طرح مدلی جدید برای مطالعه سیاست خارجی

عطنا - کتاب «جامعه شناسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در چارچوب برنامه و دیپلماسی هسته ای» تالیف دکتر رضا ذبیحی، دانش آموخته دکتری روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی با همکاری دکتر سید جلال دهقانی فیروزآبادی، عضو هیئت علمی این دانشگاه منتشر گردید.
 
به گزارش عطنا، این کتاب توسط مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی انتشارات وزارت امور خارجه منتشر گردیده و مشتمل بر 508 صفحه است. کتاب مذکور به مسائل و مباحث برنامه و دیپلماسی هسته ای ایران از منظر جامعه شناسانه پرداخته است و در نوع خود تالیفی نادر در حوزه مباحث هسته ای محسوب می شود.
 
کتاب «جامعه شناسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» سعی دارد موضوع و مسائلِ جامعه شناسی سیاست خارجی را به عنوان مبحثی مغفول مانده در زمینه مطالعات سیاسی و بین المللی مرتبط با ایران در مرکز توجه قرار دهد و در راستای این هدف به تفصیل، مباحث نظری مرتبط با جامعه شناسی سیاست خارجی طرح و تبیین گردیده و به این مقوله در چهارچوب برنامه و دیپلماسی هسته ای ایران نگریسته شده است.  
 
برای این منظور در این کتاب، مطالعه راهکارهای سیاست خارجی و همچنین دیپلماسی هسته ای ایران از آغاز یعنی از زمانی که این برنامه در سال 1381 در کانون توجه بین المللی قرار گرفته تا زمان انعقاد و اجرای برجام در سال 1394 انجام شده است. مطالعه ای که حاکی از وجود نوسانات و فراز و فرودهای مختلفی در سیر و روند  طی شده‌ آن می باشد.
 
بر این اساس در این کتاب، سه دوره زمانی مورد مطالعه قرار گرفته است. دوره نخست مربوط به حد فاصل دو بازه زمانی میان مرداد 1381 تا مرداد 1384 است، یعنی از زمانی که برنامه هسته ای ایران توسط گروه مجاهدین خلق (منافقین) در اراک و نطنز افشا گردید تا مرداد 1384 که سید محمد خاتمی دولت را به منتخب جدید یعنی محمود احمدی نژاد تحویل داد.
 
دوره دوم حد فاصل مرداد 1384 تا مرداد 1392 را شامل می شود که طی آن احمدی نژاد به عنوان رئیس جمهور ایران حضور داشت. دوره سوم حد فاصل سالهای مرداد 1392 تا اسفند ماه سال 1394 را شامل می شود. یعنی دوره ای که حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد تا زمانی که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) حاصل و آنگاه اجرایی شد. در پایان نیز به دوره پس از خروج آمریکا از برجام نیز نگاهی گذرا شده است.
 
هدف اصلی این کتاب تلاش برای پر کردن خلاء تحلیلی و تبیینی در سیاست خارجی ایران بگونه ای است که اهمیت همزمان متغیرهای اجتماعی و بین المللی را مورد تاکید قرار دهد. افزون بر این، سعی شده است مدلی نظری برای تحلیل سیاست خارجی ارائه شود که مطالعه همزمان و توامان هردو دسته از متغیرهای داخلی و بین المللی و برهم کنش آنها بر یکدیگر را ممکن و موجه سازد.
 
اینکه این نیروها هر یک چگونه، به چه صورت و به چه میزانی در شکل گیری دیپلماسی هسته ای ایران نقش داشته اند و مهمتر اینکه برهم کنش و برآیند تمامی این نیروهای سیاسی و اجتماعی در نهایت چه وضعیتی را برای دیپلماسی هسته ای کشور ترسیم کرده دورنماهایی را در زمینه پرسش های این پژوهش ترسیم می کند. البته برآیند و وضعیت همگرایی و واگرایی میان نیروهای سیاسی و اجتماعی مختلف داخلی طی سال های مورد اشاره یکسان نبوده و صورت های متفاوتی از میزان همگرایی و اجماع را تجربه کرده و در محیط بین المللی نیز شرایط یکسان نبوده است. مجموعه این متغیرها امکان های مختلفی را برای میزان توفیق و نتیجه بخش بودن دیپلماسی هسته ای ایران ایجاد کرده است.
 
دغدغه اساسی دیگر مورد توجه در کتاب «جامعه شناسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، مطالعه و تحلیل برنامه هسته ای ایران به عنوان یکی از اساسی ترین و عمده ترین مسائل و موضوعات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی است. پیرامون این موضوع نیز اگر چه تاکنون آثار ارزشمند و عالمانه بسیاری منتشر شده است، اما مطالعه وجه اجتماعی آن غالبا در حاشیه بوده است. لذا در این کتاب سعی شده است علاوه بر توجه به وجوه مختلف سیاست خارجی ایران، از جمله وجه بین المللی، وجه اجتماعی آن نیز از حاشیه به متن آورده شود. ضمن آنکه سعی شده به کلیه فراز و فرودهای برنامه و دیپلماسی هسته ای ایران از آغاز تا کنون پرداخته و تحلیل شود.
 
ادعای اصلی در این کتاب این است که در صورت وجود و تلاقی و تقارن اجماعِ بازیگرانِ تعیین کننده در دو سطح داخلی و بین المللی در مورد راهکار دیپلماسی هسته ای ایران، امکان تأمین اهداف آن بیشتر و کم هزینه تر است. زیرا اصل اولیه در سیاست خارجی این است که دستیابی به اهداف آن متضمن و مستلزم پرداخت هزینه کمتر در مقابل کسب فایده بیشتر است. به گونه ای که تصمیم ها، کنش ها و اقدامات سیاست خارجی همزمان و توأمان در بردارنده هزینه و فایده و فرصت و چالش است. از این رو، تصمیم و اقدامی عقلانی است که منافعش از هزینه هایش بیشتر باشد. چنانکه دیپلماسی هسته ای ایران نیز از این قاعده کلی مستثنی نیست.
 
نکته حائز اهمیت دیگر در خصوص این کتاب، طرح مدلی جدیدی برای مطالعه سیاست خارجی به منظور تلاش برای گشودن افق های تازه برای مطالعه این رشته است. طراحی این مدل به گونه ای صورت گرفته است که تا حد امکان از نقیصه ها و معایب مدل های پیشین دور باشد و با ارائه آن در صدد ارائه چهارچوبی تحلیلی است که بتوان موضوع های خاص را در قالب آن تحلیل کرد و توضیح داد که رفتار سیاست خارجی چگونه شکل گرفته است و این رفتار در چه زمان هایی از توفیق و موفقیت بیشتری برخوردار بوده است و اینکه علت این توفیق چه بوده است.
 
کتاب «جامعه شناسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در چارچوب برنامه و دیپلماسی هسته ای» تالیف دکتر رضا ذبیحی با همکاری دکتر سید جلال دهقانی فیروزآبادی توسط انتشارات وزارت امور خارجه در سال 1400 به بازار نشر راه یافته است.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام