جعفر مهراد گفت: هیچ نظام رتبهبندی قابل اتکا، فراگیر و مورد اطمینانی وجود ندارد که بتواند برای تمام دانشگاهها و طرفهای مورد علاقه قابل قبول باشد بنابراین دانشگاهها برای افراد مختلف معنی متفاوتی دارند. با وجود این، دانشگاهها برای ارتقا باید از شاخصهای رتبهبندی به عنوان حداقل استانداردها استفاده کنند و نظامهای رتبهبندی نیز باید وجوه متمایز برتری دانشگاهها را بازشناسایی کنند.
وی با بیان اینکه نظامهای رتبهبندی میکوشند، فعالیتهای گوناگون دانشگاهی را رصد کنند، افزود: نظامهای رتبهبندی بین المللی در حالیکه معیارها و شاخصهای خود را پیوسته ارتقا میدهند، نظامهای رتبهبندی جدیدی نیز پا به عرصه حیات علمی میگذارند.
به گزارش عطنا به نقل از مهر، بنیانگذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلامی خاطرنشان کرد: رتبهبندیهای دیگری نیز مانند رتبهبندی دانشگاههای آسیا، آمریکای لاتین و دانشگاههای جوان وجود دارند که اطلاعات خود را از نظامهای موجود دریافت میکنند.
مهراد با تاکید براینکه بسیاری از کشورها نظامهای رتبهبندی خود را دارند، تاکید کرد: برخی کشورها مانند آمریکا با نظامهای رتبهبندی مختلف با شاخص هایی از پژوهش گرفته تا شاخصهای هزینه، کالجها و موسسات آموزش عالی خود را رتبهبندی میکنند و برخی کشورها مانند انگلستان و آفریقای جنوبی تنها ارزیابیهای پژوهشی انجام میدهند و کشورهای دیگر نیز مانند کنیا و ایران درصدد تولید نظامهای رتبهبندی دانشگاهی اند.
وی عنوان کرد: دانشگاههای تهران، صنعتی شریف و صنعتی اصفهان سه دانشگاه برتر ایران در میان سایر دانشگاههای ممتاز جهان در نظامهای رتبهبندی بین المللی مانند QS، تایمز و شانگهای حضوری مستمر و موثر دارند.
بنیانگذار پایگاه اسثتنادی علوم جهان اسلامی اضافه کرد: دانشگاههای صنعتی امیرکبیر، علوم پزشکی تهران، علم و صنعت ایران، علوم پزشکی تهران، صنعتی خواجه نصیر و تربیت مدرس نیز در میان نظامهای رتبهبندی بین المللی و در سالهای مختلف در میان دانشگاههای برتر جهان مشاهده میشوند.
مهراد اضافه کرد: بعضی از دانشگاههای کشور نیز زمانی عملکرد دانشگاهها بر حسب رشتههای موضوعی مورد اندازه گیری قرار میگیرند جایگاهی برای خود در میان سایر دانشگاه ممتاز پیدا کرده اند.
وی افزود: با وجود این، وقتی صحبت از شهرت و اعتبار بین المللی دانشگاهها به میان میآید، دانشگاههای ایران در جمع ۲۰۰ یا ۴۰۰ دانشگاه برتر جهان دیده نمی شوند. از سال ۲۰۰۳ میلادی که نظامهای رتبهبندی فعالیتهای خود را آغاز کرده اند، هیچ یک از دانشگاههای ایران در میان دانشگاههای ممتاز از نظر رتبهبندی شهرت و اعتبار قرار ندارند.
بنیانگذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: رتبهبندیهای دانشگاهی برحسب شهرت و اعتبار بر اساس اظهار نظر متخصصان آموزش عالی و تایید استادان دانشگاههای جهان، نسبت دانشجو به استاد و سایر شاخصها انجام میگیرد که به اعتقاد من این رتبهبندیها دارای 5 عامل مهم هستند.
مهراد با اشاره به عامل عناصر غیر مرتبط در رتبهبندیهای جهانی افزود: عناصری که شهرت جهانی را اندازه گیری میکنند برای دانشگاههای ایران سودمند نیستند. این عناصر درباره تنوع جهانی، اعضای هیئت علمی بین المللی، دانشجویان بین المللی، شدت پژوهش و تعداد استادانی که درگیر تحقیقات علمی هستند، دانشگاهها را ارزیابی میکنند.
وی تاکید کرد: بسیاری از دانشگاههای ایران بر اساس معیارها و شاخصهای تعریف شده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فعالیت میکنند و بر این اساس نیز مورد ارزیابی قرار میگیرند. معیارها و شاخصهای دفاتر نظارت بر آموزش و پژوهش در وزارتخانههای یاد شده یگانه و منحصر به خود است.
چهره ماندگار علمی کشور با بیان اینکه عامل شمول اجتماعی یکی دیگر از عوامل مربوط به رتبهبندیهای جهانی است، گفت: دانشگاههای ایران بر اساس سیاستهای حاکم و به ویژه با راه اندازی مراکز آموزش عالی غیرانتفاعی و پردیسهای بین المللی و نیز کمیت گرایی میکوشند طبقات اجتماعی و جمعیتهای گوناگونی را پذیرش کنند.
مهراد اظهار داشت: درصد قابل توجهی از دانشجویان دانشگاههای کشور از شرایط کیفی لازم برای تحصیلات عالی برخوردار نیستند. دانشگاههای ایران بخشهای به حاشیه رانده شده جامعه را برای بهبود و اصلاح کشور پذیرش میکنند این درحالی است که بسیاری از دانشگاههای معتبر جهان با شهرت بین المللی چنین اجباری ندارند.
وی تاکید کرد: به علاوه، مسائل بیشتری وجود دارد که در رتبهبندی دانشگاهها بر اساس شهرت و اعتبار لحاظ نمی شوند. دانشگاههای ایران برای ساخت کشور و فراهم آوردن بستر لازم برای توسعه تلاش میکنند.
چهره ماندگار علمی کشور خاطرنشان کرد: دانشگاههای ایران پروژههای متعددی در حوزه دفاع و ابتکارات راهبردی که در این نظامهای رتبهبندی انعکاس نمی یابند، به انجام میرسانند.
مهراد تاکید کرد: ایران فاقد نظام رتبهبندی ملی است و شاید این مهم انگیزه ای برای تولید نظام رتبهبندی ملی برای دانشگاهها و مراکز پژوهشی کشور باشد.
وی اضافه کرد: در دولت دهم و در وزارت دکتر دانشجو نظام رتبهبندی ملی طراحی شد اما عملا مورد استفاده قرار نگرفت. هر چند که محتوای این رتبهبندی بیشتر به ارزیابی شباهت داشت تا یک رتبهبندی معمول و متعارف جهانی.
چهره ماندگار علمی کشور با بیان اینکه گردآوری دادهها از دیگر عوامل موثر در رتبهبندیهای جهانی دانشگاهها بشمار میرود، گفت: بسیاری از دانشگاههای کشور فاقد نظام ثبت آماری از عملکردهای آموزشی، پژوهشی، مالی، ساختاری و منابع انسانی است. نظامهای رتبهبندی بین المللی به دادههای دقیق و به هنگام نیاز دارند. دانشگاهها برای بهبود و ارتقاء مستمر باید در این جبهه تلاش کنند.
مهراد اضافه کرد: دادهها باید به طور دقیق مستند شوند. زمان ارسال دادههای مورد نیاز نظامهای رتبهبندی بسیار مهم است. تاریخی که برای ارسال دادهها تعیین میشود باید مورد توجه قرار گیرد. حتی ارسال بخشی از دادههای رتبهبندی کمک میکند تا نام دانشگاه یا دانشگاهها مطرح و محاسبه شود.
وی عنوان کرد: بخش مهم دیگر که مربوط به دادههای استنادی است، نظامهای رتبهبندی خود به طور مستقل از آی اس آی یا اسکوپوس دریافت میکنند.
چهره ماندگار علمی کشور با بیان اینکه همکاریهای بین المللی نیز از دیگر عوامل موثر در رتبهبندیهای جهانی است، گفت: حوزه ای که دانشگاههای برتر کشور موفقیت نسبتا خوبی به دست آورده اند مربوط به همکاریهای بین المللی است. این بخش به ویژه در انتشار مقالات علمی قابل توجه است اما بخش دیگر که به آموزش و پژوهش مربوط میشود نیاز به تلاشهای بیشتر دارد.
مهراد خاطرنشان کرد: در این زمینه، برنامههای راهبردی دانشگاهها لازم است شرایط مورد نظر را مدنظر قرار دهند. دانشگاهها بدون برنامه راهبردی در این زمینه موفقیت چندانی به دست نخواهند آورد.
وی تاکید کرد:سالها است که نسبت استادان خارجی به کل استادان مورد سنجش و محاسبه قرار میگیرد اما، اکثر دانشگاههای کشور در این زمینه سیاست خاص و مدونی ندارند. از این رو امتیازی که از این شاخص نصیب دانشگاههای کشور میشود از آنها سلب میشود.
چهره ماندگار علمی کشور اظهار داشت: ترویج پژوهش و آموزش از دیگر عوامل موثر در رتبهبندیهای بین المللی بشمار میرود که دانشگاههای کشور میتوانند حضور بین المللی خود را با ترویج پژوهش و آموزش در خارج از کشور تقویت کنند. به استثنای دانشگاههای بزرگ و صنعتی، سایر دانشگاهها و موسسات پژوهشی به نشر نتایج تحقیقات علمی در انتشارات بین المللی نمی پردازند.
مهراد اضافه کرد: در حوزههای علوم اجتماعی نیز این کاستی به وضوح قابل مشاهده است. نشر مقالات پژوهشی در یک درصد مجلات علمی یا ۵ و ۱۰ درصد برتر نشریات پژوهشی موضوع با اهمیتی است که نشان از کیفیت تحقیقات علمی دارد.
وی گفت: فراهم کردن زمینه همکاریهای آموزشی دانشگاههای معتبر و ارائه دورههای مشترک باید از طرحهای راهبردی دانشگاههای کشور باشد. افزون بر آن دانشگاههای ایران با ایجاد تغییرات و درخواست از اعضای هیئت علمی برای مشارکت در پروژههای تحقیقاتی بین المللی و جذب استادان و دانشجویان خارجی باید برنامه ریزی کنند.