«نشست مطالعات اربعین» فردا در دانشگاه علامه برگزار می‌شود

دکتر غلامرضا ذکیانی، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه علامه با اشاره به برگزاری نشست مطالعات اربعین با حضور استادان رشته‌های مختلف علوم انسانی در روز چهارشنبه، 29 فروردین‌ماه، همایش قبلی تبیین ابعاد علمی اربعین را که در دانشگاه کربلا برگزار شد، خوب ارزیابی‌ کرد و گفت: رویکرد این نشست از همایش گذشته متفاوت خواهد بود. ما در این نشست به این مسئله می‌پردازیم که تاکنون در زمینه مطالعات پدیده اربعین چه اقداماتی شده است و سعی داریم با یک جمع‌بندی به استقبال همایش سوم «بررسی ابعاد پیاده‌روی اربعین» برویم.

فاطمه‌ ملک محمدی-عطنا؛ ابعاد فرهنگی، اجتماعی و سیاسی پیاده‌روی بزرگ اربعین حسینی که چندسالی است به یکی از مهمترین مناسک مذهبی جهان مبدل شده است، آن‌قدر وسیع است که پژوهشگران عرصه‌های مختلف را به تکاپو واداشته است. مهمترین رویداد علمی در این زمینه برگزاری همایش‌های بین‌المللی تبیین ابعاد علمی اربعین است. تاکنون دو همایش از این دست برگزار شده است که همایش دوم به همت دانشگاه علامه طباطبائی و با همکاری دانشگاه کربلای عراق سال گذشته در کربلای معلا برگزار شد.

همایشی که این بار همین‌جا نقطه نگذاشت و هنوز هم به کار خود ادامه می‌دهد. در همین‌راستا سومین همایش بین‌المللی تبیین ابعاد علمی اربعین در راه است. همایشی که نیازمند جمع‌بندی همایش گذشته و آغاز مسیری نو در تحقیقات پیش روی محققان باانگیزه است. محققانی که بسیاری از آنها عضو هیئت علمی دانشگاه‌های مختلف از جمله دانشگاه علامه طباطبائی تهران هستند.

به این ترتیب اولین نشست سال جدید برای پیشوازی همایش سوم از این دست، «نشست مطالعات اربعین» است که با حضور استادان و صاحب‌نظران حوزه‌های مختلف علوم انسانی چهارشنبه، ۲۹ فروردین ماه به مدت یک روز در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار می‌شود.

مسئولیت برگزاری این نشست از سوی دبیرخانه همایش پیاده روی اربعین و با هدف بررسی ابعاد گردهمایی بزرگ شیعیان در ایام اربعین حسینی و نیز اثرات آن در ابعاد مختلف زندگی به دانشگاه علامه طباطبائی سپرده شده است.

در این رابطه، دکتر غلامرضا ذکیانی، رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی در گفت‌وگو با خبرنگار عطنا به ارائه جزئیات نشست آتی و ضرورت برگزاری چنین همایشی پرداخت و گفت: اگر به کمی قبل‌تر مراجعه کنیم. موضوع از چند سال پیش شروع شد. از هنگامی که راهپیمایی‌های عظیم در سطح عموم مردم در عراق ظهور کرد.

اما کلید اینکه این حرکت عظیم و در نوع خود بی‌نظیر در سطح دانشگاه و در سطح اعضای هیئت علمی مورد بررسی قرار گیرد، سال گذشته و به همت دانشگاه علامه طباطبائی روشن شد که خوشبختانه استقبال و بازخورد خوبی پیدا کرد. طوری‌که در کمتر از یک‌ماه ما مقالات زیادی از نقاط مختلف در ایران و عراق دریافت کردیم.

وی ادامه داد: در آن همایش بیش از 86 مقاله پذیرش و چکیده مقالات به سه زبان فارسی، انگلیس و عربی چاپ شد که در نوع خود بی‌سابقه بود. با خود گفتیم وقتی چنین نعمتی از جانب امام حسین(ع) به ما عنایت شده است چرا کم‌کاری کنیم لذا در جهت ادامه چنین همایش‌هایی برآییم.

ذکیانی با بیان اینکه اکثر شرکت‌کنندگان در نشست پیش رو در همایش قبلی در کربلای معلا هم حضور داشتند، افزود: اما رویکرد این نشست از همایش گذشته متفاوت خواهد بود. ما در این نشست به این مسئله می‌پردازیم که تاکنون چه اقداماتی شده و سعی داریم با یک جمع‌بندی به استقبال همایش سوم «بررسی ابعاد پیاده‌روی اربعین» برویم.

وی فلسفه «نشست مطالعات اربعین» را آسیب‌شناسی کارهای علمی که در موضوع راهپیمایی اربعین تاکنون انجام شده است، دانست و گفت: البته همایش اول از این دست را ستاد اربعین برگزار کرد که گویا کمی نامرتب و با همان افراد در دسترس برگزار شد و از آن نظم و ترتیبی که معمولا همایش علمی-دانشگاهی دارد برخوردار نبود. از این رو این ستاد برای همایش دوم در صدد اعطای این ماموریت به دانشگاه‌ها برآمد.

رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی با تاکید بر اینکه دانشگاه علامه طباطبائی در زمینه علوم انسانی گل سرسبد تلقی می‌شود، ادامه داد: خوشبختانه همایش دوم به خوبی برگزار شد. 44 مقاله از ایران و 42 مقاله از عراق پذیرفته شد که در حال داوری نهایی برای انتشار به صورت علمی-پژوهشی هستند.

دومین «همایش بین‌المللی تبیین ابعاد علمی اربعین» تجربه گران‌بهایی بود

اما بارها در همایش‌های علمی دیده شده است که مقالات صرفا نگاه تاریخی داشته‌اند و کمتر پژوهشگران به سراغ مردم‌نگاری، حضور در صحنه و مشاهده میدانی، اثرسنجی و تحقیقات پیمایشی برآمده‌اند. سوال این است که با توجه به اهمیت مسئله نزد پژوهشگران در مقالات مورد بررسی چقدر از روش‌های تحقیق دانشگاهی در سطح میدانی و عملیاتی استفاده شده است؟ یا اینکه باز هم مسیر بسیاری از مقالات به سمت حدس و گمانه و استفاده از منابع دست دوم رفته است؟

ذکیانی این سوال را سوال خوبی دانست و  در پاسخ گفت: من خواهش می‌کنم در ماه‌های آینده نیز همین سوال درباره همایش‌ پیاه‌روی اربعین پرسیده شود؛ اما در همایش دوم دقیقا این اتفاق افتاد. ما در عرض دو هفته چکیده‌های تفصیلی ارائه‌دهنگان را دریافت کردیم و در کمتر از 10 روز مقالات را به دو زبان ترجمه کردیم و در کمتر از دو روز هم انتشارات دانشگاه این چکیده مقالات را برای ما به چاپ رساند، طوری که در فرودگاه کتب چکیده مقالات به دست ما رسید، از این حیث سرعت عمل و دقت نظر شایسته‌ای داشتیم و این ما را یاری کرد. با این حال ممکن بود به کار پیمایشی نرسیم اما اتفاقا در یک ماه به طور فشرده کاری عظیم انجام دادیم.

وی در این‌باره ادامه داد: در کربلا، حتی هیئت رئیسه دانشگاه عراقی از این سرعت و دقت عمل ما در ترجمه حتی آثار دریافتی از عراق متعجب شده بودند.

ذکیانی تصریح کرد: تاکید خود رئیس دانشگاه علامه طباطبائی هم بر توجه بیشتر به رویکرد پیمایشی در تحقیقات انجام شده بود که قرار شد این مسئولیت به دانشکده علوم اجتماعی این دانشگاه سپرده شود تا با رویکردهای تحقیقی عمیق‌تر در کنار رویکردهای تاریخی و ... ورود پیدا کنند.

وی افزود: این تاکید به قدری بود که دانشکده علوم اجتماعی برای راهپیمایی بزرگ اربعین سال گذشته یک تیم تحقیقاتی فرستاد که به صورت پیمایشی از زائران مصاحبه گرفته شود که جمع‌بندی و گزارش اولیه این سفر علمی در نشست پیش رو ارائه و مورد نقد و بررسی قرار خواهد گرفت و به طور تفصیلی در مجموعه مقالات ما چاپ خواهد شد.

حال باید دید در «نشست مطالعات اربعین» چه مطالبی مطرح می‌شود. نشستی که در آن، دکتر غلامرضا ذکیانی، دکتر محمد حسن زورق، دکتر محمد تقی کرمی قهی، دکتر علی انتظاری، دکتر علی کربلائی پازوکی، دکتر حسین اسکندری، دکتر محمود تقی زاده، دکتر علیرضا امید بخش و دکتر استاجی و دکتر کشگر به ارائه دیدگاه‌های خود خواهند پرداخت.

گفتنی است عنوان‌ها و محورهای سخنرانی استادان و صاحبنظران شرکت‌کننده در این نشست به این شرح است: بررسی و تحلیل از امام حسین(ع) تا فرهنگ حسینی، اربعین در حوزه رسانه، گفتمان‌ها و بازنمائی‌های زیارت اربعین، گونه‌شناسی معانی و انگیزه زائران، نگرش به راهپیمائی زیارت اربعین در میان گروه‌های زائران، مطالعات اربعین در حوزه الهیات، مطالعات اربعین در غرب، مطالعات اربعین در حوزه روان‌شناسی، مطالعات اربعین در حوزه تربیت بدنی، مطالعات اربعین در حوزه مدیریت، مطالعات انتقادی در حوزه اربعین.