نظم روسیه محور با دخالت صهیونیست‌ها و ترکیه تضعیف شده / ایران دیگر در مورد خطاهای علیف اغماض نمی‌کند

عطنا - جعفر خاشع مدیرعامل بنیاد مطالعات قفقاز با بیان اینکه در قفقاز جنوبی تغییر نظم سابق و شکل‌گیری یک نظم جدید با مؤلفه‌ها و شاخصه‌های متفاوت در حال رخ دادن است، گفت: در این نظم جدید كه در حال شکل‌گیری است هر كنشگری سعی دارد بيشترين سهم را داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه در پوسته نظم قدیم گروهی به نام مینسک به ریاست مشترک متشکل از فرانسه، روسیه و ایالات‌متحده فعالیت می‌کردند، افزود: این گروه برای تشویق حل‌وفصل صلح‌آمیز و مذاکره شده برای درگیری میان آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه ناگورنو قره‌باغ ایجاد شد اما در حقیقت مديريت ميدانی مناقشه توسط روسيه انجام می‌شد.

نظم قدیم روسیه محور بود

خاشع ادامه داد: یکی از مؤلفه‌های نظم روسی در قفقاز تا سال‌های حدوداً 2016- 2018 این بود که همیشه دولت طرفدار روسیه و یک قشری از قره‌باغ‌ها در ارمنستان حاکم بودند و خیال روسیه از این بابت راحت بود، یعنی دولتی که در ایروان مستقر بود هماهنگ با روسیه بود و روسیه هم تمام و کمال از این دولت حمایت می‌کرد.

مدیرعامل بنیاد مطالعات قفقاز در ادامه افزود: در سال‌های 2016 به بعد با مطرح شدن جنبش انقلاب رنگی که در سال 2018 نتیجه داد یکی از مؤلفه‌های نظم روسی در قفقاز متزلزل شد و یکی از ستون‌های نظم روسی در این منطقه توسط غرب متزلزل شد.

وی با بیان اینکه یکی از ستون‌های نظم روسی را غرب با انقلاب رنگی متزلزل کرد، گفت: یکسری مؤسسات آمریکایی از جمله بنیاد سوُروُس به شدت در ارمنستان فعال و حامیان نیکول پاشینیان بودند که توانستند یک ضربه به روسیه بزنند.

خاشع با اشاره به اینکه در کنار دولت‌های طرفدار روسیه در ارمنستان ستون دیگر نظم روسی حفظ موازنه نظامی در منطقه بود، افزود: روسیه یکسری تسلیحات و سلاح‌ها را با قیمت‌های روز به جمهوری آذربایجان میفروخت و در برابر آن یکسری تسلیحات با قیمت ارزان‌تر و در بعضی مواقع تحت عنوان استقرار در پایگاه نظامی روسیه به ارمنستان می‌آورد و از این طریق یک موازنه نظامی در منطقه ایجاد کرده بود.

وی ادامه داد: این موازنه هر چند به ضرر جمهوری آذربايجان بود و مانع آزادسازی قره‌باغ می‌شد ولی یک نكته مثبت هم داشت و آن حافظ نظم و ثبات در قفقاز بود.

ضربه‌ای که روسیه از رژیم صهیونیستی خورد

مدیرعامل بنیاد مطالعات قفقاز با اشاره به ضربه‌ای که رژیم صهیونیستی به روسیه در قفقاز زد، عنوان کرد: از سال 2008 و به‌صورت جدی‌تر از 2014 به بعد رژیم صهیونیستی سعی کرد در راستای اهداف ضد ايرانی و ضد روسی خود و با حمايت غرب با فروش تسلیحات نظامی و ارسال افسران نظامی این موازنه نظامی را به هم بزند و پایه‌های تنش‌های جديد در قفقاز را پی‌ریزی كند.

خاشع ادامه داد: بر همگان آشكار بود كه حمايت نظامی رژیم صهيونيستی در پوشش آزادسازی قره‌باغ با اهداف ديگری انجام می‌شد. اگر اين حمایت‌ها برای آزادسازی قره‌باغ بود امروز جمهوری آذربايجان به جای هدف‌گذاری جهت تصرف جنوب ارمنستان و تنش‌زایی در منطقه بايد بر آزادسازی قره‌باغ تمركز می‌کرد.

وی با بیان اینکه گرجستان مرکز ثقل فعالیت‌های رژیم صهیونیستی در منطقه قفقاز جنوبی در سال‌های اولیه پس از فروپاشی بود، گفت: بعد از اتفاقات سال 2008 و تنش‌هایی که به نوعی می‌توان گفت بین روسیه و رژیم صهیونیستی در بحث گرجستان ایجاد شد، تمرکز این رژیم غاصب از گرجستان به سمت جمهوری آذربایجان در قفقاز جنوبی تغییر پیدا کرد.

خاشع با اشاره به اینکه گوشه‌ای از کمک‌های رژیم صهیونیستی به جمهوری آذربایجان را در جنگ چهار روزه آوریل 2016 در قره‌باغ دیدیم، بیان کرد: در این جنگ هرچند نیروی‌های جمهوری آذربایجان نتوانستند خیلی پیشروی کنند ولی این جنگ چند درس مهم داشت، یکی از درس‌ها این بود که با کمک پهپادها و نیروی هوایی مجهز می‌شود تغییراتی در جبهه‌های قره‌باغ ایجاد کرد.

مدیرعامل بنیاد مطالعات قفقاز در ادامه افزود: با مرور تحولات شاهد هستیم که رژیم صهیونیستی با حمایت‌هایی که توسط غرب داشت و با روابطی که با ترکیه و جمهوری آذربایجان ایجاد کرده بود به‌نوعی خود را به منطقه تحمیل کرد و نتایج تنش‌زای این حضور و نفوذ منحوس را ما امروز در منطقه شاهد هستيم.

حضور منحوس رژیم صهیونیستی در منطقه برای ضربه زدن به ایران است

وی با تأکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران همواره معتقد بوده قره‌باغ خاک جمهوری آذربایجان است و باید به این کشور برگردانده شود، افزود: حضور و نفوذ منحوس رژیم صهیونیستی در منطقه برای آزادی قره‌باغ نیست بلكه در چارچوب پروژه‌های كلان غرب فقط برای ضربه زدن به جمهوری اسلامی ایران، روسيه و چين است.

به گفته مدیرعامل بنیاد مطالعات قفقاز این مسئله‌ای است که جمهوری اسلامی ایران آن را برنمی‌تابد و حتماً در برابر این حضور و نفوذ فزاینده، واکنش‌های درخوری خواهد داشت.

خاشع ادامه داد: وقتی نظم روسی متزلزل شد ترکیه نیز به‌صورت دوجانبه با اقدامات و ابتکاراتی که با جمهوری آذربایجان و حمایت‌های آمریکا و همکاری‌های رژیم صهیونیستی در منطقه طرح‌ریزی کردند، نفوذ و حضور خود را در قفقاز پررنگ کرد که این نفوذ را امروز در طرح دالان تورانی ناتو در منطقه به وضوح مشاهده کردیم.

پایه‌های نظم روسی در منطقه قفقاز جنوبی متزلزل شد

وی با بیان اینکه در این فضا روسیه برای اینکه قافیه را نبازد سعی کرد که یکسری از نفوذهای ترکیه را به‌نوعی به رسمیت بشناسد، گفت: روسیه خواست با رسمیت شناختن برخی از نفوذهای ترکیه در واقع این کنشگر چموش جاه‌طلب را در راستای منافع خود مدیریت کند، بر همین اساس ترکیه را بازی داد.

خاشع ادامه داد: به عنوان مثال بعد از جنگ 2020 یک مقر مشترک برای نظارت بر بحث مناطق آزادشده راه‌اندازی کردند که البته در خاک اصلی جمهوری آذربایجان بود اما همین موضوع نیز به رسمیت شناختن حضور ترکیه را نشان می‌دهد، در کنار آن بحث بند 9 توافق‌نامه آتش‌بس هم به‌نوعی امتیازی بود که روسیه به آذربایجان و ترکیه داد.

مدیرعامل بنیاد مطالعات قفقاز همچنین در ادامه عنوان کر: دو پایه اساسی نظم روسی در قفقاز شامل برقراری موازنه نظامی و حضور نیروهای طرفدار روسیه در ارمنستان بود که دچار تزلزل شد و بعد از اینکه نظم به هم خورد کنشگران دیگر نیز سعی کردند با توجه به تحولات جدید نقش خود را مشخص کنند.

نفوذ و حضور ترکیه در منطقه قفقاز جنوبی پررنگ شده است

وی با اشاره به اینکه در این فضا پوسته نظم روسیه که گروه مینسک بود دیگر به حاشیه کشیده شد، گفت: این گروه با فرآیند بروکسل جایگزین شد و اتحادیه اروپا بدون حضور روسیه سعی می‌کند در بروکسل کنشگری کند و سران جمهوری آذربایجان و ارمنستان را به بروکسل می‌برد تا مذاکراتی تا مذاکراتی با آن‌ها انجام دهد.

خاشع با بیان اینکه در این وضعیت هر کشوری به دنبال سهم بیشتری است، افزود: ترکیه یک کنشگر جاه‌طلب است که قاعده بازی را به حاصل جمع صفر نگاه می‌کند و همه چیز را برای خود می‌خواهد، هدف ترکیه عضویت در گروه مینسک بود اما وقتی نظم فروپاشید اقدامات دیگری در پیش گرفت و نفوذ و حضور خود را در قفقاز پررنگ‌تر کرد.

روسیه کماکان یک کنشگر مهم محسوب می‌شود

وی با اشاره به اینکه آمریکا نیز سعی دارد کنشگری مستقیم انجام بدهد، عنوان کرد: چهارچوب‌ها و مکانیسم‌های چندجانبه‌ای که قبلاً برقرار بود معنا و مفهوم خود را از دست داده و هر کنشگری سعی می‌کند با استفاده از اهرم‌هایی که در اختیار دارد، نقش خود را در این نظم جدیدی که در حال شکل‌گیری است تقویت کند و سهم بیشتری به خود اختصاص بدهد.

مدیرعامل بنیاد مطالعات قفقاز در خصوص کنشگری روسیه با توجه به تحولاتی که رخ داده است، گفت: امروزه کنشگری روسیه در این منطقه به خاطر اوکراین و موارد دیگر به حاشیه رفته اما کماکان این کشور یک کنشگر مهم در منطقه قفقاز جنوبی محسوب می‌شود.

کنشگری جمهوری اسلامی ایران باید بیشتر شود

خاشع با بیان اینکه در سال‌های گذشته کنشگری جمهوری اسلامی ایران معطوف به یکسری بیانات، اعلام مواضع و ترسیم خطوط قرمز بوده، افزود: اقدامات جدی عملی از سوی جمهوری اسلامی ایران در این حوزه صورت نگرفته بود ولی در دو سال اخير با شفاف شدن تهديدات عليه كشورمان برگزاری رزمایش‌ها در دستور كار قرار گرفت. به اذعان كارشناسان مختلف اين رزمایش‌ها تأثیر به سزایی در روند تحولات منطقه از خود برجای گذاشته است.

وی ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران باید بتواند به فرآیندهای دیپلماتیک ورود کند و دیدارهای مختلفی در سطوح متفاوت با طرفین ارمنستانی، آذربایجانی، گرجستانی، روسیه و ترکیه برگزار کند، در این جلسات و کش‌وقوس‌ها است که با هزینه کمتری می‌توان منافع کشور را تأمین کرد.

تحولات اخیر عمق ژئوپلیتیک ایران را تضعیف می‌کند

مدیرعامل بنیاد مطالعات قفقاز با اشاره به اینکه حمایت از تمامیت ارضی کشورها یکی از اصول بنیادین سیاست خارجه جمهوری اسلامی ایران است، عنوان کرد: برخی‌ها معتقد هستند که سیاست خارجه جمهوری اسلامی ایران در منطقه قفقاز که قبلاً به‌نوعی حامی و طرفدار جمهوری آذربایجان بود به سمت ارمنستان چرخیده است، وی ادامه داد: من این موضوع را به اين شكل قبول ندارم، سیاست خارجه ما اصول ثابت در قفقاز داشته و تغییر رویکرد نداده است. جمهوری اسلامی ايران همواره از تماميت ارضی همه همسايگان حمايت كرده است. تغيير در رويكرد همسايگان ايجاد شده كه تحولات به اين سو رفته است.

خاشع با بیان اینکه رويكرد جمهوری آذربايجان با حمايت كنشگران مخل مداخله‌گر فرا منطقه‌ای دچار تغییر شده، افزود: جمهوری آذربايجان در منطقه وارد فاز تهاجمی شده است اين رويكرد جمهوری آذربايجان علاوه بر هدف گرفتن يكی از اصول اساسی سياست خارجی ما كه تأکید بر تغییرناپذیری مرزهای بین‌المللی در منطقه و عدم خدشه به تماميت ارضی كشورها است، عمق ژئوپلیتیک را هم هدف قرار گرفته است.

حفظ مرزها با همسايگان از منافع حياتی جمهوری اسلامی ايران است

مدیرعامل بنیاد مطالعات قفقاز با اشاره به اینکه حفظ مرزها با همسايگان به‌ویژه در منطقه مهمی مانند قفقاز جنوبی از منافع حياتی جمهوری اسلامی ايران است که در اين خصوص مماشات نخواهد كرد، گفت: یک تغيير در رأس تصمیم‌گیری جمهوری اسلامی ايران نسبت به قفقاز ايجاد شده، تاكنون در اين سال‌ها بنا به دلايل مختلف جمهوری اسلامی ايران تهديدات ايجاد شده در منطقه به ويژه تهديدات ايجاد شده در باكو عليه خود را جدی نمی‌گرفت و در تصمیم‌گیری‌ها خود در خصوص قفقاز جنوبی اقدامات مخرب و تهديد آفرين خاندان علی اف را دخالت نمی‌داد.

وی ادامه داد: در اين چارچوب هميشه شاهد بوديم اقدامات جمهوری آذربايجان بر ضد امنيت ملی ما بی‌پاسخ می‌ماند و جمهوری اسلامی با بزرگ‌منشی خطاهای علی اف را ناديده می‌گرفت ولی امروز جمهوری اسلامی ايران در بالاترين سطح به اين جمع‌بندی رسيده كه اقدامات و فعالیت‌های علی اف با پشتيبانی كنشگران مداخله‌گر در منطقه خطوط قرمز جمهوری اسلامی ايران را رد كرده است و ديگر نمی‌توان با چشم‌پوشی و اغماض از كنار اين خطاها گذر كرد.

خاشع با بیان اینکه امروز نگاه جمهوری اسلامی ايران به اقدامات علی اف نه با لطف و بزرگ‌منشی بلكه با واقع‌بینی كامل است، عنوان کرد: قطعاً با اين رويكرد جمهوری اسلامی ايران انرژی بيشتری صرف قفقاز خواهد کرد و قطعاً تغييراتی عينی در رويكردش نسبت به برخی مسائل در منطقه ايجاد خواهد شد.

جنگ استكبار جهانی بر عليه مردم منطقه

وی با اشاره به اینکه امروز وزارت خارجه آمريكا اذعان كرد به حمایت‌های خود از جمهوری آذربايجان در برابر جمهوری اسلامی ايران ادامه خواهد داد، گفت: ارسال اين پيام بعد از اقدام تروريستی حرم شاه‌چراغ و رو شدن دست اتباع جمهوری آذربايجان در اين اقدام تروريستی معنادار است. اين مسئله به وضوح نشان دهنده پشت پرده تنش‌های اخير در قفقاز است.

وی ادامه داد: امروز شاهد جنگ استكبار جهانی بر عليه مردم منطقه به ويژه مردم مظلوم جمهوری آذربايجان هستيم، سیاست‌های استكبار جهانی با عامليت برخی مقامات در منطقه از جمله الهام علی اف بر عليه مردم مظلوم جمهوری آذربايجان و جمهوری اسلامی ايران در حال اجرا است. اين نقش بسيار فراتر از ظرفيت جمهوری آذربايجان و ظرفيت خاندان علی اف در باكو است اين عدم تطابق باعث می‌شود روند فعلی خيلی نپايد.

گفتگو از نوید فعال