خانواده ایرانی کوچک‌تر و نرخ رشد جمعیت صفر شده است

آخرین روزهای اسفند سال95، رئیس مرکز آمار ایران با اعلام نتایج کلی سرشماری نفوس و مسکن سال ١٣٩۵ اظهارکرد: کل جمعیت کشور در سال ١٣٩۵ به ٧٩میلیون و ٩٢۶هزار و ٢٧۰ رسید که نسبت به سال ١٣٩۰ نزدیک به چهارمیلیون و ٧٧۶هزار نفر افزایش یافته است.

به گزارش عطنا به نقل از روزنامه آرمان، نتایج سرشماری سال ۹۵ اعلام شد. آن‌طور که رئیس مرکز آمار اعلام کرده است، براساس سرشماری سال ۹۵ جمعیت ایران با افزایش چهارمیلیون و ٧٧۶هزار نفری نسبت به سال ۹۰ به ٧٩میلیون و ٩٢۶هزار و ٢٧۰‌نفر رسیده است.

 نتایج سرشماری نکات تامل‌برانگیز زیادی دارد. بر اساس این نتایج، جمعیت شهری ایران افزایش و جمعیت روستایی کاهش چشمگیری داشته است. علاوه بر این نتایج اعلام‌شده نشان می‌دهد بعد خانوار‌ها در ایران کوچک‌تر شده است.

 مساله مهم دیگری که نتایج اعلام‌شده نشان می‌دهد، نرخ رشد جمعیت است که به نسبت سال ۹۰ تقریبا صفر شده است.

آخرین روزهای اسفند سال95، رئیس مرکز آمار ایران با اعلام نتایج کلی سرشماری نفوس و مسکن سال ١٣٩۵ اظهارکرد: کل جمعیت کشور در سال ١٣٩۵به ٧٩میلیون و ٩٢۶هزار و ٢٧۰ رسید که نسبت به سال ١٣٩۰ نزدیک به چهارمیلیون و ٧٧۶هزار نفر افزایش یافته است.

امیدعلی پارسا افزود: تعداد خانوار ایرانی در سال ١٣٩۵به ٢۴میلیون و ١٩۶هزار و ٣۵ رسیده است که نسبت به سال ١٣٩۰، سه‌میلیون خانوار افزایش یافته است. طبق اطلاعات آخرین سرشماری، تعداد خانوار شهری در سال ١٣٩۵ معادل ١میلیون و ١٢۵هزار خانوار بوده که نسبت به سال ١٣٩۰ به اندازه دومیلیون و ۶٩٨هزار و ۶۴۰ خانوار افزایش یافته است.

بعد خانوار در سال ۱۳۹۰ معادل ۵/۳درصد بود که با کاهش ۲/۰-درصدی در سال ۱۳۹۵به سه‌درصد رسید. بعد خانوار شهری در سال ۱۳۹۰، ۵/۳درصد بوده است که با ۲/۰-درصدی در سال ۱۳۹۵ به ۳/۳درصد رسیده است. بعد خانوار روستایی در سال ۱۳۹۰، ۷/۳درصد بود که با تغییراتی معادل ۳/۰درصد به ۴/۳ درصد رسیده است.

این در حالی است که نرخ رشد جمعیت ایران ۴۳/۱درصد است. امسال ۹۰۶هزار و ۵۸۵ رویداد ولادت در کشور به ثبت رسید که شاخص میزان موالید برابر با ۱۹ و هشت‌دهم در هزار نفر است.

امروزه در کشور شاهد خانواده‌های تک‌نفره و کاهش فرزند‌آوری هستیم. با این رویکرد بر اساس نظرات کارشناسان امر در ۱۰سال آینده با رویکرد فعلی با کاهش فزآینده جمعیت مواجه می‌شویم، طوری که ظرف ۹سال آینده مرگ‌ومیر و زاد و ولد تقریبا برابر می‌شود.

این امر می‌تواند در درازمدت جمعیت کشور را با چالش‌های فراوانی روبه‌رو کند. در اصل فرزندآوری تابع شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بوده و تغییر نگرش خانواده‌های ایرانی نسبت به این مساله باعث کاهش فرزندآوری در میان زوج‌ها شده است.

تعداد زنان و مردان در کشور

به گفته رئیس مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، ۴۰میلیون و ۴۹۸هزار و ۴۴۲ مرد در کشور زندگی کرده‌اند که دومیلیون و ۵۹۲ هزار و ۷۷۳ نفر نسبت به سال ۱۳۹۰ افزایش یافته است.

تعداد زنان در سال ۱۳۹۵ معادل ۳۹میلیون و ۴۲۷هزار و ۸۲۸ نفر بوده‌اند که نسبت به سال ۱۳۹۰، دومیلیون و ۱۸۳هزار و ۸۲۸ نفر افزایش یافته‌اند.

این در حالی است که نسبت جنسی در سال ١٣٩۵ به ١۰٣ رسیده و یک درصد از سال ١٣٩۰ افزایش یافته است. اما با این وجود باز هم در کشور سمت‌های مدیریتی و پست‌های حساس همچنان مردانه است. درضمن هم‌اکنون تعداد زنان مجرد میانسال در حال افزایش و رو به رشد به نظر می‌رسد.

افزایش جمعیت شهری

جمعیت ساکن در نقاط شهری در سال ١٣٩۵معادل ۵٩ میلیون و ١۴۶ هزار و ٨۴٧ نفر بوده است که نسبت به سال ١٣٩۰معادل پنج میلیون و ۵۰۰هزار و ١٨۶نفر افزایش یافته است.

جمعیت ساکن در نقاط روستایی با کاهش محسوس رو‌به‌رو بوده است. در سال ١٣٩۵معادل ٢۰میلیون و ٧٣۰هزار و ۶٢۵ نفر ساکن در روستاها بوده‌اند که نسبت به سال ١٣٩۰ معادل ٧٧٢ هزار و ٣٨٣ نفر کاهش یافته است.

پارسا بیان کرد: نسبت روستانشینی جمعیت در سال ١٣٩۵ به رقمی معادل ۹/۲۵درصد رسیده است که منفی ۷/۲درصد نسبت به سال ١٣٩۰ کاهش یافته است. با این وجود نرخ رشد جمعیت در سال ١٣٩۵به ۲۴/۱درصد رسیده که این میزان در سال ۱۳۹۰ معادل ۲۹/۱ بوده است.

متوسط نرخ رشد درصد جمعیت شهرنشینی ایران از کل جمعیت کشور طی۵۰ سال گذشته تقریبا دو برابر میانگین جهانی بوده است. روند اجرای سیاست‌ها در ایران با تخصیص نامتوازن امکانات به شهرها و به ویژه کلانشهرها، شرایط اجتماعی و اقتصادی جمعیت کشور را در راستای افزایش شهرنشینی و تمرکزگرایی سوق داده است.

یکی از مسائل مهم در کشور ما مهاجرت از روستا به شهر است. در سال‌های اخیر بسیاری از افراد به ویژه قشر جوان برای دستیابی به شغل، تحصیلات و دیگر امکانات گزینه مهاجرت را انتخاب می‌کنند.

این‌گونه است که کلانشهرهایی همچون تهران، اصفهان و خراسان رضوی بیشترین حجم مهاجر کشور را در خود جای داده‌اند. این در شرایطی است که از قرار معلوم هنوز در کشور سیاست یکپارچه و هماهنگی درباره شهرنشینی به چشم نمی‌خورد.

جمعیت کشور روند طبیعی را طی کرده است

یک تحلیلگر جمعیت‌شناس در گفت‌وگو با «آرمان» در تحلیل آمار جمعیت کشور می‌گوید: براساس آمار جمعیت کشور نزدیک ۸۰ میلیون نفر برآورد شده است. شهلا کاظمی‌پور می‌افزاید:‌ هم‌اکنون رشد سالانه جمعیت کاهش یافته است.

این در حالی است که در بررسی‌های سال ۱۳۹۰ سالانه یک‌میلیون نفر به جمعیت افزوده می‌شد و هم اکنون سالانه ۹۵۶هزار نفر به جمعیت کشور افزوده می‌شود. با این تفاسیر می‌توان جمعیت کشور را با رشد طبیعی و تقریبا بدون تغییر دانست.

به گفته او یکی از نکات قابل توجه در این آمار نسبت جنسی سرشماری جمعیت ایران در سال ۱۳۹۰ است. کاظمی‌پور در این باره خاطرنشان می‌کند: بر اساس آمار نسبت جنسی در کشور افزایش یافته است. از نظر بنده به عنوان یک جمعیت‌شناس به هیچ عنوان نباید چنین آماری به دست بیاید.

هم‌اکنون تعداد مردها در کشور افزایش یافته است، البته باید توجه داشت که حالا به دلیل عدم انتشار آمار تفصیلی در این زمینه نمی‌توان دلایل آن را دقیقا بررسی کرد. برای مثال باید دانست که منظور این آمارگیری از مردان، تولد نوزادان پسر است یا بررسی‌های انجام‌شده دیگر گروه‌های سنی را نیز شامل می‌شده است.

این جمعیت‌شناس می‌افزاید:‌ در کشورهای رو به توسعه نسبت جنسی نباید افزایش یابد، بلکه باید با کاهش همراه باشد، چون میزان مرگ‌ومیر مردان از زنان بیشتر است. فقط با بررسی آمار تفصیلی می‌توان ارزیابی‌های درستی از این آمارگیری داشت.

کاظمی‌پور در عین حال در بخش دیگری از صحبت‌های خود تاکید می‌کند:‌ افزایش میزان شهرنشینی در کشور قابل پیش‌بینی است، چون ۷۴درصد از جمعیت کشور شهرنشین هستند. طبیعتا در این شرایط میزان روستانشینی کاهش یافته است.

این‌گونه که او برای ما توضیح می‌دهد، با توجه به رشد جمعیت کشور باید بر این امر تاکید داشت که در جمعیت روستایی کشور رشد جمعیت به دلیل مهاجرفرستی منفی اعلام شده است.

این امر به دلیل مهاجرفرستی و تبدیل روستاها به شهر قابل پیش‌بینی بود، اما به طور کلی رشد جمعیت موجود در کشور معقول و مثبت است.

این جمعیت‌شناس صحبت‌های خود را این‌گونه ادامه می‌دهد که بعد خانوار با مهاجرت در مبدأ و مقصد کاهش می‌یابد و چون شاهد مهاجرت از شهرهای کوچک به سمت شهرهای بزرگ هستیم، بعد خانوار نیز به نسبت کاهش می‌یابد.

به اعتقاد او مهم‌ترین دلیل کاهش بعد خانوار در کشور در روستا و در شهر مهاجرت است. در ضمن کاهش باروری و افزایش خانوارهای تک‌نفره یا دونفره نیز می‌تواند در افزایش این آمار تاثیرگذار باشد. شفافیت این امر منوط به انتشار آمار تفصیلی است.

گزارش: زهرا سلیمانی-آرمان