زباله جمع‌کن‌های دندانپزشک و دارای بادیگارد/ زباله‌گردی صنعتی پرسود به شمار می‌رود

نشست آسیب‌شناسی زباله‌گردی در پایتخت به محل طرح مسائل جالبی تبدیل شد از جمله فعالیت دندانپزشک به عنوان پیمانکار جمع‌آوری زباله یا افرادی که در این عرصه مشغولند و بادیگارد استخدام کرده‌اند.

یکی از شرکت‌کنندگان در این نشست که روز دوشنبه به همت مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران در محل دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد به سود بالای این کار اشاره و تاکید می‌کند یکی را می‌شناسد که دندانپزشک است، یک خانه سالمندان هم دارد اما در عین حال از جمله فعالیت های اصلی او پیمانکاری جمع آوری زباله است.

همچنین برخی پیمانکاران زباله به گفته کارشناسان شرکت کننده در این نشست بادیگارد استخدام کرده اند و درآمدهای میلیاردی به جیب می زنند؛ آن هم در نتیجه فعالیت زباله گردهایی که برخی از آنان کودکان و نوجوانانی هستند مثل «احد و صمد».

احد و صمد بهرامی ۲ کودک ٧ و ٨ ساله بودند که همانند هزاران کودک دیگر در خیابان‌ها و کارگاه‌های ایران کار می‌کردند و پول به خانه می‌بردند؛ سال ۹۵ هنگامی که ضایعات جمع شده از سطل های زباله را به کارگاه بازیافت در غنی‌آباد یافت آباد تحویل دادند با انفجار کپسول گاز در اتاق کوچک کارگاه، در آتش سوختند و جان خود را از دست دادند.
احدها و صمدها نمونه هایی هستند از چهار هزار و ۷۰۰ کودکی که براساس آمارها به طور روزانه در شهر تهران به زباله گردی مشغولند؛ کودکانی که روزانه در کنار مخزن های زباله دیده می‌شوند و تلاش دارند با جمع‌آوری زباله هایی که مورد نظر پیمانکاران است، لقمه نانی بر سر سفره خود و خانواده‌شان ببرند.
شغلی که به طور غیررسمی آن را انتخاب کرده‌اند و برای ادامه مسیر مجبور به ترک تحصیل می‌شوند و به اجبار به دنبال آرزوهای خود در مخزن های فلزی زباله در کوچه ها و محلات پایتخت هستند.

موضوعی که نیازمند آسیب شناسی بسیار است و متخصصان امر باید راهکارهای رهایی از آن را جست و جو کنند.
موراد مطرح شده در این نشست به شرح زیر از نظر مخاطبان می گذرد:

زباله گردی، صنعتی پرسود 

«ستار پروین» عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی در این نشست،  پیمانکاران، شهرداری، زباله گردها، ‌ صاحبان صنایع و شهروندان را پنج عنصر زباله گردی برشمرد و گفت: زباله گردی رسمی و غیررسمی وجود دارد.
وی گفت:‌ زباله گردها جلو صحنه هستند و در پشت صحنه مسائلی است که شاید ما از آنها خبر نداریم؛  شغل زباله گردی پرمخاطره است و انواع مشکلات بهداشتی و روانی برای فرد ایجاد می شود.
پروین، این مسئله را خاص جوامع در حال توسعه و کشور ما دانست و افزود: در کشورهای توسعه یافته توانسته‌اند این مشکل را حل کنند.
وی زباله گردها را از جمله دسته بی خانمانان توصیف کرد و با بیان اینکه امروز این دسته از افراد در تهران زیادند، برخی رانندگان تاکسی های اینترنتی، معتادان و افرادی که ماشین خواب هستند و جذب مشاغل غیررسمی می شوند را از دسته این افراد برشمرد.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: این افراد تلاش می کنند حقوق خود را از جامعه پس بگیرند و عمدتا مهاجر هستند و با انواع سختی ها مواجه می‌شوند.
پروین با بیان اینکه جهان رسمی، بی‌خانمانان را پس زده است، گفت: آنان برای بقا در خیابان ها می‌جنگند.
وی زباله‌گردی را صنعتی پرسود دانست و با بیان اینکه ثروت زیادی در حوزه پسماند جابه‌جا می‌شود اظهارداشت: افرادی که به عنوان زباله‌گرد کار می‌کنند عمدتا مرد هستند، با انواع بیماری‌ها مواجهند و درآمد روزانه آنان نیز بین ۵۰ تا ۸۰ هزار تومان است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی تاکید کرد:‌ طبق قانون پسماند حضور این افراد در جامعه غیرقانونی و ممنوع است اما پیمانکاران از آنان استفاده می‌کنند.
وی گفت:‌ امروز نهادهای قانونگذار این افراد  را درک نمی‌کنند و در بده بستان‌های سیاسی کسی به دنبال راه حلی برای آنان نیست.

آرزوهایی در سطل‌های زباله

«فاطمه خاوری» مدیر مدرسه کودکان جویندگان دانش در منطقه ۵ شهرداری تهران که کودکان زباله گرد در آن تحصیل می کنند نیز در این نشست، این مدرسه را مدرسه خداگردان توصیف کرد و گفت: هفت هزار و ۵۰۰ کودک در این مدرسه آموزش و مهارت دیده اند و اغلب آنان کودکان بازمانده از تحصیل و مشغول به کار بودند.
وی اظهارداشت:‌ این کودکان اغلب از نظر هویتی دارای مشکلاتی هستند؛ احدها و صمدهایی هستند که بهترین روزهای عمر خود را در کار زباله گردی مشغول هستند و آینده خود را برای یافتن یک لقمه نان در سطل زباله می‌ریزند.
این کارشناس علوم اجتماعی افزود: این افراد وقتی دست‌هایشان را بیرون می‌آورند شاهد زخم های روی پوستشان هستیم؛ وقتی از آرزوهایشان می‌گویند می‌بینیم که می‌گویند دوست دارند مادرشان را ببینند و این نشان می‌دهد زخم‌های قلبشان از زخم‌های جسم‌شان عمیق تر و بیشتر است.
خاوری گفت: آنان به جای کوله مدرسه، ‌کوله‌های بزرگ زباله‌ حمل می کنند و این موضوع دل انسان را به درد می آورد.
وی ادامه داد: ابتدا موضوع زباله گردی برای جمع آوری وسایلِ قابل استفاده بود اما بعدها با اجرای طرح‌های بازیافت این موضوع به شغل تبدیل شد.
این فعال مدنی با بیان اینکه کودکان از تحصیل بازمانده در محل نگهداری زباله ها زندگی می کنند، اظهار داشت: آمار غیررسمی از حضور چهار هزار و ۷۰۰ کودک زباله گرد خبر می دهد که ۴۰ درصد آنان تنها نان آور خانه هستند و بین ۱۰ تا ۱۵ سال سن دارند.
وی استفاده از کودکان برای زباله گردی را به منظور فرار از قانون دانست و گفت: در کجای جهان موضوع زباله گردی به این صورت مدیریت می شود؟
خاوری در ادامه بر ضرورت آموزش و آگاهی‌دهی در حوزه زباله گردی تأکید کرد و گفت: سازمان‌های مردم نهاد و اداره هایی که در این حوزه فعالیت می کنند، می توانند موضوع زباله گردان و فعالیت کودکان در این حوزه را ساماندهی کنند.

پسماند؛ ‌پیمانکار دندانپزشک دارد 

«خالد کریمی» جامعه شناس و پژوهشگر شهری نیز در این نشست اظهار داشت:‌ موضوع پیمانکاران پسماند پیچیده است؛ گاهی برخی از آنان ماهانه پنج میلیون تومان می دهند تا در منطقه ای بگردند و زباله جمع کنند.
وی افزود:‌ وقتی افراد از کودکی به این کار مشغول هستند در بزرگسالی هم آن را ادامه می دهند و کم کم کامیون می خرند و خودشان پیمانکار می شوند.
کریمی با بیان اینکه اغلب افرادی که در این حوزه هستند، ترک تحصیل کرده اند، گفت:‌ افراد در این حوزه بدون داشتن مهارت کار انجام می دهند و پول خوبی به دست می آورند و این موضوع موجب می شود که اغلب ترک تحصیل کنند، بدون اینکه هیچ آینده ای داشته باشند.
به گفته وی بسیار از افرادی که در این حوزه کار می کنند، دارای مشکلات و بیماری های خاصی هستند.
این جامعه شناس خطاب به حاضران نشست ادامه داد: وقتی می‌خواهیم در این حوزه کار کنیم می‌گویند محرمانه است، اما وظیفه داریم داده خام را به شما بدهیم و پردازش داده ها با شماست.
وی با اشاره به پیمانکاران حوزه پسماند اظهار داشت:‌ فردی را می شناسم که پیمانکار این حوزه و دندانپزشک است که خانه سالمندان نیز دارد اما در این حوزه پیمانکاری می‌کند.
این جامعه شناس، زباله گردی را به زندگی ماهی‌ها تشبیه کرد و گفت:‌ در این زندگی، ‌ماهی کوچک توسط ماهی بزرگ تر خورده می شود و این چرخه ادامه دارد تا به نهنگ برسیم.
وی در ادامه سخنان خود خاطر نشان کرد:‌ در یک مورد باید بگویم هزینه سالانه شهرداری یک منطقه ۷۰ میلیارد تومان است که ماهانه یک پیمانکار، سه میلیارد تومان به شهرداری می دهد و می توان گفت نیمی از هزینه شهرداری ماهانه یک منطقه توسط پیمانکار پسماند تامین می شود.
کریمی با اشاره به آسیب‌های حوزه پسماند یادآور شد: در این حوزه آسیب‌های بسیاری وجود دارد؛ آدم می‌کُشند، گوش می برند و برخی از آنها همراه خود بادیگارد دارند.
وی ادامه داد: متاسفانه الگوی تهران در سایر شهرها نیز پیاده و در شهرهایی مانند اهواز محله‌ای به این موضوع و زندگی زباله گردها اختصاص داده شده است.
این کارشناس اجتماعی بر موضوع مشارکت شهروندان در بهبود اوضاع تاکید کرد و گفت: شهروندان باید به نقش خود در حوزه جمع‌آوری پسماند توجه کنند.

گردش مالی ۲هزار و ۶۰۰ میلیارد تومانی پسماند خشک

«کوروش آصف وزیری»  شهرساز و پژوهشگر شهری نیز در ادامه این نشست گفت: همان نمکی‌ها که پیش از این از کنار خانه‌ها نان خشک و پلاستیک را جمع آوری می کردند، کم‌کم وانت‌دار و به پیمانکار تبدیل شدند.
وی افزود: در بررسی های غیررسمی سال ۹۷ ‌ گردش مالی پسماند خشک شهر تهران ۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان بود که سهم شهرداری ۳۰ درصد و سهم جمع آوری غیررسمی ۷۰ درصد را شامل می شد.

این شهرساز و پژوهشگر شهری با اشاره به مقوله مشارکت شهروندان و آموزش در این حوزه، ‌اظهارداشت: نبود ثبات برنامه ریزی در اجرای برنامه ها و ناهماهنگی از جمله معضلاتی است که در حوزه آموزش و فرهنگ سازی دیده می شود.
وی گفت: مورد جدی که وجود دارد این است که سازمان پسماند به تنهایی نمی تواند موضوعات این حوزه را پوشش دهد؛ حوزه آموزش و جلب مشارکت نیز آموزش‌های لازم را به شهروندان ارائه نکرده و مواردی مانند کم‌حجم سازی زباله و کاهش آن برای مردم مطرح نشده است.
آصف وزیری ادامه داد: وقتی در حوزه آموزش ضعف وجود دارد شهروندان با بی‌اطلاعی مشارکت می کنند و مشارکت آنان آگاهانه نیست.
وی با تاکید بر آگاهی در مشارکت از سوی شهروندان در حوزه پسماند، ‌خاطرنشان کرد: هنگامی که شهروندان می خواهند در این حوزه مشارکت کنند به دلیل نبود برنامه و ضعف آگاهی، به جریان غیر رسمی جمع آوری زباله ها و پسماند دامن می‌زنند.
این پژوهشگر شهری تاکید کرد: گاهی در قراردادهای پسماند مشاهده می‌شود که کارگران بیمه نیستند و از کودکان برای جمع آوری زباله استفاده می شود؛ جریان پسماند فسادزا است و با تولید فساد کارش را پیش می‌برد و هنگامی که اهرمی جلو آن را می‌گیرد، مجبور است آن اهرم را بخرد.

تدوین طرح جامع مدیریت پسماند

«علیرضا شریفی فرد» معاون برنامه ریزی و توسعه شهری سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران نیز با بیان اینکه در این نشست به موضوع آسیب شناسی زباله گردی توجه کمتری شد، اظهار داشت: گاهی داده‌هایی ارائه می‌شود که دقیق نیست و آمار نادرست مسیر را منحرف می کند.
وی با بیان اینکه از جمله عارضه‌های کلانشهرهای کشور زباله گردی است، گفت: جوامع دچار عوارض «کالایی شدن زندگی» شده اند و به سمت پول روی آورده اند.
شریفی فرد اظهار داشت:‌ وقتی پزشکان ویزیت های مختلفی دریافت می کنند و هنگامی که حتی حوزه آموزش، کالایی می‌شود و اولویت کسب پول و ثروت اندوزی است، ‌ مردم به سمت پول می‌روند و اینجاست که زندگی کالایی می شود.
وی با بیان اینکه برخلاف آنچه در گفته‌های کارشناسان عنوان شده است، بازیافت پسماند تراز مثبت ندارد گفت: درآمد پسماند تنها هزینه های جمع‌آوری آن را کاهش می‌دهد؛ وقتی از عبارت طلای کثیف استفاده می کنیم انگیزه ایجاد می‌شود که برخی برای کسب درآمد به این حوزه روی آورند.
شریفی فرد با بیان اینکه امیدوارم هیچ وقت زباله گردی به عنوان شغل شناخته نشود ادامه داد: سازمان غیررسمی زباله گردی قوت گرفته است، تشکیلات آن رشد کرده و هنوز به عنوان یک آسیب شناخته نمی شود که در اینجا باید سایر مراجع برای مقابله با این شکل گیری غیررسمی سازمان زباله گردی وارد میدان شوند.
معاون برنامه ریزی و توسعه شهری سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران خاطرنشان کرد: مدیریت پسماند ذینفعان زیادی دارد که باید همه آنها کار خود را به درستی انجام دهند.
وی افزود:‌ شهرداری تهران به این نتیجه رسیده است که مدیریت پسماند شهر تهران به شکل مطلوب اتفاق نمی افتد و اقدامات متعددی تاکنون انجام شده که برخی از آنها موفقیت آمیز و برخی هم ناموفق بوده است.
شریفی فرد این را هم گفت که تدوین طرح مدیریت جامع پسماند در حال انجام است، خرداد ماه سال ۹۹ ارائه می شود و پس از تصویب شورا اجرایی خواهد شد.
وی با اشاره به برخی تبلیغات تلویزیونی درباره استفاده از شیر و لبنیات نیز گفت: در این تبلیغات حتی ۶ ثانیه زمان نمی گذارند که به مخاطبان بگویند بطری را پس از مصرف چه کنیم و کجا قرار دهیم.