انسان‌شناسی کار آسانی نیست/ رفتار تنها جلوه‌ای از دریای بیکران روان آدمی است

فیلسوف و شاگرد علامه طباطبائی اظهار کرد: امروزه علوم از جمله روان‌شناسی‌، جامعه‌شناسی و غیره همه انسانی هستند و انسان را می‌شناسند اما انسان را فقط در رفتار، کاربرد و کارکرد می‌شناسند. رفتار هم بر شخصیت انسان دلالت دارد اما آیا همه‌ شخصیت انسان در رفتارش پیاده می‌شود؟ خیر رفتار جلوه‌ای از دریای بیکران روان آدمی است.

به گزارش خبرنگار عطنا، ابراهیم دینانی صبح سه‌شنبه، ۲۷ آذرماه در مراسم بزرگداشت «روز پژوهش و علوم انسانی» در سالن اجتماعات کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه اساس تقسیم علم بر علوم انسانی و علوم غیرانسانی غلط است، اظهار کرد: علم اساساً انسانی است و علم غیرانسانی وجود ندارد.

وی ادامه داد: هیچ موجود غیرانسانی در این عالم علم ندارد و این تقسیم به لحاظ علم نیست و به لحاظ معلوم است. معلوم می‌تواند گاهی انسان و غیر انسان باشد. یک زمان انسان قصد شناخت خود و زمانی قصد شناخت غیر خود و به عبارتی علم‌های دیگر را دارد. بنابراین این یک مغالطه است، علوم انسانی یعنی علومی که معلومش انسان است. «شناخت» انسانی است و «شناخته شده» هم می‌خواهد انسانی باشد.

دینانی اینگونه بحث خود را آغاز کرد: شعری که هفتصد سال پیش سنایی، شاعر بزرگ فارسی ‌زبان گفته است را می‌خوانم که درباره‌ آن می‌خواهم صحبت کنم؛

خود به خود شکل دیو می‌کردند/ وز نهیبش غریو می‌کردند

وی در این باره گفت: در آن زمان‌ها نقاشانی زبردست دیو می‌کشیدند، اما دیوی که می‌کشیدند آنچنان پرهیبت بود که خود نقاش که آن را کشیده بود از آن فرار می‌کرد.

این فیلسوف تصریح کرد: مسئله اصلی عالم هستی سازنده و سازنده شده، صانع و مصنوع، خالق و مخلوق است و ما از این دو مسئله بیرون نداریم. خداوند تبارک خالق است و انسان صانع است و می‌سازد.

دینانی در ادامه سخنان خود بیان کرد: هندسه در زبان عربی یعنی اندازه گرفتن و مهندس «اندازه می‌گیرد»؛ اما فقط اندازه می‌گیرد و دیگر از چیستی آن‌ها اطلاعی ندارد. اگر از آن‌ها خواسته شود انسان را اندازه بگیرند چه چیزی از آن را می‌خواهند اندازه بگیرند؟ قد، وزن و تمام سلول‌ها را هم می‌توانند اندازه بگیرند، اما آیا انسان فقط این سلول‌هاست؟ مشکل دوران امروز این است که انسان را می‎‌خواهند اندازه‌گیری کنند.

وی تاکید کرد: من مخالف علوم کاربردی نیستم اما این علوم کاربردی باید نتیجه داشته باشند و در عمل به کار آیند. آیا همه چیز کاربرد و اندازه است؟ اینجاست که در دنیای امروز، همین ما که تا بناگوش با غرب مخالفت می‌کنیم تا اینجا همه چیزمان غربی است و این اثر پیشرفت‌های آن‌هاست.

شاگرد مکتب علامه طباطبائی خاطرنشان کرد: در این دانشگاه که شأن آن علوم انسانی و انسان است، باید بگویم انسان‌شناسی کار آسانی نیست. امروزه علوم از جمله روان‌شناسی‌، جامعه‌شناسی و غیره همه انسانی هستند و انسان را می‌شناسند اما انسان را فقط در رفتار، کاربرد و کارکرد می‌شناسند. رفتار هم بر شخصیت انسان دلالت دارد اما آیا همه‌ شخصیت انسان در رفتارش پیاده می‌شود؟ خیر؛ رفتار جلوه‌ای از دریای بیکران روان آدمی است.

وی افزود: انسان با خیل مشکلات روبه‌رو است و هیچ موجودی مثل انسان برای انسان مشکل‌ساز نیست. بزرگ‌ترین مشکل انسان خود اوست. همه مشکلات یک راه حل دارند اما مشکل خود را چطور می‌شود حل کرد؟ علوم انسانی به این مسائل فکر نمی‌کند و بازهم به رفتار و کردار می‌پردازد.

دینانی گفت: آیا جهان اندازه است و یا چیزی است که دارای اندازه است؟ ما اندازه را نمی‌شناسیم ما چیزهایی را که دارای اندازه است می‌شناسیم.

مدرنیته مار افعی 700 سر است

وی با بیان اینکه دنیای علم پیشرفته است، اظهار کرد: مدرنیته یک افعی هفتصد سر است. ما امروز در دوران مدرن زندگی می‌کنیم. من مخالف مدرنیته نیستم، این روند پیشرفت انسانی است اما انسان باید جایگاه خود را در این دنیای مدرن پیدا کند. ما از مدرنیته فقط تکنیک را می‌شناسیم و از روح آن بی‌خبریم. مدرنیته هم کاربردی است و ما فقط کارهای آن را می‌شناسیم و از مصنوعات آن و تکنولوژی حداکثر استفاده را می‌بریم.

وی در پایان نسبت به ابزارگرایان در علم نهیب زد و گفت: این تکنولوژی از یک روح ناشی می‌شود، آن روحی که این آثار را دارد چیست؟ ما هنوز آن را نمی‌شناسیم.