طرح «تدبیر زندگی دانشجویی» یک واحد درسی جدید برای نو ورودی‌ها

مدرسان طرح «تدبیر زندگی دانشجویی» دانشگاه علامه طباطبائی برگزاری این دوره آموزشی را برای دانشجویان بسیار ضروری دانستند و معتقد بودند، آشنایی با محتوای آموزشی این کارگاه‌ها به دانشجویان کمک می‌کند در فضای جدید دچار مشکل نشوند و به راحتی بتوانند چالش‌های دوران دانشجویی خود را پشت سر بگذارند.

صابر نصیب‌علی-عطنا؛ اولین دوره طرح «تدبیر زندگی دانشجویی» (گزارش تصویری) با همکاری بخش‌های مختلف دانشگاه علامه طباطبائی با هدف آشنایی دانشجویان ورودی جدید با فضای دانشگاه و سبک زندگی دانشجویی روزهای پنج‌شنبه و جمعه، ۱۲ و 13 مهرماه در دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد. طرحی که قرار است تا اواسط آبان‌ماه برگزار شود و دانشجویی را از قلم نیندازد.

در حاشیه برگزاری این کارگارها به سراغ مدرسان و مجریان رفتیم تا درباره اهداف، محتوای آموزشی و چگونگی استقبال دانشجویان از این کارگاه‌ها صحبت کنیم و نظر آنها را بدانیم.

عفت یحیایی‌راد، دارای دکترای مشاوره و با سابقه 23 سال فعالیت در حوزه مشاوره و آموزش خانواده که نزدیک به 10 سال در مرکز مشاوره و بهداشت روان دانشگاه علامه طباطبائی مشغول به کار بوده است، درباره اهداف برگزاری این کارگاه‌ها، گفت: ما هر سال برای دانشجویان ورودی جدید یک‌سری کلاس‌هایی برگزار می‌کنیم و هدف از این کارگاه‌ها ابتدا اصطلاحاً خوشامدگویی گرم به این دانشجویان است و اینکه نشان دهیم آن‌ها چقدر برای ما مهم هستند.

او اضافه کرد: هدف دیگر این کارگاه‌ها، آشنایی با فضای دانشگاه است، اینکه دانشگاه چگونه محیطی بوده و نهادهایی که در دانشگاه‌ها حضور دارند چه کارهایی می‌توانند برای دانشجویان انجام دهند، به عبارتی قبل از اینکه خیلی دیر شود، دانشجویان با خدماتی که می‌توانند دریافت کنند، آشنا شوند.

دانشجویان باید مهارت ارتباط مؤثر را یاد بگیرند

یحیایی‌راد ادامه داد: هدف سوم، تفاوت زندگی دانشجویی است و ما سعی می‌کنیم دانشجویان ورودی جدید را به یک‌سری مهارت مجهز کنیم. در واقع در این کارگاه‌ها دانشجویان با یک‌سری مباحث آشنا می‌شوند؛ مثلاً یکی از مشکلاتی که دارند مشکلات بین‌فردی با هم‌اتاقی‌های خود در خوابگاه‌هاست که لازم است در این مورد، مهارت ارتباط مؤثر را یاد بگیرند.

به دلیل نحوه آموزش و مدیریت کلاس‌ها، دانشجویان راحت نظرات خود را بیان می‌کنند و می‌توان به جرئت گفت از 20 نفر حاضر در کلاس، 15 نفر رضایت کامل دارند و آن 5 نفر هم که رضایت کامل ندارند، دلیل خاص خودش را دارد.

او با مثالی درباره نحوه برخورد با هم‌اتاقی در خوابگاه‌ها، گفت: اگر هم‌اتاقی ما به ما توهین کرد، نمی‌توانیم دلگیری خود را از هم اتاقی بیان کنیم و به همین دلیل است که ما بلد نیستیم، چگونه ارتباط مؤثر برقرار کنیم. ما به آنها یاد می‌دهیم که چگونه در این شرایط برخورد کنند تا کمترین آسیب را ببیند و مشکل ابتدایی و ساده‌ای که دارند، بزرگ نشود.

این مدرس مشاوره درباره نحوه استقبال دانشجویان از این کارگاه‌ها، بیان کرد: استقبال متفاوت بود، برخی از کلاس‌ها 20 نفر کامل شرکت کرده بودند و بعضی دیگر 11 نفر و حتی 7 نفر. این تفاوت به نحوه مدیریتی که آموزش دانشکده‌ها داشت مربوط می‌شد، برخی از دانشکده‌ها به دانشجویان پیامک دادند که این کارگاه‌ها اختیاری هستند در حالی که اجباری بودند، بنابراین نحوه عملکرد و تبلیغات آموزش دانشکده‌ها در استقبال دانشجویان از این طرح تأثیرگذار بود.

این مدرس درباره رضایت دانشجویان از این کارگاه‌ها، اظهارکرد: به دلیل نحوه آموزش و مدیریت کلاس‌ها، دانشجویان راحت نظرات خود را بیان می‌کنند و می‌توان به جرئت گفت از 20 نفر حاضر در کلاس، 15 نفر رضایت کامل دارند و آن 5 نفر هم که رضایت کامل ندارند، دلیل خاص خودش را دارد.

یحیایی‌راد افزود: معتقدم اگر خیلی سریع دلیل عدم حضور بعضی از دانشجویان در این کلاس‌ها را جویا شویم و تدابیری در این زمینه بیندیشیم، می‌توانیم با تمهیداتی از این افراد بخواهیم که در این کارگاه‌ها شرکت کنند و شرایط هم حتماً بهتر از این خواهد شد.

صابر: شرایط زندگی دانشجویی بسیار متفاوت از دوران دبیرستان است

در ادامه با زهرا صابر، روان‌شناس و مدرس دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی که دارای 12 سال سابقه کار بود، هم‌کلام شدیم که درباره ضرورت برگزاری طرح «تدبیر زندگی دانشجویی»، گفت: با توجه به اینکه دانشجو از یک محیط کاملاً متفاوت وارد یک محیط جدید می‌شود و فضای دانشجویی را برای اولین‌بار تجربه می‌کند، خصوصاً دانشجویی که از شهر دیگر و محیط‌‌ کوچک‌تر می‌آید، ضروری است که شیوه‌های برقراری و سازگاری با محیط جدید را یاد بگیرد.

او ادامه داد: زندگی دانشجویی به گونه‌ای است که نیازمند مدیریت زمان و مدیریت مالی بسیار متفاوتی نسبت به دوره دبیرستان است. این افراد تا‌ به‌ حال با غیر هم‌جنس در یک کلاس نبوده‌اند و حالا این اتفاق رخ می‌دهد. بنابراین ممکن است، دچار چالش‌های متفاوتی شوند. دانشجویان خوابگاهی چالش‌های خاص خود را دارند؛ قبلا در کنار خانواده، خدمات راحتی دریافت می‌کردند و از لحاظ عاطفی حمایت می‌شدند ولی حالا این حمایت‌ها و خدمات کمتر می‌شود و باید نحوه اداره زندگی را یاد بگیرند.

صابر درباره دانشجویان خوابگاهی و خاص بودن شرایط آنها، اظهار کرد: دانشگاه باید از دانشجویان نیازسنجی کند تا دانشجویان نیازهای خود را بشناسند؛ اینکه چه چیزی از بیرون بخرند، مدیریت مالی خوبی داشته باشند مهم است. بنابراین همه این مسائل نیازمند آموزش است تا دانشجویان با کمترین آسیب ممکن، شرایط را برای خود به نحو احسن مطلوب کنند. ما باید اطلاعات کافی در نحوه برخورد و مواجهه با چالش‌ها، خطرات و فرصت‌های دوران زندگی دانشجویی را به آنها بشناسانیم.

او درباره تفاوت دانشجویان علوم انسانی با علوم پزشکی، گفت: من چون در علوم پزشکی تدریس می‌کنم، واکنش دانشجویان علوم انسانی برایم خیلی جالب بود؛ دانشجویان اینجا اصطلاحاً موضع نمی‌گیرند و خود‌افشاگری خیلی راحت‌تری نسبت به دانشجویان علوم پزشکی دارند و خیلی بهتر ارتباط برقرار کرده و هیجانات خود را خیلی بیشتر بروز می‌دهند.

مدرس دانشگاه علوم‌ پزشکی شهید بهشتی درباره استقبال دانشجویان افزود: استقبال، همکاری و پیگیری دانشجویان خیلی خوب بوده است و مشکلی که بعضی از دانشجویان داشتند زمان و روز برگزاری کارگاه بود که اگر این کارگاه‌ها ادامه‌دار باشد، دانشجویان کمی به مشکل می‌خورد، خصوصاً آنهایی که از شهرهای دیگر می‌آیند.

محمدی: دانشگاه علامه طباطبائی می‌تواند در زمینه طرح «تدبیر زندگی دانشجویی» الگو باشد

محسن محمدی، مدرس گروه مشاوره دانشگاه علامه طباطبائی و کارشناس مرکز مشاوره و بهداشت روان این دانشگاه درباره محتوای درسی کارگاه‌ها، گفت: در بحث محتوا نیز از سوابق و تجارب گذشته استفاده کرده‌ایم، هر سال برنامه کارگاه‌ها محدودتر بود اما امسال زمان آن کمی افزایش یافته است. با توجه به تجارب گذشته تلاش کردیم، محتوای جدیدتری نیز اضافه کنیم؛ آماده کردن محتوای آموزشی این طرح یک ماه زمان برده است و سعی ما بر این بود که محتوا با زندگی واقعی دانشجویان متناسب باشد.

مدرس گروه مشاوره دانشگاه علامه طباطبائی افزود: تلاش محتوایی این است که به دانشجویان یاد بدهیم، متوجه فضا و زمان دانشجویی خود باشند و اینکه چگونه از این زمان استفاده مفید و مثبت داشته باشند و ممکن است با چالش‌هایی نیز مواجه شوند.

او درباره پیشینه این کارگاه‌ها نیز گفت: سال‌های ابتدایی، طرح‌های وزارتی می‌آمد و به‌نوعی از ما خواسته می‌شد، یک‌سری کلاس‌هایی برای دانشجویان ورودی جدید در نظر بگیریم ولی بعد از مدتی خود ما به ضرورت این کلاس‌ها پی بردیم و از سال 90 شروع به تولید محتوا کردیم. در آن سال‌ها زمان این دوره چهار ساعته بود و هر سال که می‌گذشت، بیشتر به اهمیت و فایده این کلاس‌ها پی می‌بردیم. چون نتایج مثبت طرح را می‌گرفتیم، بازخوردهای خوبی داشت، بنابراین طی این سال‌ها محتوای آموزشی پخته‌تر شد تا به امسال رسیدیم.

این مدرس درباره عدم رضایت بعضی از دانشجویان از زمان برگزاری کارگاه‌ها، خاطرنشان کرد: می‌توانیم کلا‌س‌ها را وسط هفته‌ها برگزار کنیم. به نظرم به هر میزان دانشجویان را با مقاومت کمتری به کارگاه‌ها بیاوریم، بازخورد‌های بهتری می‌گیریم، حالا در طول ترم، دو روز تعطیل هم در این کارگاه‌ها شرکت می‌کنند و چون همیشگی نیست، دانشجویان می‌توانند برای این دوره برنامه‌ریزی ‌کنند.

محمدی در پاسخ به اینکه آیا کارگاه‌ها قابلیت تبدیل شدن به واحد درسی را دارند یا خیر، بیان کرد: 100 درصد، به هر میزان که دانشگاه علامه طباطبائی در این زمینه سرمایه‌گذاری انجام دهند، برداشت بیشتری دارد. 12 سال است که با مرکز مشاوره و بهداشت روان دانشگاه کار می‌کنم و در طول این مدت دانشجویانی به ما مراجعه کرده‌اند که اگر در چنین کلاس‌هایی حضور می‌یافتند، نه تنها مشکلی برای آنها اتفاق نمی‌افتاد، بلکه دانشگاه هم هزینه‌های کمتری از نظر معنوی و مادی پرداخت می‌کرد. حتی قبلاً به این مسئله فکر کردیم ولی به دلیل الزم‌آور نبودن، دانشجویان خیلی از آن استقبال نکردند، اگر بتوانیم این الزام‌آور بودن را به آن اضافه کنیم می‌تواند مؤثر واقع شود و دانشگاه علامه طباطبائی در زمینه برگزاری کلاس‌های تدبیر زندگی دانشجویی به عنوان واحد درسی، الگویی برای سایر دانشگاه‌ها شود.

طرح «تدبیر زندگی دانشجویی» به عنوان یک واحد درسی در دانشگاه ارائه شود

همچنین قاسم مرادی، دیگر کارشناس مرکز مشاوره و بهداشت روان دانشگاه علامه طباطبائی درباره این کارگاه‌ها، اظهار کرد: برگزاری این کارگاه‌ها در دو بخش ضرورت دارد؛ ابتدا اینکه دانشجویان در دوره انتقال از دبیرستان به دانشگاه هستند و ما به‌عنوان مرکز مشاوره و بهداشت روان دانشگاه علامه طباطبائی، آشنایی دانشجویان با سبک زندگی دانشجویی را یک ضرورت می‌دانیم. یکی از دلایل اجرای این طرح، مواجهه دانشجویان با فضایی دانشگاهی است، بنابراین برای مواجهه با مسائلی که ممکن است در این دوره پیش بیاید دانشجویان نیازمند یک‌سری مهارت‌ها هستند.

مرادی ادامه داد: مورد دیگر، آشنایی دانشجویان با سبک زندگی دانشجویی است؛ مثل مهارت‌های ارتباطی در دانشگاه. اینکه دانشجویان در این فضا نیازمند یک‌سری آگاه‌سازی هستند که مثلاً چگونه با استادان و دانشجویان دیگر و بخش‌های مختلف دانشگاه ارتباط برقرار کنند.

محتوای آموزشی این کارگاه‌ها شامل ماهیت زندگی دانشجویی، چالش‌های زندگی دانشجویی، سلامت روان و همچنین، سوء رفتار و راه‌های مقابله با آن، مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های مدیریت عاطفی، مهارت‌های یادگیری، مقابله با خودفریبی، سوء مصرف مواد مخدر و همچنین آشنایی با مرکز مشاوره و بهداشت روان دانشگاه است.

کارشناس مرکز مشاوره و بهداشت روان دانشگاه علامه طباطبائی درباره مدیریت عواطف، اظهار کرد: مسئله دیگر مدیریت روابط عاطفی است چرا که در این فضا روابط بین دختر و پسر وجود دارد و این روابط باید با هدف همسریابی و محلی برای ازدواج دانشجویی موفق شود و همه اینها نیازمند مدیریت صحیح و درست مسائل عاطفی و روابط است.

وی خاطر نشان کرد: مهارت دیگر، آموزش شیوه‌های یادگیری است که منجر به موفقیت تحصیلی دانشجو می‌شود، این مهارت جزو نکاتی است که باید دانشجوی ترم اولی بداند.

مرادی درباره مسائل و چالش‌های دانشجویان خوابگاهی، گفت: مسئله دیگر مربوط به دانشجویانی است که زندگی خوابگاهی دارند؛ این دانشجویان مهارت‌هایی را لازم دارند تا بدانند در زندگی خوابگاهی چگونه رفتار کنند. مثلاً دانشجویان بتوانند حریم شخصی خود را سالم نگه دارند، مهارت‌های لازم برای مقابله با افسردگی را یاد بگیرند، نحوه برقراری ارتباط با هم‌اتاقی را مدنظر داشته باشند و انطباق‌پذیری با فضای خوابگاهی را یاد بگیرند.

دانشجویان باید با حقوق خود در دانشگاه آشنا شوند 

مرادی درباره آشنایی دانشجویان با حقوق خود در بخش‌های مختلف دانشگاه، اظهار کرد: دانشجویان باید با حقوق در بخش‌هایی مثل دانشجویی، آموزش و کل دانشگاه آشنا شوند؛ گروه‌ها و کانون‌های فعال دانشجویی را بشناسند، با نشریات دانشجویی آشنا شوند و بتوانند فعالیت‌های بهنجار اجتماعی داشته باشند. دانشجویان باید بتوانند در تمامی ابعاد جسمی، روحی و اجتماعی خود به یک بلوغ شخصیتی دست پیدا کنند.

وی درباره محتوای آموزشی این کارگاه‌ها نیز یادآور شد: محتوای آموزشی این کارگاه‌ها شامل ماهیت زندگی دانشجویی، چالش‌های زندگی دانشجویی، سلامت روان و همچنین، سوء رفتار و راه‌های مقابله با آن، مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های مدیریت عاطفی، مهارت‌های یادگیری، مقابله با خودفریبی، سوء مصرف مواد مخدر و همچنین آشنایی با مرکز مشاوره و بهداشت روان دانشگاه است.

کارشناس مرکز مشاوره و بهداشت روان دانشگاه علامه طباطبائی محل جدید این مرکز را در ساختمان معاونت دانشجویی اعلام کرد و گفت: ما در مرکز مشاوره تلاش می‌کنیم این فضا را به یک محیط امن توأم با رازداری تبدیل کنیم و همچنین سعی ما بر این است که دانشجویان از این محل بیشترین استفاده ممکن را ببرند.

مرادی در پایان گفت: ما بازخوردهای این کارگاه را از استادان و دانشجویان دریافت می‌کنیم و ظاهراً ضرورت این محتوای آموزشی بسیار زیاد است. بحث‌هایی هم صورت گرفته است که طرح«تدبیر زندگی دانشجویی» به عنوان یک واحد درسی در دانشگاه ارائه شود.