آیت الله مصباح یزدی و نقش او در اعتلای علوم انسانی

آیت الله مصباح یزدی با فقدان خود جامعه حوزوی را به شدت متأثر و متألم کرد. دانشگاه علامه طباطبایی مروری بر ابعاد شخصیتی و معرفتی او داشته است.

حجت‌الاسلام صادق اکبری‌اقدم، مسئول دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علامه طباطبائی در گفت‌وگویی اختصاصی با عطنا علاوه بر بررسی ابعاد شخصیتی آیت الله مصباح یزدی،در پاسخ به پرسش‌های خبرنگار عطنا به نقش و خدمات او در ارتقا و اعتلای علوم انسانی پرداخت.

ابعاد شخصیتی آیت الله مصباح یزدی

ابعاد شخصیتی آیت الله مصباح یزدی را می‌توانید از بعد علمی معرفتی، فلسفی، فرهنگی و سیاسی بررسی نمایید.

در روایتی از پیامبر اسلام (ص) آمده است:

إِذَا مَاتَ الْعَالِمُ ثُلِمَ فِي الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا يَسُدُّهَا شَيْءٌ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ.

انصافا خبر رفتن حضرت علامه مصباح یزدی مات و مبهوتمان کرده است. خبر رحلت ایشان بسیار برایم ناراحت کننده بود، چرا که مردی از میان ما رفته است که یکی از امیدها و آرزوهای اهل معرفت بود. به معنای تمام مدافع انقلاب و ولایت بود. در راه خدا و قرآن و عترت و اسلام و ولایت از همه چیز گذشته بود و از هیچ چیزی فروگذاری نمی‌نمود.

در ابتدا لازم می‌دانم رحلت شخصیت علمی و معرفتی، فیلسوف مجاهد، فقیه انقلابی، عالم ربانی و عمار ولایت حضرت علامه آیت الله استاد محمد تقی مصباح یزدی را خدمت مقام معظم رهبری دامت برکاته و علاقه‌مندان و ارادتمندان و بیت آن مرحوم بویژه فرزندان عالم ایشان تسلیت عرض نمایم.

حضرت علامه مصباح یزدی در سال ۱۳۱۳ در یزد متولد شدند و در ادامه زندگی با توجه به علاقه شدیدشان در فراگیری معارف دینی به حوزه علمیه وارد شده و در سطوح مختلف حوزه به تحصیل پرداختند و از شخصیت‌های برجسته حوزوی بهره بردند.

از شاگردان خاص حضرت امام خمینی (ره) و حضرت علامه طباطبائی (ره) به حساب می آمدند. دروس حضرت امام خمینی (ره) را تا قبل از تبعید امام شرکت نموده و درس تفسیر قرآن، فلسفه، شفای ابن سینا و اسفار ملاصدرا را از محضر علامه طباطبائی (ره) بهره بردند. در زمینه فقه، فلسفه، عرفان و تفسیر قرآن و معارف اهل بیت علیهم السلام و مباحث اجتماعی اسلام و نظام سیاسی اسلام به تحصیل، تحقیق و پژوهش پرداخت.

نگاه آیت الله مصباح یزدی به تمدن نوین اسلامی

باید مقام معظم رهبری و اشخاصی همچون آیت الله جوادی آملی و آیت الله مصباح را جزو مهمترین شخصیتهای حوزوی و پُرکننده خلاء نبود علامه طباطبائی و شهید مطهری و شهید بهشتی برشمرد.

نگاه راهبردی به انقلاب و نظام اسلامی در مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی را می توان از ویژگی‌های ایشان برشمرد. در تبیین نظام سیاسی و نظام اجتماعی اسلام بسیار کوشید و به شبهات اعتقادی و سیاسی پاسخ داد. در تبیین صحیح معارف قرآن و اهل بیت علیهم السلام بسیار تلاش کرد.

در جریان سازی و گفتمان سازی مکتب حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری دامت برکاته که همان مکتب اسلام ناب بود از هیچ تلاشی فروگذاری نکرد. در تبیین نظام اسلامی و ولایت مطلقه فقیه به ایراد سخنرانی و تالیف کتاب پرداخت.

برای معرفی اسلام چندین دیدار با شخصیت‌های برجسته علمی دنیا داشت و با دانشجویان و طلاب خارجی و شیفتگان معارف دینی ارتباط داشت. شخصیت‌های علمی شیفته معارف اسلام اعم از حوزویان و دانشگاهیان، داخلی و خارجی پای درس استاد و مباحثه و گفتگو با حضرت استاد می‌نشستند.

حضرت علامه در قالب طرح ولایت و در قالب دیدارهای مختلف دانشگاهیان با ایشان ارتباط عمیقی با اهالی علم داشتند. دانشگاهیان هر ساله دیدارهای مختلفی با ایشان داشتند و از نفس گرم استاد و نصایح اخلاقی و علمی معرفتی ایشان بهره می بردند.

دیدار به یادماندنی با آیت الله مصباح یزدی

همین سال گذشته ما با جمعی از اساتید دانشگاه علامه طباطبائی (ره) در قالب دوره معرفت افزایی خدمت ایشان رسیدیم. کل دوره‌ها یک طرف این دوره که خدمت علامه مصباح و علامه جوادی آملی رسیدیم، یک طرف بود. واقعا مشی و منش رفتاری ایشان و نحوه برخورد ایشان با اساتید دانشگاه و نکات بسیار ارزشمندی که در رابطه با علامه طباطبایی و علوم انسانی و معارف اسلامی فرمودند، آن دیدار را به یادماندنی کرد.

یادم هست علیرغم محدودیت زمانی که دفتر موسسه به‌ خاطر کسالت حضرت علامه برای این دیدار در نظر گرفته بودند، ولی این دیدار به لحاظ زمانی خیلی طول کشید. حتی در پایان و در فضای بسیار صمیمانه جمع اساتید تقاضای گفتگو و عکس گرفتن با ایشان را داشتند و ایشان بزرگ منشانه پذیرفتند. منش و روش و بیان علامه با اساتید دانشگاه بسیار تاثیرگذار بود.

تاسیس بنیاد علمی پژوهشی فرهنگی باقرالعلوم و سپس موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) و همچنین راه اندازی طرح ولایت در سال ۷۵ و تالیف کتب پاسخ به شبهات و دیگر آثار در زمینه‌های علمی معرفتی و فرهنگی سیاسی را می‌توان از کارهای بسیار ارزنده ایشان نام برد که متاثر از ابعاد علمی معرفتی فرهنگی فلسفی ایشان است.

در عرصه سیاسی و اجتماعی بر مدار حق طلبی، دفاع از اسلام و ولایت و تبیین معارف قرآن و اهل بیت علیهم السلام قدم برداشت و با جان و دل از ولایت و ارزش‌های اسلامی صیانت نمود.

زندگی آیت الله مصباح یزدی در دوران انقلاب

در سال‌های پیش از انقلاب، همچون استاد خویش مرحوم علامه طباطبائی از حضرت امام خمینی (ره)  و انقلاب حمایت نمود و در مبارزات تشکیلاتی با رژیم پهلوی نقش کلیدی داشتند و در کنار شخصیت‌هایی همچون مقام معظم رهبری دامت برکاته، شهید بهشتی و شهید مطهری به کادرسازی برای انقلاب اسلامی پرداختند و در شکل گیری انقلاب و مرحله ثبات انقلاب اسلامی خدمات بسزایی داشتند.

تقریبا همه جوانان تحصیلکرده حوزوی و دانشگاهی انقلابی و ولایی با طرح ولایت و مباحث معرفتی سیاسی ایشان آشنا هستند و آثار ایشان را مورد مطالعه داشته‌اند. تبیین اندیشه سیاسی اجتماعی اسلام هم متاثر از همین ابعاد شخصیتی ایشان است.

در زمینه ابعاد شخصیتی آیت الله مصباح یزدی می توان به مباحث مختلفی همچون روحیه خستگی ناپذیری، جهادی، ولایی ایشان و تبیین و روشنگری و بصیرت افزایی و اقدام به موقع و مدافع انقلاب و ولایت و اسلام بودن ایشان و تربیت شاگردان و گفتمان سازی معارف قرآن و اهل بیت علیهم السلام و مکتب حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری دامت برکاته و گسترش تفکر تولید علوم دینی و اسلامی و تحول علوم انسانی اشاره کرد.

نقش و خدمات آیت الله مصباح یزدی

نقش و خدمات آیت الله مصباح در ارتقا و اعتلای علوم انسانی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در خصوص نقش و خدمات ایشان در این رابطه باید عرض کنم تاسیس باقرالعلوم و موسسه امام و طرح ولایت و همچنین تالیف و چاپ آثار بسیار گسترده در زمینه فلسفه علم و فلسفه علوم اسلامی و فلسفه مضاف و رشته‌های علوم انسانی با نگاه دینی و اسلامی و در نهایت دیدارهای با دانشگاهیان را می‌توان بخشی از خدمات ایشان در تحول و ارتقای علوم انسانی دانست.

جلسات متعدد و مستمر ایشان با جمعی از نخبگان دانشگاهی در رابطه با اسلامی سازی علوم انسانی و تحول آن‌ها و تولید محتوای مورد نظر با نگاه دینی را می‌توان از کارهای بسیار مهم در ابتدای راه دانست.

تربیت شاگردان و اساتید برجسته حوزوی و دانشگاهی که اکثرا در لباس استادی در برخی مراکز مشغول تدریس و پژوهش هستند. به تعبیری دیگر، ایشان یکی از استوانه‌های اصلی در زمینه وحدت حوزه و دانشگاه و تحول و ارتقای علوم انسانی بودند.

آموزه‌های آیت الله مصباح یزدی برای دانشگاه علامه طباطبایی

آموزه‌های آیت الله مصباح به عنوان شاگردی در محضر علامه طباطبایی می تواند چه افقی را برای اعتلای دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان بزرگترین دانشگاه علوم انسانی به دنبال داشته باشد؟

دانشگاه علامه طباطبائی به‌عنوان مهمترین دانشگاه علوم انسانی که مزین به نام استاد ایشان است، باید زمینه تدریس آثار این عزیزان را هم در کنار آثار دیگر اندیشمندان فراهم آورد. مقام معظم رهبری در یک دیداری تاکید جدی در گفتمان سازی و جریان سازی اندیشه‌ها و آثار مرحوم علامه طباطبائی و فلسفه اسلامی را داشتند. به نظرم دانشگاه علامه می‌تواند و باید در این عرصه ورود جدی داشته باشد.

توجه به تالیفات حضرت آیت الله مصباح یزدی و انتشارات موسسه حضرت امام خمینی برای اهالی علوم انسانی بسیار مفید خواهد بود. برای بهره مندی از علامه طباطبائی لازم است تالیفات ایشان و در ارتباط با ایشان مخصوصاً از تالیفات شاگردانی همچون علامه مصباح یزدی بهره مند گردید.

در این زمینه همکاری مشترک دانشگاه علامه طباطبائی (ره) با موسسه امام خمینی (ره) و آشناسازی اساتید و دانشجویان با علامه طباطبائی و آثار ایشان و مطالعه فلسفه اسلامی و فلسفه علامه طباطبائی و علامه مصباح می‌تواند تاثیر بسزایی داشته باشد.

در پایان لازم می دانم رحلت این عالم نستوه که ضایعه‌ای بسیار جانگداز برای حوزه و دانشگاه است را مجدداً تسلیت عرض نمایم. از خداوند متعال مسئلت می نماییم سردار سلیمانی مالک اشتر ولایت و حضرت علامه مصباح یزدی عمار خدوم و ولایتمدار و بابصیرت ولایت را با حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام محشور نماید و آنها را جزو اصحاب امام حسین علیه السلام محسوب فرماید.