بی‌برنامگی معضل اصلی آموزش عالی/ دانشگاه آزاد طی سال‌های اخیر بیشترین سهم را در رشد کمی رشته‌ها داشته است

معاون آموزشی وزارت علوم باتاکید بر اینکه دانشگاه آزاد بیشترین سهم را در رشد کمی رشته محل‌های دوره دکتری و کارشناسی ارشد طی سالهای اخیر داشته است، گفت:‌ این روند ناگهانی رشد رشته محل‌ها در دانشگاه آزاد در دوره‌ای به دلیل مدیریت نابسامان وقت اتفاق افتاد و اکنون لازم است این دانشگاه در کنار کمیت به کیفیت نیز توجه کند.

به گزارش عطنا به نقل از ایسنا، دکتر مجتبی شریعتی‌نیاسر در همایش نشست معاونین آموزشی دانشگاه آزاد که امروز در سازمان مرکزی این دانشگاه برگزار شد، یادی از مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی کرد و گفت: حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی یکی از اسطوره های نظام بودند و خدمات ارزشمندی به این نظام داشتند به خصوص اینکه ایشان نقش منحصر به فردی در توسعه دانشگاه آزاد داشته‌اند.

وی در ادامه گزارشی از وضعیت آموزش عالی ارائه کرد و گفت: دانشگاه آزاد یکی از زیرنظام هایی است که نزدیک به ۳۶ درصد جمعیت دانشجویی کشور را به خود اختصاص می‌دهد.

شریعتی همچنین خاطرنشان کرد: بخش عمده‌ای از جمعیت دانشجویی کشور در مقطع کارشناسی ارشد تحصیل می‌کنند و نزدیک به ۸۰ درصد جمعیت دانشجویی در گروه علوم انسانی و مهندسی مشغول تحصیل هستند. بنابراین باید علوم انسانی به دلیل کثرت بی رویه جمعیت دانشجویی مورد توجه قرار بگیرد.

معاون آموزشی وزارت علوم باتاکید بر اینکه علوم پایه همواره مورد بی مهری و غفلت در نظام آموزشی کشور قرار گرفته است، تاکید کرد: به همین دلیل وزارت علوم در سال جاری اعتبار ویژه ای برای توسعه علوم پایه قرار داده ضمن اینکه برنامه هایی را نیز برای رفع مشکل علوم انسانی در نظر داریم.

۵۵ درصد جمعیت دانشجویی کشور را مردان تشکیل می دهد

وی با تاکید بر اینکه ۵۵ درصد جمعیت دانشجویی کشور را مردان تشکیل می‌دهند، خاطرنشان کرد:‌ حدود دو درصد جمعیت اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های کشور استاد هستند و بالغ بر ۳۳ درصد این جمعیت را مردان تشکیل می دهند که متاسفانه اغلب آنها در بخش غیردولتی مشغول هستند. این در حالی است که در بسیاری از مراکز دانشگاهی شاخص دنیا نظیر دانشگاه های هاروارد و استنفورد که ما هرگاه بخواهیم دانشگاه‌های خود را در رده‌های بالا قیاس کنیم با آنها مقایسه می‌کنیم بخش خصوصی اداره می‌شوند.

شریعتی بر لزوم ورود جدی بخش خصوصی به عرصه آموزش عالی تاکید کرد و گفت: با توجه به اینکه بخش خصوصی انگیزه، توان، میدان بیشتری برای ورود به عرصه آموزش عالی دارند لازم است که به طور جدی در این جهت حرکت کنند.

سیر نزولی جمعیت دانشجویی کشور در دولت یازدهم

معاون آموزشی وزارت علوم با  اشاره به روند رشد جمعیت دانشجویی کشور در سالهای ۸۴ تا سال ۹۵ گفت:‌ بیشترین افزایش در بخش علوم انسانی و علوم مهندسی صورت گرفته و از سال ۹۲ و ۹۳ که تقریبا با آغاز به کار دولت جدید مقارن بوده است روند جمعیت دانشجویی کشور سیر نزولی داشته است.

سه شعار وزارت علوم در آموزش عالی

شریعتی همچنین خاطر نشان کرد:‌ سیر کاهشی جمعیت دانشجویی طی سالهای اخیر به دلیل جمعیت جوان دانشجویی و اعمال سیاست های انقباظی و کنترل جمعیت دانشجویی کشور توسط وزارت علوم بوده است. در واقع ما از ابتدای مسئولیت در وزارت علوم همواره سه شعار "ارتقای کیفی" ، "کنترل کمی" و "اقتدار و هماهنگی " را سرلوحه برنامه های خود قرار داده‌ایم و این سه شعار را در عرصه عمل نیز دنبال کردیم.

رشد بی‌رویه موسسات غیرانتفاعی در دولت نهم

معاون آموزشی وزارت علوم گزارشی از روند رشد کمی موسسات غیر انتفاعی ارائه داده بود روند رشد کمی تعدادی از موسسات غیرانتفاعی از سال ۸۷ تا ۸۳ یک سیر تدریجی رشد داشتند که تعداد بسیار کمی که در سال ۸۷ رشد کرده بود که از آغاز به کار دولت نهم به بعد این موسسات سیر افزایشی و فزاینده و غیرقابل باور و غیر منطقی شاهد بوده است به طوری که از ۴۴ موسسه غیرانتفاعی در سال ۸۳ به ۳۴۰ موسسه غیرانتفاعی رسیدیم.

معاون آموزشی وزارت علوم خاطرنشان کرد :‌از سال ۹۲ تعدادی از موسسات غیرانتفاعی کاهش پیدا کرده و به طور کلی جلوی رشد آنها گرفته شد. به طوری که ما در سالهای اخیر هیچ مدرسی برای تاسیس مرکز آموزش عالی جدید نداده ایم جز در مواردی که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی که یک نهاد بالادستی است صادر شده است.

اختصاص هشت درصد جمعیت دانشجویی کشور در موسسات غیرانتفاعی

وی در خصوص جمعیت دانشجویی در موسسات غیرانتفاعی نیز افزود: اگرچه تعداد موسسات غیرانتفاعی روند رشد بی رویه‌ای را در سال ۸۰ داشته است اما جمعیت قابل ملاحظه‌ای در این موسسات وجود نداشت. در واقع جمعیت دانشجویی این موسسات از ۱۰ تا ۲۰ هزار دانشجو شروع شد و تا سال ۸۹ و ۹۰ این عدد به حدود ۴۰۰ هزاردانشجو  افزایش پیدا کرد که به طور کلی اوج جمعیت دانشجویی در موسسات غیرانتفاعی ۴۱۰ هزار دانشجو است که این تعداد ۸ درصد از جمعیت دانشجویی کشور را به خود اختصاص می‌دهد.

معاون آموزشی وزارت علوم به روند رشد جمعیت دانشجویی در دانشگاه آزاد اشاره کرد و گفت: اگرچه جمعیت دانشجویی سایر زیرنظام ها با رویکرد انقباضی وزارت علوم طی سالهای اخیر کنترل شد اما این وضعیت در دانشگاه آزاد به دلیل عدم هماهنگی با آموزش عالی همواره این نوسان را در سالهای ۹۰ تا ۹۲ داشته است ولی جمعیت دانشجویی این دانشگاه از سال ۹۳ کاهش یافت.  به گفته وی وضعیت جمعیت دانشجویی در دانشگاه پیام نور به نوعی وضعیت زیگزاگی بود. در واقع به دلیل نوسانات مدیریت‌ها این اتفاق در دانشگاه پیام نور به وجود آمد به طوری که دانشجویی این دانشگاه در سال ۸۵ ، ۶۸۰ هزار نفر بوده است. این جمعیت ظرف یک سال به تعداد یک میلیون و ۱۲۰ هزار دانشجو افزایش یافته است اما از سال ۹۲ شاهد سیر کاهشی جمعیت دانشجو در این دانشگاه هستیم.

دانشگاه پیام نور باید به ماموریت اصلی خود برگردد

شریعتی خاطرنشان کرد: علت کاهش جمعیت دانشجویی در دانشگاه پیام نور علاوه به دلیل کاهش جمعیت دانشجویی کشور به این نکته بر می‌گردد که این دانشگاه از ماموریت اصلی خود که آموزش غیر حضوری و نیمه حضوری است فاصله گرفته است. در واقع تا زمانی که دانشگاه‌ها به ماموریت اصلی خود بر نگردند در حوزه اهداف آموزش عالی موفق نخواهد شد.

وی تصریح کرد:‌ اگرچه دانشگاه آزاد در دهه شصت به عنوان یک دانشگاه غیرحضوری شکل گرفت اما این ماموریت در گذر زمان این دانشگاه را به یکی از دانشگاه های بزرگ حضوری کشور تبدیل کرد و در حال حاضر جزء زیرنظام هایی است که ما آن را باور داریم و باید مورد حمایت قرار بگیرد.

افزایش ۸/۵ برابری جمعیت دانشجویی کشور در دوره ارشد

شریعتی به روند رشد جمعیت دانشجویی کشور در دوره تحصیلات تکمیلی طی سالهای اخیر اشاره کرد و گفت:‌البته این روند رشد با توجه به توصیه همه مسئولین نظام به ویژه تاکیدات مقام معظم رهبری اتفاق افتاده که ما در این جهت تلاش کردیم در کنار رشد کمی به کیفیت نیز بپردازیم.

وی ادامه داد: ما در بخش تحصیلات تکمیلی از سال ۸۴ تا ۹۵ ، ۸/۵ برابر افزایش جمعیت را شاهد بودیم.

سهم اندک مناطق محروم بر جمعیت دانشجویی کشور

معاون آموزشی وزارت علوم با تاکید بر اینکه تا ۲۰ تا ۲۵ درصد جمعیت دانشجویی کشور در استان تهران وجود دارد گفت: به جزء استان های اصفهان ، خراسان رضوی، خوزستان  مابقی استان ها با وجود اینکه جوانان بسیار مستعدی دارند اما جمعیت دانشجویی پایینی را به خود اختصاص داده اند و بسیاری از دانشجویان از این مناطق محروم به سایر استان های برخوردار برای تحصیل مهاجرت می کنند بنابراین لازم است توسعه آموزش عالی در همه مناطق استان های کشور به صورت برابر صورت بگیرد.

سهم بالای دانشگاه آزاد در تعداد رشته محل‌های دوره ارشد

شریعتی بر تعداد رشته محل های دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه غیرانتفاعی و آزاد اشاره کرد و گفت:‌ از سال ۹۲ تا ۹۵ تعداد رشته محل های دوره کارشناسی ارشد مراکز غیرانتفاعی از ۲۷۰ موررد به ۵۰۳ رشته محل و در دانشگاه آزاد از ۴۰۰ مورد در سال ۹۳ به سه هزار و ۱۷۱ رشته محل در سال ۹۵ افزایش یافته است.

افزایش بیش از ۱۳ برابری رشته محل‌های دانشگاه آزاد طی سه سال اخیر

شریعتی ادامه داد:‌ در دوره دکتری نیز تعداد رشته محل ها در مراکز غیرانتفاعی در سال ۹۳ نه رشته محل و در سال ۹۵ هشت رشته محل افزایش یافته است ولی این در حالی است که در دانشگاه آزاد از ۱۱۸ رشته محل در سال ۹۳ به ۱۴۰۱ رشته محل در سال ۹۵ افزایش یافته است.

به گفته وی در مجموع تعداد رشته محل های دوره کارشناسی ارشد در موسسات غیرانتفاعی ۱۳۷۹ مورد بوده است و این تعداد در دانشگاه آزاد ۵ هزار و ۶۰۹ رشته محل بود.

رشد بی رویه و ناگهانی رشته محل های دانشگاه آزاد در دوره ارشد بین سالهای ۹۳ تا ۹۴

معاون آموزشی وزارت علوم ی با تاکید بر اینکه تعداد رشته محل ها در دوره کارشناسی ارشد از سال ۹۲ تا ۹۴ در موسسات غیرانتفاعی سیر کاهشی داشته است، افزود:‌ این روند از سال ۹۴ به صورت تدریجی افزایش داشته و مجددا در سال ۹۵ کاهش داشته است اما در دانشگاه آزاد از سال ۹۳ تا ۹۴ شاهد رشد ناگهانی در تعداد رشته محل های دوره کارشناسی ارشد بوده که این عینا ناشی از سیاست های نادرست اتخاذ شده در دوران مدیریت وقت بوده است.

معاون آموزشی وزارت علوم با تاکید بر این که تعداد رشته محل‌ها در دوره دکتری دانشگاه‌ها طی سال‌های اخیر روند کاهشی داشته است،گفت: این روند در موسسات غیرانتفاعی تقریبا متوقف شده بود، اما در دانشگاه آزاد اسلامی تعداد رشته محل‌ها از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ سیر افزایشی پیدا کرده است و طی سالهای 94 و 95 نیز شاهد رشد بی‌رویه رشته محل‌های دوره دکتری در این دانشگاه بودیم که این وضعیت هم از لحاظ نیاز بازار و هم شاخص‌های دیگر دانشگاه‌ غیرقابل قبول بود.

افزایش ۶۷ درصدی رشته محل‌های دانشگاه آزاد

شریعتی با تاکید بر این که تعداد رشته محل‌ها در دانشگاه‌های دولتی حدود ۶۴ درصد کاهش داشته است، گفت: این میزان در موسسات غیرانتفاعی ۶.۴ درصد، دانشگاه پیام نور ۲۷ درصد، دانشگاه‌های وابسته به دستگاه‌های اجرای ۹۵ درصد کاهش داشته است این در حالی است که در دانشگاه آزاد حدود ۶۷درصد افزایش یافته است.

سهم ۳ درصدی وزارت بهداشت از جمعیت دانشجویی کشور/ آموزش پزشکی باید به وزارت علوم برگردد

معاون آموزشی وزارت علوم در ادامه به جمعیت دانشجویی کشور در حوزه پزشکی اشاره کرد و گفت: جمعیت دانشجویی پزشکی در سال ۱۳۹۵ تقریبا ۲۴۷ هزار نفر بوده است این در حالی است که این جمعیت در رشته‌های غیرپزشکی چهار میلیون و ۱۰۰ هزار نفر می‌شود، در واقع سه درصد کل جمعیت کشور در دانشگاه‌های زیر مجموعه وزارت بهداشت قرار دارند.

به گفته وی، وزارت بهداشت که ماموریت بهداشت، درمان و پیشگیری را برعهده دارد در حال حاضر گرفتار آموزش سه درصد جمعیت دانشجویی کشور است در واقع در زمانی در دهه ۶۰ شرایط ایجاب کرد این وزارتخانه از وزارت علوم در حوزه آموزش تفکیک شوند، اما براساس مطالعه تطبیقی که انجام دادیم در بسیاری از دانشگاه های تراز اول که پنج ویژگی برای آن مطرح می‌شود یکی از ویژگی‌ها این است که آموزش علوم پزشکی را در دل خود جای دهد.

شریعتی تاکید کرد: اتفاقا دانشگاه آزاد یکی از نمونه های موفق همزیستی آموزش پزشکی و غیرپزشکی است. و با توجه به این که در دنیای امروز تعامل بین رشته ای مبنای آموزش قرار می گیرد نمی شود رشته ها را از هم فاصله داد و آن را در نظام های مدیریتی متفاوت جای گذاری کرد بنابراین این نقطه ضعفی است که برای آن چاره اندیشی شود.

لزوم توجه به آموزش های مهارتی در کشور

معاون آموزشی وزارت علوم با تاکید بر این که چهار تا پنج درصد جمعیت کشور دانشجو هستند، اظهار کرد: این در حالی است که در کشورهای پیشرفته نظیر ژاپن تنها ۲.۲ درصدت جمعت آنها دانشجو هستند در اینجا بخش آموزش های مهارتی مورد توجه قرار می گیرد که باید در این زمینه فرهنگ سازی های لازم انجام شود.

برنامه جدی وزارت علوم در حوزه نظارت و زیرنظام های آموزشی

وی از برنامه جدی وزارت علوم در حوزه نظارتی و زیرنظام های آموزشی خبر داد و گفت: انصافا انتظار ما از دانشگاه آزاد این است که با رویکرد جدید مدیریتی به این امر توجه کنند، در واقع ما در بخش غیردولتی کیمسیون ماده ۹ را تشکیل دادیم. براساس آن جلوی رشد کمی مراکز غیرانتفاعی گرفته شد و از طرفی دیگر رویکرد جدی نظارتی را در این موسسات حاکم کردیم به طوری که از مجموع ۳۵۳ مرکز غیرانتفاعی ۹ مورد به دلیل ضعف کیفی منحل و ظرفیت ۲۴ مورد دیگر نیز صفر شد.

دکتر شریعتی گفت: براساس برنامه نظارت موسسات غیرانتفاعی به پنج سطح تقسیم شده اند. موسساتی که در سطح پنج قرار بگیرند اجازه رشد ندارند اما موسساتی که سطح یک را کسب کنند علاوه بر این که اجازه رشد دارند شاخص های تشویقی را نیز دریافت خواهند کرد.

تخلفات دانشگاه آزاد در سال‌های گذشته

معاون آموزشی وزارت علوم در ادامه خاطر نشان کرد: در دانشگاه آزاد نهاد بالادستی آموزش عالی یعنی وزارت علوم در مدیریت گذشته نظارت جدی بر این دانشگاه نداشته است و ما شاهد مصادیقی از تخلفات متعدد بودیم به طوری که در بازدیدی که سال‌های گذشته از برخی مراکز این دانشگاه داشتیم یکی از این مراکز با در اختیار داشتن ۳۵ هزار جمعیت دانشجویی که ۶۰۰۰ نفر آن عضو هیات علمی بودند تنها یک هیات علمی با رتبه دانشیاری داشت. این در حالی است که ما در این زمینه با مراکز دولتی سختگیرانه عمل می‌کنیم.

دکتر شریعتی خاطرنشان کرد: در یکی از واحدهای دانشگاه آزاد بیش از ۷۰ رشته کارشناسی ارشد راه‌اندازی شده بود که ۱۷ رشته در مقطع دکتری بود که این آمار در حالی بود که اعضای هیات علمی کافی وجود نداشت. همچنین مواردی را مشاهده کردیم که دانشجویی در واحدی پذیرش شده بود ولی به دلیل عدم مجوز آن واحد از دانشگاه دیگر فارغ‌التحصیل شده بود یا این‌که فردی در عین حال که هیات علمی دانشگاه دولتی بود حکم علمی او در دانشگاه آزاد نیز صادر شده بود. امیدواریم با نظارت‌هایی که صورت خواهد گرفت شاهد اینگونه موارد و تخلفات نباشیم.

معاون آموزشی وزارت علوم در ادامه گفت: ما در اسناد بالادستی قانون تشکیل وزارت علوم، نقشه جامع علمی و غیره را داریم و از لحاظ قانون مشکلی در آموزش عالی وجود ندارد. تنها مشکل ما اجرایی کردن آن است، یعنی دقیقا در سند چشم‌انداز توسعه مشخص شده است که باید به جایگاه اول اقتصادی در منطقه برسیم و در نقشه جامع نیز پیش‌بینی شده است تا افق ۱۴۰۴ باید در کجا قرار بگیریم.

دکتر شریعتی طرح آمایش آموزش عالی را منحصر به فردترین و مهم‌ترین اقدام وزارت علوم طی سال‌های اخیر توصیف کرد و گفت: این طرح در اسفندماه سال ۱۳۹۴ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و دارای ۱۰ ماده است که هشت بند آن به مواد تکلیفی و اجرایی اشاره دارد که ماموریت گرایی، ساماندهی آموزش عالی، ارتقای کیفی، طرح جامع نظام پذیرش و سنجش و آموزش‌های مهارتی از جمله موارد این طرح است.

بی‌برنامگی معضل اصلی آموزش عالی

وی همچنین خاطرنشان کرد: براساس برنامه ششم توسعه زیرنظام‌های آموزشی باید به بخش‌های فراملی، ملی، منطقه‌ای و محلی تقسیم شوند و این برنامه در دانشگاه آزاد نیز باید پیاده شود. اشکالی که وجود دارد این است که نباید همه دانشگاه‌ها بخواهند همه کاری را انجام دهند باید مراکز دانشگاهی برنامه مشخصی داشته باشند. این در حالی است که بی‌برنامگی معضل اصلی آموزش عالی تبدیل شده است.

 معاون آموزشی وزارت علوم در پایان گفت: باور ما این است که با قانونمندی، تعامل و هماهنگی با همه زیرنظام‌های آموزش عالی بتوانیم به جایگاه واقعی خود در آموزش عالی دست یابیم و امیدوار هستیم که در مدیریت جدید دانشگاه آزاد این قانومندی و تعامل وجود داشته باشد.