دوران سخنرانی‌های یک طرفه گذشته است/ دانشگاه خوب، دانشگاهی است که در آن پرسش‌های بیشتری مطرح شود

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی اظهار کرد: ما دانشگاه خوب را دانشگاهی می‌دانیم که در آن بتوانیم پرسش‌های بیشتری مطرح کرده و نه اینکه به پاسخ‌های بیشتری دست پیدا کنیم.

به گزارش عطنا، حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی دوشنبه 25 بهمن‌ماه در نشست همایش «قرآن و معرفت‌شناسی» در سالن شهید مطهری دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی این دانشگاه بیان کرد: مباحثی که آیت‌الله جوادی‌آملی مطرح کردند، بسیار مهم و تعیین‌کننده‌ است و دو نکته را در این زمینه نیز مطرح می‌کنم که امیدوارم زمینه بحث بیشتر ایجاد شود.

وی افزود: وقتی نگاهی به تاریخ تفکر اسلامی و تاریخ تفکر قرآن بنیاد می‌کنیم، می‌بینیم که مسلمانان همواره در معرض پرسش‌های بزرگ معرفت‌شناختی قرار داشتند، به شکلی که پرسش‌ها و مجادله‌های اصلی که در جریان تفکر شکل گرفته‌اند، از جنس معرفت‌شناسانه بوده است.

سلیمی در مورد همین موضوع خاطرنشان کرد: جالب است بعدازآن بحث به حوزه سیاست کشیده شده ولی آغاز آن از پرسش در حوزه معرفت بوده است. در ابتدایی که این مسئله مطرح شد که آیا عقل انسانی شأنیت پرداختن به فهم، حسن، قبح و یا پرداختن به مباحث بنیادین دینی یا حتی شرعیات را دارد یا نه که مجادله بین «معتزله و اشاعره» شکل گرفت.

وی افزود: جنس بحث، جنس معرفت‌شناسانه است، یعنی ما از کجا می‌توانیم معرفتی مشروع به دست بیاوریم که به‌عنوان یک مسلمان بتوانیم به آن تکیه کنیم.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه گفت: بعدها در زمانی که فلسفه یونانی و علوم یونانی وارد تفکر اسلامی شدند، ما همچنان با چنین پرسش‌هایی مواجه شدیم که آیا از در درون انسان از همان بدو تولد معرفت نهفته است، معرفت از جنس یادآوری است؟ یا معرفت حصولی است؟ یا آن‌چنان‌که حضرت آیت‌الله جوادی آملی مطرح کردند آن چیزی که حاصل می‌شود آن وجود ذهنی بوده و معلوم و ممکن است با علم متفاوت باشد.

وی اضافه کرد: همین موضوع مسئله‌ای شد که درست به‌مانند همان چیزی که به‌عنوان معتزله و اشاعره به وجود آمد و تبدل به یک نظام معرفتی شد که حتی کار را به‌نوعی به رقابت‌های سیاسی و به مشروع‌سازی گونه‌های متفاوت حکومت‌گری کشاند.

سلیمی با بیان اینکه در عصر مدرن نیز همین اتفاق افتاد، اظهار کرد: یعنی ما وقتی در عصر مدرن با این مواجه شدیم که آیا تنها نوع معرفت، مشروع معرفتی است که از راه علم تجربی به دست بیاید آن‌هم با قواعد خاص علم تجربی و بقیه علوم نیز منوط و مشروط به آن هستند، باز تفکر اسلامی و اندیشمندان که سعی می‌کردند بر اساس مطالعات قرآنی به مباحث بیندیشند در مقابل یک پرسش معرفت‌شناسی بنیادین قرار گرفتند.

وی افزود: بعضی‌ها طبق معمول تاریخ، اندیشه به نفی کامل پرداختند و طرد کردند، برخی‌ها هم تأیید کامل پیدا کردند و زانو زدند و امروز ما در گستره بسیار وسیع مباحث معرفت‌شناسانه که قرار داریم، مجدداً اهل اسلام و قرآن با پرسش‌های متعدد و بسیار متنوعی در این حوزه مواجه هستند.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی خاطرنشان کرد: ما با نظریاتی مواجه هستیم که معرفت را از جنس زبان می‌دانند و درواقع ما را اسیر نظام‌های معنایی شکل گرفته در محیط‌های زبانی به‌حساب می‌آورند و همان چیزی است که آیت‌الله جوادی‌آملی به‌عنوان وجود ذهنی از آن نام بردند.

وی با بیان اینکه در این حوزه با گستره وسیعی از مباحث مواجه هستیم، گفت: مباحثی که درواقع ما را به بازاندیشی درباره مبانی بنیادین معرفت‌شناسی فرا می‌خواند حتی پاره‌ای از متفکرین اسلام‌گرا سخن از این دارند که با توجه به اینکه معجزه اسلامی‌مان از جنس زبان و قرآن است، شاید بخشی از مباحث معرفت‌شناسی جدید که علم و اندیشه را در محیط زبانی معنادار می‌داند و اصالت تعیین‌گرا را از درونش خارج می‌کند با برخی از اندیشه‌های دینی سازگار باشد.

سلیمی افزود: این موارد، پرسش‌هایی جدی هستند که نه فقط در علوم اسلامی و فلسفه بلکه به نظرم به‌عنوان کسی که مسئولیت یک دانشگاه علوم انسانی را بر عهده دارم و به فراخور حال و تناسب و علایق‌ام با گونه‌های مختلف معرفت علوم انسانی و اجتماعی مواجه‌ام، می‌گویم که در تمام رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی از اقتصاد و مدیریت گرفته تا سیاست، جامعه‌شناسی و ارتباطات ما با این پرسش‌های مشابه مواجه هستیم به همین دلیل است که چنین همایش‌ها و گردهمایی‌هایی بسیار برای ما مهم است.

وی با اشاره به اینکه بخشی از این همایش باید به بحث و بررسی و حضور فعال استادان و دانشجویان اختصاص داده شود چراکه دوران سخنرانی‌های یک‌طرفه گذشته است، گفت: الان که مباحث حضرت آیت‌الله جوادی‌آملی و آیت‌الله رشاد مطرح شد در درون ذهن استادان، اندیشه‌ها، سؤالات و اشکالاتی شکل می‌گیرد.

سلیمی در همین رابطه یادآور شد: همین‌طور در نزد دانشجویان نیز ارزش این سؤال‌ها به‌اندازه مباحث مطرح شده مهم است چراکه ما دانشگاه خوب را دانشگاهی می‌دانیم که در آن بتوانیم پرسش‌های بیشتری مطرح کنیم و نه اینکه به پاسخ‌های بیشتری دست پیدا کنیم.

دومین همایش قرآن و معرفت‌شناسی، توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با همکاری دانشگاه علامه طباطبائی با حضور حجت‌الاسلام علی‌اکبر رشاد، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام محمود محمدی‌عراقی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در سالن شهید مطهری دانشکده دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه برگزار شد.