باید از تجربه‌های استادان باتجربه در مقاطع کارشناسی استفاده شود/ تدریس‌ها کیفی‌سازی می‌شوند

آیین بزرگداشت روز استاد و تجلیل از استادان نمونۀ دانشگاه علامه طباطبائی در سالن همایش های بین المللی پژوهشکدۀ صنعت نفت تهران برگزار شد.

به گزارش عطنا، شجاع احمدوند، معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی در این مراسم در سخنانی گفت: در سال جاری حدود 23 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه، بازنشست شده اند که 10 نفر از آنها، مقام «استاد تمامی» دانشگاه علامه طباطبائی را داشتند که از زحمات این استادان بزرگوار سپاسگزاری می شود.

او ادامه داد: در حوزه معاونت آموزشی یک وظیفه مهم و یک رسالت مهم وجود دارد که به نوعی شاید رسالت اصلی دانشگاه هم است، اما به هر حال بخش آموزش و بخش تربیت نیروی انسانی بر عهده معاونت آموزشی دانشگاه است. بر این اساس به نوعی ما تربیت نیروی کارشناس برای آماده سازی و وارد کردن آنها به بازار کار به عنوان وظیفۀ اصلیمان است. به همین خاطر، ما دارای چندین بخش در معاونت آموزشی دانشگاه هستیم.

احمدوند افزود: یکی از بخش ها، بخش خدمات آموزشی است که در دو حوزۀ مدیریت خدمات آموزشی و حوزۀ مدیریت تحصیلات تکمیلی متمرکز شده است. دو وظیفه دیگر هم داریم. یکی وظیفۀ سیاست گذاری و برنامه ریزی است که این وظیفۀ نسبتاً مهمی است که ما بایستی برای تربیت نیروی آماده بازار کار، برنامه ریزی و سیاست گذاری مناسب داشته باشیم و بخش سوم هم حوزه نظارت و ارزشیابی است. به این معنا که بخشی از معاونت آموزشی، سنجش و نظارت می کند که آیا سیاست هایی که ما در قسمت قبلی تدوین و برنامه ریزی کرده ایم به مرحلۀ اجرا رسیده است یا میزان تحقق آن اهداف و آن سیاست ها و برنامه ها چه میزان است.

معاون آموزشی دانشگاه خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم با این توصیفی که از ساختار معاونت آموزشی و آن وظیفۀ اصلی وضعیت موجود را ترسیم کنیم در بخش نخست که بخش خدمات آموزشی است که در دو حوزۀ کارشناسی و در حوزۀ تحصیلات تکمیلی متمرکز است، ما تقریباً وضعیت خوبی داریم و در همین جا از دکتر نعمت اللهی تقدیر می کنم بابت زحمت هایی که در دوران مسئولیتشان در این باره کشیدند و خدمات ارزنده ای را ارائه کرده اند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه اظهار کرد: بخش دوم، بخش نظارت و ارزشیابی است. این بخش هم کار خود را به خوبی انجام می دهد. هر چند ممکن است، دوستان ما نقطه نظراتی داشته باشند. به عنوان مثال در هفته گذشته ما جلساتی با مدیران محترم گروه ها داشتیم که یکی از انتقادها این بود که معیارهای ارزیابی گروه ها بیشتر معیارهای کمّی است و ما نیازمند این هستیم که معیارهای کیفی را هم وارد کنیم که این انتقاد در جای خود انتقاد درستی است و ما همین هفته جلسه ای با مدیران حوزه داشتیم و انشاالله قول می دهیم که این موارد را تا جایی که ممکن است اصلاح کنیم و معیارهای کیفی را هم وارد کنیم. ولی به هر حال این بخش هم بخش خوبی است که به شکل سیستماتیک کار خود را انجام می دهد.

احمدوند بخش سوم این حوزه را معرفی کرد و گفت: بخش سوم، بخش سیاست گذاری و برنامه ریزی است. در این بخش شاید مهمترین بخشی است که ما نیازمند کار و تلاش بیشتری هستیم. چون ما آسیب ها و خلاءهایی داریم یا به عبارتی کارهای جدی داریم که نیازمند سیاست گذاری و برنامه ریزی است که در گذشته ها هم ما یک دفتر برنامه ریزی آموزش داشتیم که من فکر می کنم نیازمند این هستیم که در واقع این شورا را هم احیا کنیم و به سمت برنامه ریزی و سیاست گذاری حرکت کنیم. به عنوان مثال از جمله وظایفی که باید انجام شود ارتقای توان حرفه ای اعضای هیئت علمی ما است.

او گفت: ما نیازمند یک مرکزی هستیم که در این خصوص تا جایی که ممکن است توانایی های حرفه ای اعضای هیئت علمی را ارتقا دهیم. نه ضرورتاً توانایی های در حوزۀ تخصصی خودشان که به هیچ وجه ما توان، اراده و شانیت این را نداریم که در حوزه تخصصی استادان وارد شویم. اما حوزه هایی که به امر خطیر معلمی اختصاص دارد، ما ناگزیریم در این حوزه ها یک مرکزی داشته باشیم. مانند مرکز آموزش ضمن خدمت کارکنان که کمابیش در همۀ دستگاه ها وجود دارد؛ ما برای هیئت علمی خود هم نیاز به یک مجموعه ای از آموزش های مستمر داریم که انشاالله در اولین گامی که پیش برویم مجموعه ای از اعضای هیئت علمی که در حوزه های برنامه ریزی آموزشی و گروه های آموزشی ما متمرکز هستند از این دوستان کمک خواهیم گرفت و مجموعه ای از دوره ها را هم مانند چیزی که در معاونت پژوهشی انجام می شود در حوزه های ارتقای توان تخصصی تحقیقی، پژوهشی و مقاله نویسی به شایستگی در حال انجام است، ما نیازمند این هستیم که در حوزه آموزش هم این کار را انجام دهیم که حتما انجام خواهیم داد.

معاون آموزشی دانشگاه یادآور شد: بحث کیفی سازی سطح تدریس یکی دیگر از مباحث است.  مجموعه ای از برنامه های ما تا زمانی که در کلاس است، وقتی می خواهیم وارد کلاس شویم همه چیز آزاد و رها است و هر استادی بنا به سلیقۀ خود و بنا به برنامه ای که خود می ریزد، پیش می رود. تا این جای کار هم ایرادی ندارد، ولی واقعیت این است که تکنیک ها و تکنولوژی هایی در دنیای امروز وجود دارد که ما ناگزیریم برای اینکه آن کلاس را هدفمندتر کنیم از این تکنیک ها و تکنولوژی ها بهره مند شویم.

احمدوند افزود: یکی از مهمترین آنها، بحث طرح درس است. شعاری که برای هفته آموزش خود انتخاب کردیم، این بود که آموزش از طرح درس تا کارآفرینی باشد. البته این شعار را مدیون آقای دکتر طائی هستیم. در یکی از جلسات ما از ایشان ایده گرفتیم. شعار به این معنا است که اگر استادان ما بتوانند برنامۀ مدیریت کلاسشان را در هر جلسه مدیریت کنند که در این جلسه می خواهم چه مباحثی را مطرح کنم.

او افزود: امیدواریم همکاران ما در معاونت توسعه و مدیریت منابع در بخش فناوری این کمک را به ما کنند که ساختار سامانۀ ما را تقویت کنند که هر کدام از استادان ما وقتی طرح درسشان را بارگذاری می کنند، این امکان وجود داشته باشد برای دانشجو که در قسمت منابع که کلیک کند آن منابعی که استاد در آنجا آپلود کرده است را بتوانند دانلود و استفاده کنند و دسترسی به منابع هم برای آنها وجود داشته باشد.

وی تاکید کرد: یکی از نکات اساسی که در طرح درس بسیار مهم است این است که استاد بیان می کند که دانشجو چه مهارت هایی را در این قسمت فرا خواهد گرفت؟ اگر آن مهارت ها هم ذکر شود به نوعی طرح درس با کارآفرینی پیوند برقرار می کند؟ من در کلاسی که بودم یکی از دانشجویان ما به من انتقاد کرد که وقتی ما دانشجویان برای تحصیل در این رشته آمدیم، انتظارمان این بود که یکسری مهارت ها یاد بگیریم، حتی مهارت ساده ای مثل سخنرانی، وقتی می خواهیم در برابر چند هم کلاسی خود صحبتی کنیم، آنقدر دچار استرس می شویم که حتی نمی توانیم یک ارائۀ ساده را هم بیان کنیم.

احمدوند با بیان اینکه دانشگاه به ما این توان را یاد نداده است که چطور صحبت کنیم و چطور توانایی های خود را ارائه کنیم، گفت: در این طرح درس ما این امکان به وجود خواهد آمد که آن مهارتی که دانشجو پس از گذراندن این درس فرا خواهد گرفت، آن مهارت هم به آن اشاره می شود و این خود استاد را به سمتی می برد که درسش را تا حدود زیادی کاربردی ارائه دهد.

معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی بیان کرد: حتی ما در تئوریک ترین درس ها که اندیشه ها می شود از جمله اندیشه های سیاسی، اندیشه های اسلام، اندیشه های غرب و... می گوییم که دانشجو در این بخش تفکر انتقادی یاد بگیرد. این هم یه مهارتی است که ممکن است در بیرون از کلاس امکان فراگیری آن نباشد.

وی در ادامه اظهار کرد: یکی از مسائلی که امروز به عنوان یک چالش فراروی ما است این است که دورۀ کارشناسی ما به شدت رو به تضعیف است و این واقعاً خوب نیست. استادان ما وقتی که دانشیار و استاد تمام می شوند، رغبتی به این ندارند که در مقاطع پایین تر تدریس کنند و خیلی زود خود را به مقاطع بالاتر می رسانند. به همین دلیل ما ناگزیریم درس های دورۀ کارشناسی خود را به دانشجویان دکتری بدهیم که تجربۀ زیادی ندارند یا به استادان تازه کار بدهیم که باز هم ممکن است تجربۀ زیادی نداشته باشند و دانشجویان از این درس ها زده شوند. بنابراین به ما کمک کنید که ضوابطی را بگذاریم که گروه های ما حتماً تلاش کنند از استادان مجرب و صاحب نام استفاده کنند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه افزود: من می خواهم به سه اولویت اصلی اشاره ای داشته باشم. اولویت اول، منعطف سازی و هماهنگ سازی رشته های ما با بازار کار است. این مورد نیازمند فرصت زیادی است. یکی از دوستان می فرمودند که ما هر چه را بلدیم، می دانیم. منظور ایشان این بود که ما هر چه را به صورت حرفه ای و مهارتی می توانیم انجام دهیم باید ادعا کنیم که آن را بلد هستیم.

معاون آموزشی دانشگاه افزود: در حوزه های مهارتی ما باید مهارت هایی را در بیرون از کلاس های خود یاد بگیریم. کاری که در یکی از قسمت های ما در دفاتر آموزشی به عنوان مهارت های تخصصی و آزاد و کارآفرینی انجام می شود. یا اینکه این را ما در دل برنامه های درسی خود بیاوریم و در طرح درس وارد کنیم و یا ترکیبی از هر دو وضعیت را داشته باشیم.

او ادامه داد: در هر حال جزو سیاست های وزارت علوم و دانشگاه است که بین رشته های ما و مهارت ها پیوند برقرار کنیم.

احمدوند تصریح کرد: اولویت دوم، استانداردسازی گروه های آموزشی است. تعدادی از گروه های ما واقعاً استاندارد نیستند. گروهی که با دو عضو هیئت علمی است چگونه می تواند وظایف خود را انجام دهد؟ من خواهشی که دارم این است که مدیران آن گروه ها، روسای آن دانشکده ها یا به سرعت استادانی را جذب کنند که به استاندارد حداقل پنج عضو هیئت علمی متناسب و متخصص برسند یا اینکه در گروه های همسایه ادغام شوند و اگر دست به کار نشوند ما ناگزیریم سریعتر این ها را استانداردسازی کنیم.

وی گفت: علاوه بر این، برخی از گروه های آموزشی ما ناگزیرند خودشان را با مطالبات جدید هماهنگ کنند. به عنوان مثال یکی از سیاست های جدی وزارت علوم این است که برای پیگیری دوره های دکتری ما ناگزیریم استاد تمام داشته باشیم. از همین الان تا اجرای آن سیاست، ما یک سال وقت داریم. تعدادی از گروه های ما برای اینکه دچار بحران نشوند، اگر لازم است در زمینۀ مقاله های بین المللی فعالیتشان را بیشتر کنند. ما نگاهمان این نیست که شرایط ارتقا را تغییر دهیم. این سیاستی است که معاونت پژوهشی به دنبال آن بوده که ما اعضای خود را سوق دهیم که به سمت مقالات بین المللی بروند. دوره های دکتری در خطر هستند. ما تمام تلاشمان را برای محافظت از آنها می کنیم اما شما هم به عنوان مدیران گروه و اعضای گروه تلاش خود را بکنید که دچار مشکل نشویم. بنابراین این هم نوعی از استانداردسازی گروه با این شرایط است.

او با بیان اینکه گسترش حوزه های میان رشته ای موضوع دیگر است، گفت: در همه جای دنیا، حوزه های میان رشته ای وجود دارد. برخی از تکنیک ها و تخصص ها هستند که جز از طریق حوزه میان رشته ای امکان اجرا ندارد. مثلاً ما روانشناسی سیاسی و یا حقوق انرژی در این زمینه داریم. دنیای امروز می گوید شما برای اینکه به طور مثال حقوق انرژی داشته باشید نه رشتۀ حقوق و نه رشتۀ اقتصاد به تنهایی نمی تواند این کار را انجام دهد. اینها باید در قالب یک برنامه مشترکی در دل دپارتمان های ما این اتفاق بیافتد.

احمدوند گفت: در دانشگاه کلمبیا، دانشکده ای تحت عنوان مطالعات میان رشته ای دارند. برنامه هم این است که ما به این سمت پیش برویم. ولی سیاست ما فعلاً این نیست که یک ساختار مجزا و مستقلی درست کنیم. در دل دانشکده های موجود، مثلاً دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، حقوق انرژی را با همکاری استادان گروه اقتصاد و گروهی که در این حوزه تخصص دارند، راه اندازی کرده است. بنابراین خواهش من این است که به این سمت حرکت کنیم و از دانشکده ها و گروه ها این کار را آغاز کنیم. در این زمینه ما نهایت حمایت خود را خواهیم کرد.

گفتنی است، احمدوند صحبت های خود را با این شعر به پایان برد:

ای خدای عشق، ای ام الکتاب                   ای معلم ای سراسر آفتاب

در کتاب دل نویسم با مداد                        ای معلم روز تو تبریک باد