بیانیۀ نخستین کنفرانس بین‏‌المللی «یکجانبه‌‎گرایی و حقوق بین‌الملل» اعلام شد

نخستین کنفرانس بین‌المللی «یکجانبه‌گرایی و حقوق بین‌الملل» با حضور محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه و سید محمود علوی، وزیر اطلاعات در دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

به گزارش عطنا، در اختتامیه این مراسم، بیانیه پایانی توسط عابد اکبری، مدیر عامل مؤسسه تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران قرائت شد.

در این بیانیه آمده است: امروز با همراهی شما در نخستین کنفرانس بین‌المللی «یکجانبه‌گرایی و حقوق بین‌الملل» نخستین گام در تدوین روایتی جدید از رفتار مطلوب و نامطلوب بازیگران نظام بین‌الملل از نگاه حقوق بین‌الملل برداشته شد. ما قصد داشتیم ضمن آسیب شناسی وضعیت موجود به این پرسش پاسخ دهیم که در برابر وضعیت موجود و حاکم بر نوع کنشِ گاه مخرب و برهم‌زننده قواعد بازی بعضی بازیگران اصلی نظام بین‌الملل، چه وضعیت مطلوبی را می توان متصور شد.

همان‌طور که امروز در سخنرانی اکثر پژوهشگران با صدای رسا شنیدید، یکجانبه گرایی به سیاست یا دستور کاری اطلاق می‌شود که حامی کنش و اقدام یکجانبه بدون درنظر گرفتن سایر بازیگران ذی‌نفع ‌باشد. این اقدام به‌لحاظ هنجاری و حقوقی مذموم و مورد انتقاد همه بازیگران بین المللی است.

علی‎رغم آنکه چندجانبه‌گرایی محور یا هسته اصلی نظم بین الملل پس از جنگ جهانی بوده است، طی سال‎های اخیر شاهد تهدیداتی علیه نظام بین الملل چند جانبه گرا ازسوی برخی از بازیگران آن به‌ویژه ایالات متحده هستیم. خروج از موافقتنامه آب‌وهوایی پاریس، خروج از «آی‌اِن‌اف»، خروج از برجام و به‌دنبال آن، تهدید به خروج از بسیاری از معاهدات و پیمان های دیگر به‌عنوان ابزاری برای تهدید جامعه بین المللی فقط چند نمونه از اقدامات یکجانبه گرایانه آمریکاست؛ اقداماتی که ازسوی هر کشور دیگری در نظام بین الملل هم صورت پذیرد مذموم و ناپذیرفتنی است و پرسش‌هایی اساسی پیشِ روی ما پژوهشگران حوزه حقوق و روابط بین الملل قرار می‎دهد. پرسش از اینکه:

چرا در زمانه گسترش ارتباطات و نزدیکی ملت ها و دولت ها به یکدیگر باید اقداماتی صورت پذیرد که مصداق بازگشت به عقب و به سمت تاریکی های عصر ماقبل جنگ‌های جهانی باشد؟

آیا سکوت دولت‌ها در برابر این اقدامات یکجانبه‌گرایانه، منجربه شکل‏ گیری رویه‌ای خطرناک و درنتیجه، تخریب بیشتر نظم و نظام حقوق بین‌الملل موجود نخواهد شد؟

چه اقدامی برای شکل ‎دادن به «هویت مقاومت هنجارمحور جهانی» باید درپیش گرفته شود تا چندجانبه گرایی به‌عنوان یک سنت معطوف به حل مشکل و با هویت در نظام بین‌الملل تثبیت شود؟

پاسخ به سؤالات فوق هرچه باشد، بی‌شک توجیه یکجانبه گرایی با اهمیت و اولویت منافع ملی بر هرگونه اتحاد و معاهده و پیمان بین المللی است و فقط زمینه خطرناک تبدیل شدن این اقدامات به کنشی عادی در روابط بین الملل را فراهم خواهد کرد، همان‌طور که تحلیل این اقدامات براساس مفهوم قدرت به‌عنوان مفهوم تبیین کننده رفتارهای ضد هنجار در جامعه بین المللی فقط توجیه و توصیف وضعیت موجود است و با روحیه عدالت خواهی انسان تعارض دارد.

در روزهای پایانی دهه دوم قرن بیست‌ویکم و در شرایطی که اقدامات آمریکا مورد نقد هم پیمانان و شرکای استراتژیک خود قرار گرفته است، دو واکنش را شاهدیم: اول اینکه، بعضی از دولت ها که از نظام و نظم موجود بهره می‎برند و حامی نظام موجودند، با اقدامات یکجانبه‏‌گرایانه مخالفند؛ اما آنها می‌دانند که برهم ‎خوردن نظم موجود، هزینه هایشان را افزایش خواهد داد و روند قدرتمندتر شدن آنها را متوقف خواهد کرد؛ بنابراین خواهند کوشید با قواعد موجود، به اقدامات یکجانبه‌گرایانه آمریکا پاسخ دهند و بار دیگر آمریکا را به بازگشت به معاهدات و رویه های چندجانبه‎گرایانه تشویق کنند. اقدامات دولت های اروپایی شاهدی بر این مدعاست.

دوم، بازیگرانی که امروز در عرصه روابط بین‌الملل در نقش بازیگران جهانی یا در مفهومی دیگر، جهان غیرغربی شناخته می‌شوند، به سوی روایت سازی خود از نظم مطلوب حرکت می‌کنند؛ جهانی که با خرده گفتمان های «عدالت» و «نظم» به‌سوی تصویرسازی از نظامی عادلانه تر گام برمی‌دارد. این حرکت در جهان غیرغربی، متناسب با ماهیت چرخش قدرت و برآمدن کنشگران و قدرت های نوظهور، پارادایم‌های جدیدی از نظم حقوقی بین‌المللی را شکل می‌دهد که در آن، امید و باور به «شدن» زیر پرچم چندجانبه‌گرایی و همکاری برای همه جهان گشوده‌تر و قابل دسترس‌تر از قبل خواهد بود.

در این‌ میان، جمهوری اسلامی ایران نیز با اراده خود در پیشبرد امور سیاسی _ اقتصادی و امنیتی با دیپلماسی و ابزارهای این حوزه نشان داده است تمایل دارد در زمین حقوق بین الملل و به‌عنوان بخشی از جامعه بین المللی کنش‎گری کند؛ زمین و زمینه ای که در آن همه کشورها به شکلی عادلانه منافع خود را پیگیری کنند. تأکید بر مفهوم جامعه جهانی و جامعه بین المللی با آگاهی کامل از این موضوع صورت می‌گیرد که کنش‎گری براساس رویه های مورد قبول جهانی نه‌تنها از میزان نزاع و خشونت و جنگ دولت ها می‌کاهد، بلکه می تواند زمینه نزدیکی ملت ها به یکدیگر را فراهم کند.

نخستین کنفرانس بین‌المللی یکجانبه‌گرایی و حقوق بین‌الملل نخستین تلاش در زمینه نزدیکی ذهنیت نخبگان درمورد ضرورت چندجانبه گرایی بود، اما آخرین نخواهد بود و با برنامه‎ای که در مؤسسه تحقیقات بین ‏المللی ابرار معاصر تهران دنبال می‎شود و اشتیاقی که در پژوهشگران و نخبگان بین‌المللی این حوزه وجود دارد، در قالب هم‌اندیشی و نشست‌های علمی مختلف دنبال خواهد شد.