بیانیۀ انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری منتشر شد

بیانیۀ انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری برای مواجهه موثرتر جامعه با وضعیت پساکرونایی منتشر شد.

به گزارش عطنا، در این بیانیه آمده است که اکنون که جامعه با پشت سرنهادن دستورالعمل‌­های مدیریتی برای مقابله با شیوع کرونا مراحلی تحت عنوان «قرنطینه خانگی»،«فاصله‌­گذاری اجتماعی» و «فاصله گذاری هوشمند» را پشت سر نهاده و همچنان نگران آثار زیستی، اجتماعی و اقتصادی آن و بقای وضعیت کرونایی است باید آینده‌­نگرانه در اندیشه طراحی و تداوم راهبردهای موثر برای وضعیت پساکرونایی بود.

منظور از وضعیت پساکرونایی توجه به شرایطی از زندگی فردی و اجتماعی است که در آن همچنان کرونا وجود دارد، ممکن است شیوع آن با فرازها و فرودهایی همراه باشد، اما باید نظام مدیریتی کشور و جامعه و شهروندان قدرت انطباق خود را با این وضعیت بالا برده و تهدیدها و مخاطرات زیستی، بهداشتی، انسانی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی را کاهش دهند.

توانمندسازی شهروندان و نهادهای حاکمیتی و مدنی در این شرایط نیازمند مجموعه‌­ای از رویکردهای نظری، راهبردهای عملی، فرایندها و سازوکارهای از دانش ها و مهارت های راهگشاست. در این میان توجه به مبانی و ارزش‌­های اخلاقی پیش‌برنده این ضرورت ها اهمیت بسیار دارد.

انجمن ایرانی اخلاق در علوم  فناوری بنا به وظیفه علمی و اخلاقی در حدّ توان خود به طرح این مهم پرداخته و نهادهای علمی، حرفه‌­ای، تخصّصی، مدنی و حاکمیتی و عموم شهروندان را به تامل و مشارکت موثر در این امر دعوت می‌­کند:

1- جهان پساکرونایی، مثل جهان کرونایی و جهان پیشاکرونایی برای غلبه بر دشواری‌­های ناشناخته فزاینده و مخاطره‌­آمیز نیازمند فهم اخلاقی و کنش اخلاقی در همه عرصه‌­های زندگی فردی و اجتماعی است.

2- ویروس کووید-19 پدیده‌­ای «نوظهور» و «عالم‌­گیر» است، این دو جنبه در شتاب‌­دهی به دامنه­‌ها و گستره‌­های شیوع آن و تسریّ به همۀ عرصه‌های معرفتی، ذهنی، زیستی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی سخت تاثیرگذار بوده و هست و قلمرو اخلاق در علوم و فناوری را در هم برگرفته و می‌­گیرد، وظیفه عالمان، محققان و اندیشمندان است که هم تهدیدهای جدید اخلاقی و هم زمینه­‌های مساعد برای تقویت بنیان‌­های اخلاقی را در این زمینه بازشناسند و به تناسب آنها به تبیین و تدوین چارچوب‌­ها و دستورالعمل‌­های جدید اخلاق در علوم و فناوری بپردازند.

3- الزامات اخلاقی ایجاب می‌­کند در شرایطی که هنوز دامنه مجهولات بشر درباره کرونا و ابعاد آن فراتر از معلومات اوست، تلاش شود تا هیچ «شبه علمی» به جای «علم» و هیچ «منفعت شخصی و گروهی» به جای «منافع عمومی و انسانی» ننشیند.

4- الزامات سازگاری زندگی با پدیده کرونا و تعلیق و تضعیف روابط اجتماعی برخی ابعاد وجود انسان را برجسته کرده است: احساس تنهایی، اضطراب‌­های فراگیر و هراس از آینده از این جمله است، اخلاقاً باید به این مسائل و مواردی از این دست در همه زمینه‌­ها اهتمام ورزید.

5- ادامه همه‌­گیری عوارض کرونایی و ضرورت توجه به طبقاتی بودن و تبعیض آمیزشدن زیستن­‌های کرونایی را بیشتر کرده است، مبانی اخلاقی ایجاب می‌­کند که جامعه و نظام حاکمیتی آن بیش از گذشته نسبت به زندگی فرودستان و گروه های ضعیف اجتماعی و اقتصادی حساس باشند.

6- جامعه پساکرونایی بیش از گذشته نیازمند اخلاق مدارا، گذشت، گفتگو، اعتماد، همبستگی و امید است در این شرایط ترمیم «سرمایه اجتماعی» و مقابله با روندهای گسیخته‌ساز در همه زمینه ها ضرورت دارد.

7- برای عبور از بحران ها و وضعیت‌های نامعلوم، جامعه و حکمروایی به مشارکت همگان در شناخت مسائل و حل و فصل آنها دارد، مهمترین اصل اخلاقی مقدم این مهم، صداقت و راستگویی است، هیچ عاملی برای حفظ آرامش جامعه تاثیرگذارتر از راست گفتن و درست عمل کردن نیست. در این شرایط باید به تقویت نهادهای «درستی‌سنج» علمی و اجتماعی کوشید.

8- جامعه کنونی و آینده در کنار مخاطرات و تهدیدهایی که با آنها روبه‌روست فرصت‌ها و ظرفیت‌های جدیدی نیز دارد. بنا به احکام روشن اخلاقی در این شرایط و در آینده باید بیشتر نگاه علمی را تقویت کرد و از همه فناوری‌های موثر بهره برد.

9- ضرورت‌­های اخلاقی فراتر از فهم و کنش های فردی است، باید در شرایط دشوار  و بحرانی بیشتر به اخلاقی کردن رفتارهای نهادی، مناسبات مدنی و اصلاح رویکردها و فرایندهای حکمروایی پرداخت. جامعه کرونایی و پساکرونایی نیازمند تقویت بنیان‌­های نیک اندیشی، دیگردوستی، خیرخواهی موثر و همبستگی اجتماعی در همه سطوح شهروندی، مدنی و حاکمیتی است.

10- بیانیه تهران کنگره بین‌­المللی اخلاق در علوم و فناوری که به دعوت این انجمن در آذر 1396 تشکیل شد، ضرورت اهتمام بنیادین به مقوله «اخلاق برای همه و علم برای توسعه» 10 رهیافت را برای پرداختن به مسائل بنیادین اخلاق در حوزه­‌های علوم و فناوری و فرهنگ و جامعه مطرح کرده است که امروز این انجمن توجه مجدّد به آنها را ضروری و مفید می‌­داند. امید آنکه نهادهای علمی، مدنی و حاکمیتی در شرایط پیش‌رو و وضعیت پساکرونایی در این زمینه افق‌های نور و امیدبخش بگشایند.