانند با خیالی آسوده‌تر وارد این دوره شوند. کشور نیازمند نیروهای معتقد، کارآمد و توانمند است که بتوانند با تمام وجود از کشورشان در مقابل تهدیدهای خارجی دفاع کنند.

یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌هایی که سربازان در ایران با آن مواجه‌اند، مباحث اقتصادی و درآمدی است. از آنجایی‌که حقوق سربازان هیچ منبعی برای محاسبه ندارد، در این دوران هم خود فرد و هم خانواده وی دچار مشکلات فراوانی می‌شوند. به زبان ساده‌تر، با توجه به ماده 50 قانون خدمت وظیفه عمومی، افسران و درجه‌داران وظیفه در صورت اعزام به مأموریت یا انتقال یا خدمت در مناطق محروم و بد آب و هوا و مناطق عملیاتی، مشمول مقررات فوق العاده و مزایای مربوط به افسران و درجه داران کادر ثابت می‌شوند. سایر کارکنان وظیفه در موارد مذکور، از دو سوم فوق العاده‌ها و مزایای درجه گروهبان دومی کادر ثابت برخوردار خواهند شد. حال اینکه حقوق دریافتی یک گروهبان حدود یک میلیون و 500 هزار تومان است و این در مقایسه با یک سرباز که مدرک کارشناسی ارشد و دارای درجه ستوان دومی است، به خوبی نقض یک قانون را نشان می‌دهد.