اخلاق عملی در جامعه کمرنگ است/ تغییر سبک زندگی به سادگی اتفاق نمی‌افتد

استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: هر نوع سبک زندگی به مرور زمان دچار تغییر انحراف یا حتی بهبود می‌شود، نباید تصور کنیم که باید همه باورهایمان را برای خود نگه داریم، در دنیای امروز نباید سنت‌ها را حبس کرد.

محمدمهدی لبیبی، استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با فارس در تشریح مفاهیم سبک زندگی در جامعه ایران اظهار داشت: یکی از مهمترین عناصر سبک زندگی در همه فرهنگ‌ها به ویژه فرهنگ ایرانی ـ اسلامی اخلاق است و در صورتی که از اخلاق جدا بیافتیم، خانواده‌های ما دچار آسیب‌های زیادی می‌شوند کما اینکه اکنون نیز دچار شده‌ایم.

نویسنده و مترجم حوزه جامعه شناسی در ادامه توضیح داد: این روزها مشاهده می‌کنیم که در حوزه اخلاق نظری بسیار صحبت می‌کنیم تئوری‌ها و مباحث زیادی را تدریس می‌کنیم اما چه فایده که از حوزه اخلاق عملی غفلت کرده‌ایم و توجهی به این حوزه نداریم، به همین علت هم هست که مشکلات زیادی را در روابط بین فردی افراد، در داخل جامعه و محیط‌های کاری و ... مشاهده می‌کنیم.

مدرس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در تعریف مفهوم سبک زندگی گفت: سبک زندگی از دو واژه سبک و زندگی تشکیل شده است بدین معنا که باید برای همه اتفاقات روزانه زندگی‌مان شیوه‌ای خاص طراحی کنیم با این حال نمی‌توان سبک زندگی را محدود به این دو واژه کرد چرا که کارکردهای آن بسیار زیاد است افراد در زندگی خود باید احساس کنند که از دیگران متفاوت هستند بنابراین مجموعه نگرش‌ها، بینش و معرفت افراد نسبت به زندگی را سبک زندگی می‌گوییم.

لبیبی با اشاره به اینکه سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی هم برای خود بینش‌ها، فرهنگ و باورهای خاصی را می‌طلبد، گفت: بنابراین افرادی که در این فرهنگ قرار دارند سبک زندگی خاصی را برای خود دارند که البته ممکن است با سبک زندگی ایده آل متفاوت باشد با این حال هرچه به این نمونه آرمانی نزدیک تر شویم مدل سبک زندگی‌مان مطلوب تر است و می‌توانیم یک سبک بومی برای خود داشته باشیم.

این استاد جامعه شناسی دانشگاه در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان مدل یک سبک زندگی را تغییر داد، گفت: به سادگی این اتفاق نمی‌افتد چرا که ریشه‌های هر سبک زندگی در ذهن و وجود افراد آن جامعه است با این حال با تغییر نگرش افراد این اتفاق می افتد نمونه آن چه در تهاجم فرهنگی صورت می‌گیرد و عادت و رفتار انسان‌ها را تغییر می‌دهد.

وی با بیان اینکه دین اسلام به خوبی به بحث سبک زندگی اشاره کرده است،‌گفت:‌در قرآن کریم مباحثی درباره طغیان افراد براساس ثروت و قدرت و تغییر رفتارها آنها دارد و این روحیه را نکوهش می‌کند.

لبیبی هویت ملی و دینی ایرانیان را ستایش کرد و گفت: دین اسلام، دینی است که برای همه جزئیات زندگی انسان‌ها برنامه و سبک خاصی دارد بنابراین ما نمی‌توانیم بگوییم که دستورالعمل مشخص و پسندیده‌ای نداشتیم و گرفتار تهاجم یا هر چیز دیگری شدیم. بنابراین ما حتی برای نوع ارتباطات و رفت و آمدهایمان در حوزه‌های مختلف هم سبک خاصی داریم.

وی با تأکید بر اینکه هر نوع سبک زندگی به مرور زمان دچار تغییر یا انحراف یا حتی بهبود می‌شود، گفت: با اینحال اگر بتوانیم عناصر دینی و ملی هویتمان را حفظ کنیم و در دنیای مدرنیزاسیوم ارتباطمان را با کل دنیا براساس سبک زندگی خاص خودمان تعریف کنیم بعید است که هیچ رسانه و فرهنگی بتواند برا ما تأثیر عمیق بگذارد و باورهای خودمان را تضعیف کند.

لبیبی در ادامه گفت: آنتونی گیدنز جامعه شناس انگلیسی معتقد است که در دنیای مدرن نباید سنت‌ها را حبس کرد بنابراین اینطور نیست که همه باورهایمان را نیز تنها برای خود نگه داریم باید از ارزش‌های دیگران نیز استفاده کرده و ارزش های خودمان را نیز به آنها منتقل کنیم، بسیاری از ارزش‌های نظم و ترتیب و انضباط در دیگر فرهنگ ها را می‌توانیم اقتباس کنیم.

وی برخی از آسیب‌های سبک زندگی کنونی را مشکلات در ازدواج و سخت پسندی افراد در انتخاب افراد، لذت گرایی، رفاه طلبی و ... به شمار آورد و گفت: ارزش های دینی ما به تشکیل خانواده با ساده زیستی تأکید کرده است و بسیاری از معضلاتی که امروز می‌بینیم ناشی از این تجمل گرایی در ازدواج‌هاست.

این استاد جامعه شناسی همچنین یادآور شد: اخلاق نظری در جامعه ایران بزرگ شده منتها به حوزه عملی رسوخ نکرده است اینجاست که دانشگاه‌ها و حوزه‌ها باید وارد عرصه ظهور شوند و اطلاعات مردم را بالا ببرند. کاربردی کردن اخلاق در جامعه با اهمیت است درصورتی که رعایت نشود سبک زندگی ما را دچار آسیب می‌کند کمااینکه اکنون زنگ خطر این معضلات خورده است باید رفع تنش شود و با فراق خاطر به حل این معضلات پرداخت.

وی با اشاره به تحقیقی بر نمونه آماری هفتصد نفر در تهران اظهار داشت: نتایج تحقیق صورت گرفته، نشان می‌دهد خانواده ایرانی تحت تأثیر شش عامل مهم تغییر معنای سنتی زندگی خانوادگی، باور به تمایزات جنسیتی، غلبه الگوهای جدید همسرگزینی، تضعیف فضای گفتگو و تعامل، تضعیف باورهای دینی و اعتقادات مذهبی و غلبه تفکر فردگرایی در کنار ضعف باورهای اخلاقی قرار گرفته است.

استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطباییهمچنین توضیح داد: با انجام تحقیقات آماری مشخص شد که برخی از این عوامل تأثیرات عمیقی بر تحولات ارزشی خانواده در ایران داشته است، در حالی که برخی دیگر فاقد تأثیر معنا دار در این امر بوده‌اند.

لبیبی تأکید کرد: بنده براساس این شواهد می‌توانم بگویم که در ایران هنوز دچار بحران خانواده نشده‌ایم، هر چند ممکن است در آینده این اتفاق رخ دهد.  بنابراین بسیاری از مشکلاتی هم که در جامعه ایران می‌بینیم به دلیل تحولات بیرونی است نه تغییر باورها و ارزش‌ها که برخی بدان معتقد شده ام، بنابراین ارزش‌ها در طبقات بالا تغییر کرده اما در طبقات پایین هنوز هم تغییر نگرش ها را شاهد نیستیم با وجود اینکه در برخی  مطالعات براین مبحث تأکید شده که ارزش‌های خانوادگی در ایران تضعیف شده و ساختار و ماهیت خانواده از بنیان دچار فروپاشی شده است.