پژوهشگران باید نگاهی انتقادی به تاریخ داشته باشند

به گزارش عطنا دکتر حسین پاینده استاد دانشگاه علامه طباطبائی در نشست نقد و بررسی مطالبات تاریخ شفاهی در دانشگاه‌های ایران با تاكید بر این كه فلسفه مادر تمام رشته هاست، اظهار كرد: با نگاهی به تاریخ علم می بینیم كه از دوره رنسانس به بعد بود كه علوم دیگر از دل فلسفه بیرون آمدند. اما حدودا از نیمه دوم قرن بیستم، به جای واگرایی، شاهد همگرایی رشته ها هستیم.

وی تصریح كرد: روندی آغاز شده كه رشته ها به شكل دیگری در هم ادغام شوند و به اصطلاح میان رشتگی را به همین مفهوم به كار می بریم. برای خود من مواجهه با مسئله میان رشتگی بسیار سنگین بود و زمانی كه برای ادامه تحصیل به انگلستان رفتم با توجه به اینكه شاگرد اول دانشگاه تهران و عضو هیات علمی بودم؛ فكر می كردم در آنجا نه تنها یك دانشجوی متوسط بلكه خوب تلقی می شوم. اما پس از حضور در دانشگاه انگلستان متوجه شدم كه من آنجا دانشجوی ضعیفی هستم. به این علت كه آنچه در ایران به من آموخته شده فقط در رشته خودم بوده است.

وی ادامه داد: به این دلیل كه در دانشگاه انگلستان رشته میان رشته ای نظریه و نقد را می خواندم اساتید از من انتظار داشتند با حوزه های مختلفی از قبیل جامعه شناسی، روانشناسی، روان كاوی و مطالعات زنان و غیره كه من حتی اسم آن ها را در ایران نشنیده بودم آشنا باشم و این مواجهه دردناكی بود و اینكه گفته می شود باید رنج علم را تحمل كرد تا به عمق دانش رسید، گزافه نیست. در روزهای اخیر من مشغول ترجمه دفاعیه «ژاك دریدا» در جلسه دكتری اش در دانشگاه كمبریج بودم. حیرت آور است. دكتری دریدا 25 سال به طول انجامید. تصور چنین چیزی در جامعه ای مانند ایران خارج از ذهن است.

پاینده همچنین با بیان این كه به نظر می آید در دانشگاه های ایران به تاریخ بی اعتناییم، عنوان كرد: نشانه اش این كه دانشگاه علامه طباطبایی كه من 25 سال است عضو هیات علمی اش هستم، هنوز در رشته تاریخ دانشجو نمی گیرد و دپارتمان تاریخ نداریم. بزرگترین دانشگاه علوم انسانی ایران، تازه در حال ایجاد رشته تاریخ است.

این استاد دانشگاه گفت: بر اساس نظریه های جدید، تاریخ  غیر گفتمانی وجود ندارد. نظریه پردازان بزرگ معتقدند كه تاریخ به معنای روایت است و همچنین معتقدند واقعیت خود همیشه در حال تصفیه است. بنابراین پرداختن به تاریخ یعنی نقد گفتمانی. این نقد گفتمان باید در حوزه آكادمیك وجود داشته باشد. پژوهشگر تاریخ باید اجازه داشته باشد كه با نگاهی انتقادی به تاریخ نگاه كند، نه این كه تاریخ را تنها توصیف كند. ما باید از تاریخ نگاری فراتر برویم و به تاریخ پژوهی برسیم.

وی عنوان كرد: جامعه ایران جامعه زمان حال است. نه گذشته را می خواهد بشناسد و نه به گذشته نظر دارد. به نظر می آید كه ما در لحظه زندگی می كنیم و نمی توانیم برای آینده پیش بینی و برنامه ریزی كنیم. به گذشته هم اصلا نظر نداریم.

تقاضای تخصصی و علمی برای تاریخ در جامعه وجود ندارد

حجت الاسلام سعید فخرزاده مدیر دفتر تاریخ شفاهی حوزه هنری نیز با بیان این كه همیشه تقاضا داشتیم صاحب نظران در حوزه تاریخ شفاهی و ثبت خاطرات ما را یاری كنند، اظهار كرد: همیشه تلاش داشتیم تا زحماتی كه در دفتر تاریخ شفاهی صورت می گیرد بر اساس اصولی باشد كه به درد ما بخورد.

وی با بیان این كه خاطرات و تاریخ شفاهی باید بر اساس اصولی تهیه و تدوین شود، اظهار كرد: متاسفانه هیچ تقاضای تخصصی و علمی برای تاریخ در جامعه ما وجود ندارد. بیشتر تقاضاهای عمومی و فرهنگی و سرگرمی است و مردم دوست دارند قصه و داستان بشنوند.

منبع: حوزه هنری