نون خ؛ ساختار شکنی سعید آقاخانی در سریال طنز نوروزی

در چند سال اخیر، ساخت سریال های تلویزیونی از تهران بر استان ها و شهرستان های دیگر متمرکز شده است. مناطق مختلف از جمله شمال کشور، اصفهان، یزد و... فرصت بروز در سیمای ملی در ایام مختلف را داشته اند. امسال این قرعه به نام مردم کُرد افتاده بود.

نوروز 98 سریال طنز «نون خ» به کارگردانی سعید آقاخانی که خود اهل کردستان است از شبکه اول سیما پخش شد. این سریال داستان نورالدین خانزاده اهل یکی از روستاهای کردستان بود که طی یک سوء تفاهم به اختلاس متهم می شود و در ادامه مشکلاتی برای او پیش می آید.

تجربه ثابت کرده است که ساخت فیلم و سریال با موضوع های مرتبط با قومیت ها همواره چالش برانگیز و نوعی حرکت روی لبۀ تیغ بوده است. این نوع از سریال ها همیشه با اعتراض هایی روبه رو بوده است.

اعتراض مردم بختیاری به سرزمین کهن کمال تبریزی که برخی از دیالوگ‌های این سریال را توهین به خود قلمداد کردند، اعتراض به برنامۀ فیتیله که مجریان با لهجه ترکی، شوخی تندی کرده بودند و آن عمل موجب اعتراضات گسترده‌ای میان ترک‌ها شده بود. همچنین اعتراض محدود برخی از اهالی آذری زبان به قسمت‌های ابتدایی سریال پایتخت از جمله این اعتراض های قومیتی هستند.

پس از پخش سریال نون خ از شبکه یک، بحث های فراوانی میان منتقدان صورت گرفت. عده ای معتقدند در این سریال قومیت کُرد بسیار ساده لوح نشان داده شده است که در اغلب اوقات مشغول تخمه شکستن هستند و در آن بیش از حد معمول به تخمه خوردن تاکید شده است. این قضیه وجهۀ خوبی از مردم کردستان در ذهن ایرانیان نخواهد گذاشت.

سعید آقاخانی کارگردان این مجموعه که با ساخت این سریال دست به نوعی ساختارشکنی در میان کُردها زده است به خوبی توانسته است ساده زیستی، موسیقی خوب و غنی، قانع بودن، فرهنگ و اصالت کُردها و طبیعت بکر و زیبای کردستان را به رخ دیگران بکشد.

نقطۀ قوت دیگر این سریال، استفاده از بازیگران بومی و محلی(حدود 25 نفر) در کنار سایر بازیگران شناخته شده است. او با معرفی بازیگران محلی کُرد، استعداد و هنر آنها را هم به میان می آورد.

نقدی که بر این سریال طنز وارد است، شیوه صحبت کردن بازیگران است. در این سریال سعی شده است زبان کُردی به عنوان یک لهجه معرفی شود که این از اشتباهات و نقاط ضعف سریال است. زبان کُردی از لحاظ تاریخی زیر شاخۀ زبان های هند و اروپایی و زبانی مستقل از زبان فارسی است؛ بازنمایی آن به عنوان یکی از لهجه های زبان فارسی اشتباهی تاریخی است. البته عده ای معتقدند چون این سریال در شبکه ملی پخش می شود باید به زبان قابل فهم برای همه تماشاگران باشد و فقط می بایست این نکته یادآوری می شد که زبان کُردی لهجه نیست و بازیگران این سریال برای فهم مخاطبان به این شیوه دیالوگ ها را بیان می کنند.

عده ای دیگر هم معتقدند می شد در این سریال از زیرنویس فارسی استفاده کرد. در جواب باید گفت تلویزیون مخاطب عام دارد و سینما مخاطب خاص. امکان تولید و اکران فیلم سینمایی با زیرنویس وجود دارد ولی در تلویزیون مخاطبان هیچگاه حوصله خواندن زیرنویس را ندارند و علاوه بر آن بخشی از جامعه مخاطب تلویزیون را هم میانسالان و بزرگسالانی تشکیل داده اند که از نعمت سواد بی بهره هستند.

تهیه کنندۀ این سریال که موفق شد عنوان پربیننده ترین سریال نوروزی را به خود اختصاص دهد، خبر از احتمال ساخت فصل دوم آن داده است. به مدیران رسانۀ ملی پیشنهاد می شود در ساخت برنامه هایی با محوریت اقوام و قومیت های مختلف با کارشناسان شاخص زبان، جامعه شناسان، مردم شناسان دربارۀ فرهنگ و آداب و رسوم قومیت ها مشورت کنند.