جای خالی بخش خصوصی در مراکز فنی و حرفه‌ای

این روزها در شرایطی که دانش‌آموزان در مدارس برای رفتن به رشته‌های نظری سرودست می‌شکنند صنایع کشور هر روز بیشتر از قبل با بحران نبود نیروی انسانی کارآمد دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

به گزارش عطنا به نقل از روزنامه شرق، وقتی پای درددل صنعتگران می‌نشینیم، از نبود نیروی کار خلاق و مهارت‌یافته می‌نالند و از سوی دیگر هر روز بر آمار تعداد بی‌کاران فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌ها افزوده می‌شود.

در بسیاری از کشورهای دنیا رشته‌های فنی و حرفه‌ای به پشتیبانی صنعت‌شان آمده‌اند و هرکجا که روی مهارت‌پروری نیروی انسانی‌شان سرمایه‌گذاری کرده‌اند، حرفی برای گفتن یافته‌اند؛ اما در ایران هنوز کسی نمی‌داند درد چیست که بخواهد به درمان فکر کند.

سال‌ها پیش رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کارودانش با شعار دستیابی به اشتغال زودهنگام پا به عرصه آموزش‌وپرورش گذاشتند اما زمان زیادی نگذشت که آنچه در باور عموم جا افتاد این بود که این مراکز جای بچه‌تنبل‌های مدارس است و بس. اولین نهادی که این باور را در ذهن عامه مردم نهادینه کرد آموزش‌وپرورش بود.

آن زمان هنوز کسی به مشکل نبود تجهیزات و نبود تنوع رشته در مراکز فنی و حرفه‌ای و کارودانش فکر نمی‌کرد. ماجرا از آنجایی شروع شد که هرکسی ریاضی ضعیفی داشت یا معدل کمی می‌گرفت، فوری با برچسب کم‌هوش‌بودن را به سمت رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کارودانش سوق می‌دادند. همه‌چیز در نطفه از دست رفت.

رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کارودانش فرصتی برای رونق اقتصاد در این روزهای بی‌رونقی بود که غنیمت شمرده نشد و نتیجه این شد که این روزها شاهد ناامیدی دانش‌آموزان از کارایی رشته ریاضی و هجوم آنها به رشته تجربی هستیم.

برای شکوفایی رشته‌های فنی و حرفه‌ای جای خالی بخش خصوصی واقعی بیش از پیش خودنمایی می‌کند. بخشی که به دور از رانت‌های دولتی صنعتی دارند که چشم انتظار نیروی انسانی کارآمد است.

مدتی است که یکی از اعضای جامعه بخش خصوصی که خود فرزند شاخه کارودانش است در استان فارس کمر همت بسته تا به نوعی نیروی انسانی لازم برای همکاران‌شان را پرورش دهد. «امیر پرورش»، در سال ١٣٩٠ با سرمایه‌گذاری خود، یک مجتمع بزرگ فنی و مهارتی در استان فارس راه‌اندازی کرده است.

او که راز پرورش را در مهارت‌آموزی می‌داند، می‌گوید: این مجموعه فنی و حرفه‌ای از سال ٨٧ تأسیس شد. مدت‌ها به صورت آزاد فعالیت می‌کرد و بعد سیستم را به سمت دانش‌آموزمحوری تقویت می‌کند.

او می‌گوید از سال ١٣٩٠ همکاری و تعامل بسیار خوبی بین اداره کل آموزش‌وپرورش استان فارس و مجتمع امیرکبیر با مدیریت بنده اتفاق افتاد. در این همکاری در قالب طرحی با عنوان برون‌سپاری مراکز هنرستانی قراردادی برای ساخت این مرکز منعقد شد و شروع به فعالیت کردیم. سالانه بین دو تا سه ‌هزار نفر را تحت پوشش قرار می‌دهیم.

دانش‌آموزانی که هدف‌شان کنکور نیست

به گفته پرورش از افتخارات این مرکز این است که توانسته دانش‌آموزانی با معدل پایین را جذب کرده و به مرحله گرفتن دیپلم در رشته‌ای که مهارت یافته‌اند برساند. برخی از این دانش‌آموزان در المپیادها و جشنواره‌های خوارزمی درخشش داشته‌اند و برخی به دانشگاه رفته‌اند و در نهایت اکثریت دانش‌آموزان این مرکز در مجموعه‌های صنعتی کوچک و بزرگ مشغول به کار و فعالیت هستند و سالانه دو‌هزار نفر از این مجموعه فارغ‌التحصیل می‌شوند.

پرورش با اشاره به اینکه این مجموعه در شروع کار فقط به آموزش رشته‌های فنی می‌پردازد از تحول عظیمی که در این مرکز رخ می‌دهد، می‌گوید: مجموعه در گذشته فقط در رشته‌های فنی مانند شاخه‌های برق، الکترونیک، مخابرات، تأسیسات، مکانیک، برق خودرو، جوش، عمران و معماری کار می‌کرد اما بعد از پنج سال فعالیت مستمر در ١٥ اسفند ٩٥ مرکزی بسیار پیشرفته و به‌روز و مدرن را افتتاح کردیم که در سه دپارتمان کلی فعالیت می‌کند؛ رشته‌های فنی، رشته‌های هنری و زبان‌های خارجی.

رشته‌های هنری نیز شامل هنرهای تجسمی، هنرهای نمایشی و رشته‌های زبان خارجی هم شامل آموزش انگلیسی، عربی، فرانسه و آلمانی است.

امیر پرورش با افتخار می‌گوید دانش‌آموزانش برای کنکور آماده نمی‌شوند و معتقد است بچه‌های هنرستانی در هر کجای ایران که درس می‌خوانند نیازی ندارند که به دانشگاه بروند. او می‌گوید: مقام معظم رهبری در یک‌سال گذشته بیانات مختلفی داشتند و اشاره‌هایی به هنرستان‌ها داشتند. درواقع لازم نیست یک فرد سال‌ها به دانشگاه برود و بعد تازه بعد از فارغ‌التحصیلی وارد بازار کار شود.

آنچه فرد در هنرستان یاد می‌گیرد قطعا در دانشگاه نمی‌آموزد. بچه‌های ما هم وارد دانشگاه می‌شوند اما پیش از آن مهارت کارکردن را پیدا کرده‌اند. در مدارس مختلف معمولا نام و عکس دانش‌آموزان‌شان را که به دانشگاه می‌روند سردر مدرسه نصب می‌کنند اما برای ما افتخار این است که چند نفر مهارت کسب کرده‌اند و جذب بازار کار شده‌اند.

پرورش از نحوه جذب دانش‌آموزانش در شرکت‌ها و مؤسسه‌های مختلف می‌گوید: شرکت‌های مختلفی در بخش کوچک و بزرگ صنایع مختلف وجود دارند. این صنایع به ما درخواست می‌دهند و می‌گویند برای فلان بخش نیازمند تکنيسین هستند و ما نیرو را معرفی می‌کنیم و خودشان مصاحبه می‌گیرند و دانش‌آموز را جذب می‌کنند.

بی‌عدالتی در توزیع ثروت میان رشته‌های مختلف

پرورش، علت استقبال‌نکردن از رشته‌های فنی در خانواده‌ها و دانش‌آموزان را در توزیع ثروت میان رشته‌های مختلف می‌داند.

او می‌گوید: خانواده‌ها به ثروتی که پزشک‌ها به دست می‌آورند فکر می‌کنند اما با سیل عظیمی از فارغ‌التحصیلان پزشکی روبه‌رو هستیم که در آینده جایگاهی در بازار کار ندارند. این تفکر اشتباه است، زیرا امروز مهارت‌آموزی در کشور ایران صرفا یک انتخاب نیست، بلکه یک الزام است. تمایل بی‌رویه به رشته‌های تجربی برای پزشک‌شدن به این دلیل است که در تصور عامه، پزشک‌ها از وضعیت اقتصادی و درآمدی خوبی برخوردارند، اما دلیل این تصور این است که صداوسیما و اصحاب رسانه و... تبلیغ‌های بسیار مثبتی روی فعالیت پزشکان داشته و هیچ‌گاه برای یک کارآفرین مهندس که توانسته در شکوفایی اقتصادی موفق باشد را نشان نمی‌دهد.

او ادامه می‌دهد: ما باید قبل از همه اینها فرهنگ کار و مهارت‌آموزی را در جامعه جا بیندازیم و مردم متوجه شوند که دولت دیگر میزی ندارد تا به مردم بدهد و حتی بسیاری از بیمارستان‌های دولتی در حال واگذاری به بخش خصوصی‌اند و آن‌قدر رابطه عرضه و تقاضا متعادل می‌شود که نیازمند این تعداد بالای پزشک نیستیم.

وی این تصور که مراکز فنی و حرفه‌ای تجهیزات ندارند را غلط می‌داند و می‌گوید: ما در کنار آموزش‌وپرورش سازمانی داریم با عنوان سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور. این سازمان دارای استانداردهای به‌روز و بین‌المللی است. تجهیزات این سازمان باید به‌روز شود وگرنه در غیر این‌صورت استانداردی که دارند فاقد اعتبار می‌شود و مردم می‌توانند به صورت رایگان از مهارت‌های مورد آموزش این مراکز استفاده کنند.

هنرستان‌های ما اگر تجهیزات مطلوبی ندارند، اما تجهیزات کافی دارند و این‌گونه نیست که این تجهیزات در حد پایینی باشند. این هنرستان‌ها برای دولت هزینه‌های بالایی دارند، اما در سال اقتصاد مقاومتی با روشی که آموزش‌وپرورش با برون‌سپاری انجام داد، هزینه‌ای بین ٣٠٠ تا ٤٠٠‌ میلیارد ریال صرفه‌جویی شد.

راه‌حل آشتی بخش خصوصی و فنی و حرفه‌ای‌ها

پرورش ادامه می‌دهد: برون‌سپاری یعنی وقتی آموزش‌وپرورش می‌بیند نمی‌تواند در جایی هنرستان احداث کند و هزینه دارد، بخش خصوصی را می‌آورد و می‌گوید ما آمایش منطقه‌ای انجام داده‌ایم و در این منطقه می‌خواهیم به مدت یک‌سال رشته خاصی را آموزش دهیم. سال آینده تنوع رشته‌ای ایجاد کرده و رشته دیگری می‌آورد.

او می‌گوید: اگر اقلیمی کشاورزی است رشته‌های کشاورزی را جا می‌اندازد و در اقلیم دیگری ممکن است پرورش اسب جای کار داشته باشد. پرورش برای آشتی بخش خصوصی با آموزش فنی و حرفه‌ای در مدارس یک راه‌حل میانبر پیشنهاد می‌کند.

وی اضافه می‌کند: باید ارتباط تنگاتنگی میان آموزش‌های رسمی آموزش‌وپرورش و آموزش‌های غیررسمی آموزش‌وپرورش که متولی آن سازمان فنی و حرفه‌ای کشور است برقرار شود. در ضلع دیگر نیز صنایع کوچک و بزرگ و شهرک‌های صنعتی و شرکت‌هایی که در کشور نیازمند نیروی انسانی مورد نیاز هستند به‌هم پیوند بخورند. باید از تکنولوژی روز و سامانه‌های مجازی استفاده شود تا مشخص شود در کدام استان فرد مهارت‌آموخته منتظر اشتغال است و بتوان این افراد را جذب کرد.