خبرنگاری؛ از معیشت تا امنیت

خبرنگاری همواره حرفه ای دشوار، پرتنش و چالش زا به شمار می رود؛ حرفه ای که با وجود سختی های بسیار، گاه نمی تواند پاسخگوی نیازهای اولیه معیشتی اهالی خود باشد. دراین خصوص پرسش های بسیاری مطرح می شود که از آن جمله چه عواملی در ایجاد این شرایط دخیل هستند؟ آیا امیدی به رفع چالش های حرفه ای خبرنگاران در ایران وجود دارد؟

به گزارش عطنا به نقل از ایرنا، خبرنگاران که از آنان به عنوان چشم بینا، گوش شنوا و زبان گویای جامعه یاد می شود؛ در جریان فعالیت حرفه ای خود همواره با مخاطرات و دشواری های بسیاری از جمله چالش های اقتصادی و معیشتی، مشکلات صنفی و نداشتن امنیت شغلی روبرو هستند. این روزها شمار زیادی از خبرنگاران در رسانه ها از امکانات اولیه شغلی از جمله بیمه و قراردادی مطمئن بی بهره اند و برای گذران زندگی لاجرم همزمان در چند رسانه مشغول به کار هستند.

خبرنگاران در ایران چه دشواری هایی را تجربه می کنند؟ در چه فضایی فعالیت می کنند؟ کاستی های حرفه خبرنگاری در ایران که باعث ایجاد چالش های پیچیده در این حوزه شده است، کدامند؟ اینها و بیشتر، سوالاتی هستند که «سیدعلیرضا کریمی» سردبیر روزنامه «آفتاب یزد» و «عباس اسدی» استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی، به آنها پاسخ دادند.

به اعتقاد این فعالان حوزه ارتباطات و رسانه، روزنامه نگاران و خبرنگاران دارای چالش های حرفه ای متعددی از چالش های اقتصادی و معیشتی گرفته تا مشکلات ناشی از نبود انجمن صنفی و امنیت شغلی هستند.

برخورد سلیقه ای با خبرنگاران و نبود انجمن صنفی؛ دو چالش اساسی اهالی رسانه

کریمی، در خصوص مهم ترین چالش های حرفه ای روزنامه نگاران و خبرنگاران در ایران گفت: فکر می کنم اولین چالش اهالی رسانه در بعد حرفه ای، برخوردهای سلیقه ای، فرا قانونی و غیرقانونی با این قشر است. در واقع روزنامه نگاران و خبرنگاران دقیقا نمی دانند خطوط قرمز و تخلف کجاست چرا که نهادها و مسوولان مرتبط گاه برخورد های دوگانه و چندگانه با آنان دارند که مثال ها در این زمینه به وفور است.

این روزنامه‌نگار افزود: چالش دیگر، نوع برخورد با رسانه در زمانی است که بنا به دلایل قانونی یا فراقانونی و سلیقه ای، مطلبی تخلف آمیز منتشر کرده است. در همه جای دنیا اگر مطلبی در یک رسانه عبور از خطوط قانونی و تخلف محسوب شود، فقط نگارنده مطلب و نه کل مجموعه مواخذه و توبیخ می شود. اما متاسفانه در کشور ما گاهی برای یک‌ تیتر، کل رسانه تعطیل شده و ده ها روزنامه نگار بیکار شده اند.

سردبیر روزنامه آفتاب یزد در ادامه گفت و گو با پژوهشگر ایرنا، مشکلات صنفی را یکی دیگر از مهم ترین مشکلات قشر روزنامه نگار و خبرنگار نامید و افزود: اکنون روزنامه نگاران ایرانی از داشتن یک انجمن صنفی محروم هستند و این تاسف بار است. طی چند سال گذشته اهالی رسانه درخواست های زیادی در این زمینه مطرح کرده اند و و صحبت های فراوانی در خصوص نبود انجمن صنفی روزنامه نگاران شده است اما گویی این گفته ها راه به جایی نخواهد برد.

کریمی در خصوص راهکار حل چالش های اهالی رسانه اضافه کرد: تنها راه کار حل چالش های اهالی رسانه اجرای قانون بدون شدت و ضعف و در کنار آن اصلاح بخش هایی از قانون مطبوعات است. متاسفانه طی سال های گذشته قوای دست اندرکار نتوانسته اند قانون را در این مورد اصلاح کنند.

بی‌مسؤلیتی برخی رسانه‌ها در قبال خبرنگاران

اسدی با اشاره به بی‌مسؤلیتی برخی رسانه ها در قبال خبرنگاران، درباره دلایل این رفتار رسانه ها اضافه کرد: باید پذیرفت که برخی رسانه های ما به معنای واقعی رسانه نیستند. امروز بیشتر رسانه های کشور به بنگاه های اقتصادی و سکوی پرش مدیران مسوول برای رسیدن به قدرت تبدیل شده اند. هر کسی که روزنامه یا رسانه ای دارد می خواهد از آن رسانه استفاده کند و به مقام هایی از جمله نمایندگی مجلس یا نمایندگی شورای شهر برسد. از این رو است که مدیران مسوول رسانه ها دغدغه خبرنگاران خود را ندارند.

وی گفت: این افراد نمی دانند هدف و رسالت رسانه داری خدمت به عموم است. آنان از رسانه برای اهداف شخصی و جناحی استفاده می کنند. این است که در بسیاری از رسانه ها خبرنگاران را بیمه نمی کنند، به راحتی اخراجشان می کنند و حقوق، مزایا و پاداش خبرنگاران را به آسانی پرداخت نمی کنند. رسانه ها باید به ارزش و شان خبرنگار توجه نشان دهند. در کشورهای پیشرفته حتی به خبرنگار در دوران کارآموزی حقوق پرداخت می شود. در کشور ما گاهی خبرنگاران چند ماه حقوق دریافت نمی کنند و حقوقشان کفاف خرج های اولیه زندگی شان را نمی دهد

چالش‌های حرفه‌ای

وی با اشاره به چالش های فراوان حرفه ای و معیشتی اهالی مطبوهات و رسانه ها گفت: خبرنگاران ایران چالش های زیادی را پیش روی خود دارند که اگر بخواهیم در مورد آنها صحبت کنیم مثنوی هفتادمن کاغذ می شود. مهمترین چالش خبرنگاران اما این است که در مواردی خودشان را باور ندارند. به همین خاطر است که به بسیاری از تلاش های خبرنگاران و زحماتی که در این عرصه می کشند توجه نمی شود و این زحمات آن گونه که شایسته است مورد اعتنا قرار نمی گیرد.

این استاد ارتباطات افزود: متاسفانه صفت کارمندی خبرنگاران ما کیفیت کارشان را پایین آورده است. در کنار پایین آمدن این کیفیت نمی توان انتظار حقوق بالا را داشت. کار کم و حقوق کم یک دایره باطلی است که در چرخه خبرنگاری و رسانه ای کشور ما شکل گرفته است. گویی خبرنگاران ما عادت کرده اند که در مقابل حقوق اندکی که دارند کار اندک و کم کیفیت انجام دهند و در مقابل رسانه ها هم رضایت دارند که در قبال حقوق کمی که به خبرنگاران می دهند کار کم کیفیت دریافت کنند. متاسفانه این دور باطل باعث شده است خبرنگاران همواره از مشکلات معیشتی رنج ببرند.

اسدی می‌گوید: اگر خبرنگاران ابتکار عمل را در دست گیرند ، خودشان را به لحاظ علمی قوی کنند و کیفیت کارشان را ارتقا دهند، می توانند تا اندازه زیادی بر مشکلات معیشتی خود غلبه کنند.

وی در این زمینه اضافه کرد: خبرنگار باید خودش را باور داشته باشد. باید خودش را آنقدر قوی، آماده و بروز کند که رسانه ها برای قرارداد بستن با او و بیمه کردنش صف بکشند.

لزوم همکاری همه نهادها برای حل چالش‌های اهالی رسانه

استاد ارتباطات دانشگاه علامه در ادامه با اشاره به اینکه، عرصه خبرنگاری و روزنامه نگاری در ایران مشکلات اساسی عمیقی دارد که تاکنون نه مسوولان، نه دانشگاه ها و نه خود رسانه ها نتوانسته اند کمکی به حل آنها کنند، گفت: در کنار مشکلات مختلف، آزادی حرفه ای در کار خبرنگاری نیز همواره در کشور در معرض سوال بوده و کسی گوش شنوایی برای این موضوع نداشته است.

اسدی در خصوص راهکار حل چالش های خبرنگاران و به طور کلی حرفه خبرنگاری در ایران افزود: اگر بخواهم از راهکار صحبت کنم باید بگویم بهترین آن برگزاری سمینارها و همایش های تخصصی و استفاده از نظر کارشناسان است. مشکلات خبرنگاران و رسانه ها باید به صورت اختصاصی بررسی شود تا از بین مقالات و بحث های متعددی که مطرح می شود، راهکارهای مناسبی استخراج شود. سپس متولیان امور باید تقسیم کار کنند.

وی اضافه کرد: وزارت ارشاد، وزارت کشور، نیروی انتظامی، سازمان بیمه، دانشگاه ها، رسانه ها و سایر نهادها تا جایی که می توانند باید به حل این مشکلات کمک کنند. مشکل خبرنگاران فقط به یک سازمان یا نهاد بستگی ندارد و به سازمان های مختلف مربوط است. همه باید دست در دست هم دهند تا شاید مشکلات خبرنگاران رفع شود.

چالش های حوزه خبرنگاری، همانگونه که اهالی این حوزه به آن اشاره دارند، بسیار متنوع و پیچیده است. در حالی که حرفه خبرنگاری همواره در همه جای دنیا جزو مشاغل سخت به شمار می رود، اضافه شدن چالش های معیشتی و مشکلات مربوط به امنیت شغلی به آن، بار سنگینی را بر دوش یک خبرنگار می گذارد. از این رو شایسته است دولت و متولیان رسانه ای آن و همچنین مدیران مسوول در نشریات و خبرگزاری ها، به منظور ارتقای فضای رسانه ای کشور بیش از پیش در مسیر رفع مشکلات حرفه ای خبرنگاران گام بر دارند.