سخنرانی مراد ثقفی درباره دستفروشان بساط‌‌گستر تهران در دانشگاه علامه

در این نشست، ثقفی با اشاره به اینکه تاکنون هیچ تحقیق میدانی گسترده‌ای در رابطه با دستفروشان بساط گستر صورت نگرفته است، گفت: این تحقیقات با هدف شناخت ویژگیهای فردی دستفروشان، توضیح تنشهای موجود بین دستفروشان و مغازه‌داران، شناسایی ظرفیت موجود و مورد نیاز برای ساماندهی دستفروشان و الگوی سازماندهی دستفروشان آغاز شد.

وی افزود: این تحقیقات در سه شهر تهران، رشت و اهواز انجام شده که در اینجا ما به بررسی آمارهای تهران میپردازیم.
وی با اشاره به عوامل گسترش دستفروشی در 10 سال اخیر در برخی از کلانشهرها گفت: رشد شهرنشینی بدون تناسب با مشاغل شهری، اتوماتیزاسیون تولید صنعتی، ناامنی شغلی (قراردادهای یکساله یا شغلهای بدون قرارداد)، از بین رفتن مغازه‌های محلی و رشد فروشگاه‌های زنجیرهای، افت فعالیت کشاورزی و رکود و بحرانهای اقتصادی از جمله عواملی است که باعث شده این پدیده در شهرها گسترش پیدا کند.

60 درصد دستفروشان قبلاً کار تولیدی داشته‌اند
وی در ادامه به تحقیقات و پژوهشی که در مناطق 22گانه تهران و در ساعت‌های مختلف انجام شده است، اشاره کرد و گفت: آمارهای به دست آمده نشان می‌دهد 6/88 درصد از دستفروشان مرد هستند که 4/64 درصد آنها متأهل و با میانگین سنی 37 سال که متأسفانه تحصیلات بالایی هم ندارند. 4/57 درصد این افراد تحصیلات زیر دیپلم دارند، 6/88 درصد دیپلم و زیردیپلم هستند و شرایط همسران این افراد هم وضع بهتری ندارد.
ثقفی ادامه داد: 80 درصد دستفروشان تجربه سکونت بیش از پنج سال در تهران را دارند و 3/64 درصد هم بیش از 10 سال است که در تهران ساکن هستند. 5/33 درصد دستفروشی را به عنوان نخستین شغل انتخاب کرده‌اند و 78 درصد هم به دلیل پیدا نکردن شغل مناسب، دستفروشی را انتخاب کرده‌ و 5/37 درصد منعطف بودن ساعت کار و نداشتن توان جسمی را بهترین دلیل برای این کار دانسته و 6/43 درصد بیش از پنج سال است که به این شغل روی آورده‌اند.
این پژوهشگر اجتماعی توضیح داد: نکته نگران‌کننده در این پژوهش این است که 60 درصد دستفروشان پیش از دستفروشی فعالیت تولیدی داشته‌اند. همچنین برخی گزارش‌ها و آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد 40 درصد تحت پوشش بیمه نیستند و 24 درصد تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دارند. 57 درصد دستفروشان از درآمد خود راضی هستند و 80 درصد از خریداران زنها هستند، 5/67 درصد جوانان و نوجوانان و 50 درصد خانم‌های خانه‌دار این آمار را ساخته‌اند. البته در این تحقیق اشاره شده است که بهترین ساعات کار دستفروشان، پایان ساعات کار اداری است چرا که 28 درصد خریداران کارمند هستند.

جذابیت‌های دستفروشی
ثقفی درباره سرمایه اولیه برای دستفروشی گفت: سرمایه لازم برای کار دستفروشی تنها 5/2 میلیون تومان است که به طور متوسط این رقم بالایی است و این به ما نشان می‌دهد دستفروشی نیاز به سرمایه مالی و تحصیلی زیادی ندارد. البته در این تحقیق آمده است که سود این کار روزانه 47 هزار تومان بوده که به نظر می‌رسد رقم قابل توجهی نیست.
وی یادآور شد: همچنین بنابر آمارهای ارائه شده، 31 درصد دستفروشان یارانه دریافت نمی‌کنند و این امر بیانگر آن است این قشر جوان هستند و یارانه را سرپرست خانواده دریافت می‌کند.
ثقفی درباره گرفتاری ها و مشقاتی که دستفروشان با آن مواجهند، گفت: 72 درصد از دستفروشان عموماً از همانجایی اجناس را تهیه می‌کنند که مغازهداران خرید می‌کنند. 68 درصد آنها به دلیل نداشتن ضامن و سرمایه کافی مجبورند نقدی خرید کنند و از طرفی آنها امنیت شغلی ندارند، چرا که هر لحظه خطر گرفتار شدن و توقیف اجناسشان به دست مجریان قانون و شهرداری تهدیدشان می کند.

دستفروشی شغل است؟
این پژوهشگر اجتماعی با اشاره به آمار موافقان با ساماندهی این شغل گفت: 94 درصد از دستفروشان موافق ساماندهی هستند چرا که به این صورت مشتریان می‌توانند براحتی آنها را پیدا کنند و این اثبات می‌کند دستفروشان قصد انداختن جنس به مشتریان را ندارند و مردم محله‌ها آنها را می‌شناسند و برای اهالی محل تفاوتی با مغازهداران ندارند.
وی تصیرح کرد: همچنین در مجموع برای اینکه بتوانند در جایی به صورت دائمی ساماندهی شوند، حاضرند هزینه‌هایی هم پرداخت کنند. مثلاً هزینه‌ای معادل 4 یا 5 هزار تومان برای یک جای ثابت. البته باید این را هم اضافه کرد که بالای 50 درصد دستفروشان، این کار را شغل ثابت خود نمی‌دانند و امیدوار هستند که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مشکل آنها را با مأموران شهرداری حل کند.
وی با بیان اینکه دستفروشی شغل است، به بررسی جایگاه این شغل در دیگر کشورهای جهان اشاره می‌کند و می‌افزاید: برای ارائه راهکار ابتدا باید نگاهمان را به دستفروشی تغییر دهیم. در هند قانونی وجود دارد که هر دو سال یکبار پیمایشی انجام می‌دهند که اگر تعداد دستفروشان اضافه شده باشد، دولت هند موظف است جایی را برای فعالیت آنها تعیین کند بنابراین مسأله مهم تغییر نگاه ما به دستفروشان است چرا که انجام این شغل تنها راه باقی مانده برای یک گروه تلقی می‌شد.
وی خاطرنشان کرد: همچنین در کشور فرانسه نیز هفته‌ای 3 روز بازارهایی برای دستفروشان برپا می‌شود، در گزارشها آمده است که در این کشور 4 میلیون نفر به دستفروشی مشغول هستند که این مسأله حتی باعث جذب توریسم در فرانسه شده است.
وی در ادامه به بررسی این پدیده در تهران پرداخت و گفت : دستفروشان باعث شاد شدن فضای محله‌ها می‌شوند و ساماندهی دستفروشان در خیابان‌های بزرگ تهران و در ساعتهای پایانی روز و شب می‌تواند معضل شب‌مردگی تهران را از بین ببرد. البته به تازگی طرحی جهت ساماندهی دستفروشان در میادین و خیابان‌های اصلی تهران پیشنهاد شده است.
ثقفی سخنرانی‌اش را این گونه تمام کرد: قانون اساسی موظف کرده برای افرادی که وسایل کار ندارند، شغل ایجاد شود. قانون ساماندهی حمایت از مشاغل باید از این افراد حمایت کند و ناگفته نماند در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بویژه در شبکه اینستاگرام در این زمینه فراخوانی داده شده است البته این فراخوان با هدف حمایت از دستفروشان راه‌اندازی شده، با هشتگ از دستفروشان هم خرید می‌کنم.