نقد کتاب بررسی یک پرونده قتل

عطنا - کتاب بررسی یک پرونده قتل توسط میشل فوکو نوشته شده و بر اساس روایتی واقعی است که درمورد فردی در سال 1835 قرن نوزدهم در کشور فرانسه مرتکب قتل اعضای خانواده خود اعم از مادر، خواهر بزرگ و برادر کوچکش شد. در اوایل کتاب روایت کلی قتل را بسیار ماهرانه بازتاب میدهد طوری که خواننده را جذب خود میکند و این توانایی را در فرد ایجاد میکند که تصویر قتل را در ذهن خود تداعی کند و مشتاق شود که بداند چرا یک نوجوان دست به این اقدام زده؟ و نتیجه ی پرونده و عاقبت قاتل چه خواهد شد؟

مترجم کتاب مرتضی کلانتریان است که شامل 264 صفحه است و در 193 صفحه اول درمورد ماجرای قتل و قاتل و زندگی قاتل و همچنین دادگاهی او و عاقبت نهایی قاتل بحث میکند اما در صد صفحه ی بعدی درباره ی تحلیل هایی که درمورد قتل صورت گرفته، بحث شده است.

مطالب کتاب از انسجام برخوردار است طوری که اول قتل را توصیف میکند و بعد کم کم وارد جزئیات قتل و شاهدان قتل می‌شود و این سبک یعنی اول قتل را توصیف می‌کند بسیار سبب شده است که مخاطب و خواننده را به خود جذب کند و وادار شود ادامه مطالب و کتاب را مطالعه کند و همچنین کاملا مناسب افرادی است که به کارهای جنایی علاقمند هستند و یا پیگیر کارهای جنایی هستند چون کاملا مطالب آموزنده و جالبی دارد و با توجه به اینکه رمان واقعی است و تخیلی نیست می‌توان از آن به عنوان تجربه جنایی استفاده کرد و هممچنین جزئیات محاکمه و دادگاهی هم نمونه ای دیگر از کاربرد کتاب محسوب می‌شود.

شخصیت ها طوری توصیف میشوند که خواننده راحت میتواند در ذهن خود فرد را تجسم کند و همچنین فضایی که در آن قرار دارند و شرایط زندگی که داشته است را درک کند و تصویر سازی کند و همچنین با وجود اینکه این کتاب در قرن نوزدهم نوشته شده و ما اکنون در قرن بیست و یکم هستیم، به دلیل ظرافت نوشتاری نویسنده میتوانیم زندگی قدیمی و گذشته آن روزگار را تصویر سازی کنیم و شرایط فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی را کاملا لمس کنیم.

بعلاوه نکته دیگر آن است که شخصیت ها آنگونه که تعریف و توصیف شده اند، شکل گرفته مثلا پییر روییر که قاتل است به آدمی غیرطبیعی و درونگرا که عاشق تنهایی بوده و رفتارهای عجیب و غریب طوری که همسایه ها و دوستانش ازش میترسیدند، توصیف شده است.

تحلیل فلسفی قتل پییر روییر بسیار زیباست و علاقمندان فلسفه میتوانند از این قسمت لذت ببرند و ترکیب ماجرای جنایی و فلسفه ی آن را درک کنند. صد صفحه ی بعدی کتاب که مطالب تحلیلی در آن واقع شده، نمی‌تواند جذابیت صد صفحه ی اول را داشته باشد و کاملا مفهومی و تخصصی کار می‌کند و انواع دیدگاه ها را مورد بررسی قرار می‌هد و ضعفی که در آن وجود دارد این است که در بعضی جملات خواننده نمی‌تواند تشخیص دهد که درمورد چه کسی صحبت میکند و منظورش کیست.

انسجام مطالب در آن کمتر وجود دارد و در بعضی موضوعات بیش از حد توضیح داده و مطالب نوشته شده است که این به نظر من خواننده را از مطالعه کتاب سرد میکند و اما نقطه قوت این بخش این است که در هر پاراگراف که توضیح داده است، تحلیل توضیح داده شده را به صورت پاورقی به صورت ساده تر و ملموس تر نوشته و باز کرده و قسمتهایی را که تحلیل کرده با شخصیت های نام برده شده کتاب تطبیق می دهد که باعث میشود خواننده راحت تر از مطالب کتاب متوجه شود.

موضوع دیگری که وجود دارد این است که از زوایای مختلف ماجرای قتل و دلیل قتل پییر روییر را تحلیل و بررسی میکند مثلا از نظر روانشناسی، روانپزشکی، حقوقی و از زوایای مختلف دیدگاه خود را بیان میکنند که از جهتی برای مخاطب تا حدودی گیج کننده است و نکته ای که هست، مخاطب نمیتواند درنهایت به نتیجه ای ثابت و نهایی برسد و میتواند خودش هم اظهار نظر کند و دلیل قتل خانواده ی پییر را خودش هم تحلیل کند.

مقدمه کتاب بسیار خوب خواننده را از کلیات کتاب آگاه میسازد طوری که از قبل زمینه ای برای درک بهتر مطالب و دوری از پیش داوری شخصی و قضاوت بی مورد جلوگیری کند و حتی باعث میشود که خواننده از عمیق مطالعه کردن قسمت تحلیل دور شود و یا وی را بهتر آماده ی دریافت پیام شخصیت های نام برده شده کند.

بعضی از قسمت ها و مطالب کتاب را نویسنده می‌توانست حذف کند تا از تکرار مکررات جلوگیری شود مثلا در بعضی صفحات که درمورد دادگاه و هیئت منصفه است میتواند حذف شود.

نقاط مثبت کلیات کتاب: کتاب با سخنان مترجم آغاز میشود که قبل از هرچیزی خود را جهان سومی معرفی میکند و تایید میکند که ما به عنوان مخاطب جهان سومی طبیعی است که از خواندن این کتاب تعجب کنیم و درحیرت فرو رویم. همچنین درمورد نقش برجسته روزنامه ها اشاره میکند. متنی که ترجمه شده از کلمات غیر فارسی فراوان استفاده شده و مترجم میتوانست معادل فارسی را بیان کند و آسانتر بیان کند؛ همچنین اشتباه املایی در کتاب مشهود است و این ضعف کتاب و ناشر آن است؛ اما به طور کلی زبانی که مترجم برای ترجمه به کار برده است قابل فهم و جذاب است. طراحی متن کتاب بسیار خوب است و بافت کلی کتاب یعنی مقدمه متن و پایان کتاب ماهرانه چیده شده است و خواننده را سردرگم نمیکند.

به طور کلی کتاب بسیار جالب و جذابی است و از پیچیدگی کمی برخوردار است اما برای کودکان و نوجوانان که تخیل پردازی و غیرواقع بینی زیاد است، مناسب نیست. شخصیت ها و شغل ها و نقش های آنان به خوبی روایت شده و فراموشی مطالب خیلی کم است و میتوان درک خوبی از مسائل جنایی پیدا کرد. همچنین مخاطب را طوری رام میکند که دلایل و تحلیل های قضایی و پزشکی را بدون تعصب قبول کند و با بررسی شرایط ها و لحاظ ها بتواند چرایی قتل خانواده ی خود را داشته باشد که درنهایت من هم با نظر روانپزشکان موافقم چراکه از اول پییر با مشکلات روانی مواجه بوده (طوری که در نهایت خودکشی میکند)و در شرایطی که مادرش به راستی مقصر بوده و اخلاق بدی داشته و خواهرش او را همراهی کرده تاحدودی می توان گفت که جنایت صورت گرفته در آن زمان با کمبود مسائل علمی و تجهیزات و امکانات طبیعی بوده است.
 
نویسنده: بهاره احمدی آذر