بحران آب و آینده ایران

صادق زیبا کلام عنوان کرد: وقتی درباره سیاست خودکفایی گندم صحبت کردیم، اصلا به این سوال‌ها فکر نکردیم که هر کیلو گندم به ١٠ لیتر آب احتیاج دارد، آیا می‌توانیم به‌ جای گندم محصولی تولید کنیم که به پنج لیتر آب احتیاج داشته باشد؟

به گزراش عطنا، دکتر صادق زیبا کلام، استاد دانشگاه تهران، یادداشتی درباره بحران آب در ایران نوشته و در روزنامه آفتاب یزد منتشرکرده است. متن کامل این یادداشت را درادامه می‌خوانیم:

فکر می‌کنم در ایران امروز اهمیت توجه به بحران آب اگر بیشتر از موضوع مذاکرات هسته‌ای نباشد، کمتر از آن نیست. برای این بی‌توجهی هم چند دلیل می‌توان برشمرد؛ یکی از این دلایل این است که بسیاری از مسئولان ما نگاه بلندمدت در برنامه‌ریزی‌هایشان ندارند. نداشتن چنین نگاهی واقعا یک معضل است؛زیرا باعث می‌شود برنامه‌ریزی‌ها برای خوشامد امروزمان باشد و نه برای فردای خود و فرزندانمان. مردم هم معمولا برای کسی یا چیزی ابراز احساسات می‌کنند یا به طرفداری از آن می‌پردازند که به وضع فعلی‌شان مرتبط شود.

اگر به منِ صادق زیباکلام بگویند پولی را برای تو سرمایه‌گذاری می‌کنیم تا ۴٠ سال آینده از آن بهره‌برداری کنی، جواب می‌دهم: می‌شود یک دهمش را الان به من بدهی؟! بنابراین برای خوشحال‌کردن زیباکلام‌ها موضوعاتی مطرح می‌شود که درحال‌حاضر روی آنها تاثیر دارد، حتی اگر جنبه شعاری و‌ تهییجی داشته باشد. بزرگ‌ترین مسئله امروز ما از نظر من آب است. مسئله٣٠سال آینده‌مان هم بر سر آب است اما هنوز هیچ سیاستی در زمینه آب نداریم.

حتی بعضی از سیاست‌های کلانی که تا پیش از این داشته‌ایم هم با نگاه به بحران آب تدوین نشده بود؛ برای مثال وقتی درباره سیاست خودکفایی گندم صحبت کردیم، اصلا به این سوال‌ها فکر نکردیم که هر کیلو گندم به ١٠ لیتر آب احتیاج دارد، آیا می‌توانیم به‌ جای گندم محصولی تولید کنیم که به پنج لیتر آب احتیاج داشته باشد؟ گفته می‌شود بیش از ٨٠ درصد آب در ایران در بخش کشاورزی صرف می‌شود که از این مقدار چیزی حدود ۶٠ درصدش هدر می‌رود. جالب اینجاست که کشوری دارد این مقدار آب را هدر می‌دهد که هر میلی‌متر ریزش باران برایش مهم است.

اصلا مگر سرمایه‌گذاری در حوزه تغییر سیستم آبیاری کشاورزی چقدر هزینه دارد؟ گفته می‌شد و می‌شنیدیم که ما می‌توانیم میمون به فضا بفرستیم یا در گینه بیسائو سرمایه‌گذاری کرده‌ایم. سوال این است؛ با این همه پیشرفت تکنولوژی، چرا تحقیقات‌مان را در زمینه خاک گسترش نداده‌ایم؟ چرا هنوز نمی‌دانیم چگونه و با چه محصولاتی می‌توانیم مصرف آب را کاهش دهیم؟ چرا در کشور خودمان در زمینه آب سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم؟

به نظر من بخشی از پاسخ به این خاطر است که نمی‌شود به‌راحتی از سرمایه‌گذاری در زمینه آب برای صندوق رای بهره‌برداری کرد. از طرف دیگر نخبگان سیاسی و اجتماعی ما هم هیچ‌وقت این سوالات را مطرح نمی‌کنند. اما روزی نوه‌های ما همان‌قدر که درباره مسئله هسته‌ای از ما سوال می‌کنند، درباره آب هم از ما جواب می‌خواهند.