«خشونت زدایی از زندگی سیاسی»؛کاری که صدا و سیما فراموش کرده است

 نشست «رابطه دولت، ملت و رسانه» با حضور اساتیدی از دانشگاه علامه و تهران در سه حوزه ارتباطات، جامعه شناسی و علوم سیاسی برگزار شد. در این نشست که ذیل نخستین همایش ملی «رابطه دولت و ملت» در دانشگاه علامه طباطبائی بود، دکتر محمدمهدی فرقانی، رئیس دانشکده ارتباطات به عنوانی یکی از سخنرانان این نشست تخصصی مطالب مهمی در باب ضرورت توجه به رسانه ها در رابطه دولت و ملت اظهار نمود و اذعان داشت: برای اینکه صدای دولت و ملت به صورت دو سویه به هم برسد نیازمند فضایی مطلوب، آزاد و قانونمند برای روزنامه نگاری و به طور کل ارتباطات هستیم که این امر با تدوین یک نظام حقوقی پشرفته عملی خواهد شد.

«اگر قرار باشد بین یک جامعه بدون دولت و یک جامعه بدون رسانه یکی را انتخاب کنم، جامعه بدون دولت را انتخاب می کنم»،

به گزارش عطنا، دکتر محمدمهدی فرقانی با این جمله از توماس جفرسون، رئیس جمهور وقت آمریکا شروع کرد و گفت: من اینگونه برداشت می کنم که رسانه ها به نوعی می توانند خلأ دولت را پر کنند اما عکس این عمل صادق نیست.

نویسنده کتاب چشم عقاب ادامه داد: بطور کلی در این بحث، ما با مثلث دولت، ملت و رسانه طرف هستیم که این سه ضلع برای رسیدن به مسیر توسعه باید با هم تعامل و تعادل داشته باشند. و هر نقصی در هر کدام از اضلاع این مثلث موجب می شود جامعه به مسیر انحرافی کشیده می شود

وی اضافه کرد: در بحث دولت-ملت، رسانه یکی از ارکان جدایی ناپذیر است. نه می توان گفت رسانه بار اصلی این رابطه است و نه این دیدگاه را پذیرفت که اگر رسانه نبود وضع بهتری داشتیم!

استاد روزنامه نگاری تحقیقی گفت: دولت به ویژه دولت رفاهی در جامعه مدرن وظایف و مسئولیت هایی دارد که بدون حضور و همراهی و در عین حال نقد و نظارت رسانه ها کاری از پیش نمی برد. و ملت به عنوان جامعه مدنی که به تنهایی صدایش به جایی نمی رسد از طریق رسانه ها نمایندگی می شود تا رسانه ها نقش واسطه را بین دولت و ملت ایفا کنند.

دکتر فرقانی با اشاره به «توسعه سیاسی» به عنوان نیاز روز کشور گفت: آنچه در بحث رسانه ها در دوره ما اهمیت دارد خشونت زدایی از زندگی سیاسی است.که در اینجا بحث مهم ضرورت وجود «رسانه های توسعه یافته» است.

وی خاطرنشان کرد: خاستگاه تولد مطبوعات در ایران خاستگاه مردمی و اجتماعی نبوده و یک اراده از بالا به منظور «تربیت اهالی ممالک محروصه»(اولین طلیعه روزنامه وقایع اتفاقیه) بوده است.

فرقانی در ادامه اظهار داشت: برخی بر این عقیده اند به دلیل بسته شدن نطفه روزنامه نگاری در دربار قاجار ، تولد روزنامه با یک نوع استبداد همراه بوده است. اما در کنار این از همان جمله «تربیت اهالی ممالک محروصه » می تواند به این معنا هم رسید که از طریق مطبوعات مردم بتوانند با دستاوردهای تمدنی جدید آشنا شوند. که همین موجب شکل گیری زمینه های انقلاب مشروطه در ایران شده است حتی اگر اراده اولیه چنین نبوده باشد.

هیچ رسانه ای خود را دولتی نمی داند

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه بر این باور است: مطبوعات و رسانه ها ذاتاً میل به مردمی بودن دارند. حتی دولتی ترین رسانه ها هم از اینکه خود را دولتی بنامند ابا دارند. دلیل این امر این است که رسانه ها بدون پایگاه اجتماعی و مخاطب نقش و شأنی نخواهند داشت.

وی با اشاره به نقش کمرنگ مطبوعات غیر دولتی در طول تاریخ ایران ادامه داد: تردیدی نیست که خاستگاه مطبوعات زیر ساختی را ایجاد کرد که تا امروز جلوی غیر دولتی بودن مطبوعات بزرگ را گرفته است. این در مورد رادیو و تلویزیون هم صدق می کند.

روزنامه نگار خوش سابقه سالهای دور کیهان، گریزی هم به «قانون تاسیس خبرگزاری های غیر دولتی» زد و اظهار داشت: در محتوای آن قانون، هدف تاسیس خبرگزاری های غیر دولتی بوده اما ما امروز در کشورمان با بیشترین خبرگزاری ثبت شده نسبت به دیگر کشورها مواجه هستیم که اکثریت قریب به اتفاق آنها ریشه دولتی(state)  دارند.
فرقانی گفت: بنا بر همین خاستگاه تاریخی، فضایی به وجود آمده که عملاً رشد مطبوعات و رسانه های غیردولتی را بسیار محدود و غیر ممکن ساخته است. در دوران مشروطه مطبوعاتی که روشنگر هستند و می خواهند تصویر درستی از جامعه نشان دهند نه روزنامه های دولتی بلکه عمدتاً مطبوعات در تبعید هستند.
وی تاکید کرد: حلقه مفقوده تاریخ مطبوعات و عارضه ای که بر دوش مطبوعات ایران سنگینی می کند  فرهنگی را شکل داده که در بین نخبگان سیاسی و حتی در لایه های مختلف اجتماعی نگاه به رسانه ها، نگاهی تبلیغاتی است؛ نگاهی که در آن رسانه ابزار تبلیغات دولت بوده و تلاش می کند به صورت یک سویه  اهداف دولت را به گوش مردم برساند.

فرقانی در این باره گفت: در حالی که بیش از سه دهه است که یونسکو دنبال قواعدی است تا دولت ها قوانینی را بگذارند که به نقش رسانه های توسعه گرا که دغدغه رشد و توسعه جامعه را دارند، تاکید بیشتری شود؛

وی سه ضلع این قانونگذاری را  استقلال، آزادی و تکثر گرایی عنوان کرده و افزود: با اشاره به تعداد زیاد سایت ها، خبرگزرای ها، روزنامه ها و شبکه های رادیو و تلویزیونی به طرح چند سوال پرداخت: آیا این رسانه ها از کثرت و تنوع برخوردارند؟ آیا استقلال جستجوی حقیقت و بازگویی آن را دارند؟ آیا اندیشه های گوناگون را به سطح جامعه می آورند؟

ضرورت یک نظام حقوقی پیشرفته؛ضامن استقلال و آزادی

رئیس دانشکده علوم ارتباطات با بیان این که به نظر می رسد جواب سوالات فوق منفی است، ادامه داد: در چنین شرایطی از مطبوعات و رسانه ها نمی توان انتظار داشت که نقش تنظیم کنندگی روابط بین دولت و ملت را به درستی ایفا کنند.

وی در بخش دیگری از خلأ یک نظام حقوقی پیشرفته که ضامن آزادی و استقلال رسانه ها باشد گلایه کرد و گفت: نگاه به رسانه باید اصلاح شود. چرا که این رسانه های آزاد و مستقل هستند که با نقد و نظارت می توانند اجازه ندهند فساد و مظاهر آن زیر پوست جامعه رشد کند.

فرقانی در رابطه با «ارتباطات دولت، ملت و رسانه» اظهار داشت: برای اینکه صدای دولت و ملت به صورت دو سویه به هم برسد نیازمند فضای مطلوب، آزاد و قانونمند برای روزنامه نگاری و به طور کل ارتباطات هستیم که این امر با تدوین یک نظام حقوقی پشرفته عملی خواهد شد.
وی همچنین حرکت ساختار روزنامه نگاری به سمت حرفه ای شدن و امنیت شغلی روزنامه نگاران  را عنصر مهمی در این مسیر دانست.
استاد دانشگاه ادامه داد: یکی از مهمترین شاخصه ها و کارکردهای رسانه ها در یک جامعه توسعه یافته «خشونت زدایی» از زندگی سیاسی است. به این معنا که زبان رسانه ها، زبان گفتگوی دولتمردان و حتی زبان مردم در گفتگو با دولت باید دستخوش تغییرات اساسی شود. این زبان ها «طلبکارانه» است نه «تفاهمی».
وی افزود: زبان تفاهمی به این معنا است که همه بتوانند حرف خود را بدون بالا بردن صدا بزنند. خشونت کلامی به دنبال خود خشونت رفتاری دارد. این چیزی است که به طور روزمره و به وفور شاهد آن هستیم که به صورت نقض وحشتناک اخلاق رسانه ای و سیل تهمت ها و هتک حرمت ها در فضای رسانه ای کشور خود را نشان می دهد.

فرقانی در پایان گفت: یکی از توصیه هایی که می توان کرد این است که به این اندازه خشونت را در رسانه بازتاب ندهیم. خشونت گرایان و کسانی که خشونت کلام دارند جای خود را به افرادی بدهند که زبان تفاهمی را می توانند ترویج داده و تبدیل به فرهنگ کنند.

وی هدف از این نشست را این دانست که «ما بتوانیم نقص ها و آسیب های گذشته را جبران کنیم و به مسیر پیشرفت و تعالی کشور رهنمود شویم».
شایان ذکر است نخستین همایش ملی «رابطه دولت و ملت» در روزهای 31فروردین و یکم اردیبهشت در دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد و دکتر محمدحسین پناهی، رئیس دانشکده علوم اجتماعی این دانشگاه دبیر این همایش بود.