تفاوت رمان و داستان کوتاه در بیان و نگاه به واقعیت‌ها است

پژوهشگر و منتقد ادبی معتقد است: داستان کوتاه ایرانی مفهومی تاریخمند است که می توان آن را به سه دوره نقلی، نمایشی و پژوهشی تقسیم کرد.

به گزارش عطنا و به نقل از ایرنا، حسن میرعابدینی در نخستین همایش ملی تحقیقات ادبی در باره دوره های تحولی داستان کوتاه در ایران اظهار داشت: نخستین دوره داستان کوتاه ایرانی از سال 1300 با کتاب «یکی بود یکی نبود» جمالزاده آغاز شد. در هر دوره ای با امتناع هایی روبه رو هستیم که امتناع این دوره مقابله با زبان ادبای وقت است. در این دوره نویسندگان بیشتر به دنبال بازآفرینی واقعیت بوده و میان واقعیت داستانی و درونی فاصله دقیقی ایجاد نمی کنند. در این دوره بیشتر داستان ها، نقلی بودند.
وی در ادامه این همایش که به همت مرکز تحقیقات ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی در محل دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی این دانشگاه برگزار شد، اظهار کرد: داستان کوتاه در مقایسه با سایر ژانرهایی چون حماسه یا رمان نوع ادبی جدیدی است که ریشه های آن به افسانه های خیام بازمی گردد.
میرعابدینی در بیان ویژگی های دوره دوم نیز گفت: این مرحله به سال های 1320 تا دهه 50 اختصاص یافته و داستان گویی از نقالی و شفاهی به نمایش تبدیل می شود. نویسندگان داستان کوتاه در این دوره به دنبال جست و جوی واقعیت بوده و نوع پرداختن به واقعیت ها را تغییر می دهند، حد راوی در این دوره محدود شده و از حضور نویسنده کاسته می شود. در این دوره نویسنده پیش داور است، شیوه های ادبی تازه به کار می گیرد و به دیدگاه ها توجه می کند.
به بیان این منتقد، نویسندگان دوره دوم داستان های کوتاه به دنبال ایجاد فاصله با واقعیت هستند و واقعیت را به جست و جو تبدیل می کنند؛ به بیان دیگر واقعیت گرفتار نویسنده نمی شود و نویسنده باید واقعیت قصه را خود بسازد.
این پژوهشگر ادبی در توضیح دوره سوم گفت: مرحله سوم داستان نویسی کوتاه از دهه 60 آغاز و تا امروز ادامه دارد که با تحولات بسیاری رو به رو بوده است. از دهه 50 تاکنون تعداد کتاب های ادبی و تئوری ادبیات افزایش یافته و دانش نویسندگان از شیوه های داستان نویسی پیشرفت بسیاری کرده است.
میرعابدینی در بیان ویژگی های دوره سوم داستان نویسی کوتاه تصریح کرد: ایجاد فاصله با واقعیت روز به روز بیشتر می شود و واقعیت ها شناخت ناپذیر شده اند. نوع روایت داستان به شکل پژوهشی درآمده و در واقعیت و زمان جاری می شود.
میرعابدینی ادامه داد: داستان کوتاه به شکل رایج کنونی آن مربوط به دوره نخست قرن 19 میلادی است که مورد توجه خوانندگان و نویسندگان آن قرار گرفته است.
این منتقد ادبی معتقد است: در جامعه ایران طرفداران داستان کوتاه از طرفداران رمان به دلیل نبود فرم های مکالمه ای و فرهنگ تک سخنی بیشتر است.
وی همچنین در بیان تفاوت های داستان کوتاه و رمان عنوان کرد: رمان به دلیل داشتن گنجایش، امکان پوشاندن ضعف های خود را دارد اما نویسنده در داستان کوتاه از چنین امکانی محروم بوده و باید بتواند با ایجاز و برش های کوتاه، داستان خود را در بهترین حالت اجرا کند.
به بیان وی، تفاوت دیگر رمان و داستان کوتاه در بیان و نگاه به واقعیت ها است؛ به این معنا که زمانی داستان ها بر اساس واقعیت بود اما اکنون رویا و خواب نیز امکان جایگزینی واقعیت را دارند از این رو، دریچه نگاه نویسندگان به واقعیت متفاوت است.