اعتراض در جامعه‌ای شکل می‌گیرد که امکان گفت‌وگو نباشد/ فلسفه اعتصاب استفاده از خشونت را رد می‌کند

دبیر گروه صلح انجمن جامعه‌ شناسی ایران با اشاره به اینکه ایران در حال نزدیک شدن به آشفتگی اجتماعی و زوال کنش ارتباطی است، گفت: جامعه به سمت پدیده‌ای به نام اعتراض و اعتصاب می‌رود تا بتواند حرف خود را به گوش مسئولان جامعه برساند، از این رو در زمانی که امکان گفت‌وگو مهیا نیست، اعتصاب و اعتراض شکل خواهد گرفت.

به گزارش خبرنگار عطنا، نشست «اعتصاب‌ها و اعتراضات نظام‌مند و غیر نظام‌مند در نظام سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران» (گزارش تصویری) با حضور چهره‌های سیاسی و استادان دانشگاه عصر دوشنبه، 22مرداد ماه با همکاری مؤسسه رحمان و گروه صلح انجمن جامعه‌شناسی ایران در مؤسسه رحمان برگزار شد.

در این نشست، حسن امیدوار، دبیر گروه صلح انجمن جامعه‌ شناسی ایران در مقدمه‌ای جامعه‌شناسی صلح را زنجیره‌ای از ایده‌های علمی خواند که درصدد است با ایجاد تحلیل از خشونت و منازعات بکاهد و در جهت بهبود اجتماع و زندگی انسان‌ها قدمی بردارد.

وی افزود: گروه صلح انجمن جامعه‌شناسی ایران وظیفه دارد تا بینش درستی نسبت به نیاز به صلح و دوستی در جامعه فراهم کند، پیشرفت صلح‌ورزی و اندیشه صلح‌خواهی نیازمند شناخت علمی و نقد مستمر عناصر و پدیدهایی است که می‌توانند صلح را تهدید کنند.

امیدوار با بیان اینکه حال جامعه ایران خوب نیست، گفت: زیر پوست جامعه انبوه مسائل و مشکلات در هم تنیده شده‌اند و در حال رشد و گسترش هستند به ویژه مسئله فقر و استمرار کاهش ارزش پول ملی که به نظر می‌رسد به تدریج جامعه را قطبی می‌کند و ما باید در آینده شاهد ستیزه‌های گروهی باشیم.

دبیر گروه صلح انجمن جامعه‌ شناسی ایران با اشاره به اینکه ما شاهد کاهش خویشتن‌داری در سطح فرد بوده‌ایم اما به تدریج وارد فازی می‌شویم که باید شاهد کاهش خویشتن‌داری در حد گروه‌ها باشیم، اظهار کرد: کاهش خویشتن‌داری و مدارا به این معنا است که تأثر گروه‌ها افزایش پیدا خواهد کرد و شکاف مانع گفتمان بین‌ گروه‌ها خواهد شد.

وی خاطر نشان کرد: مسئولان با نمایش آماری تلاش می‌کنند تا وضعیت و شرایط جامعه را طبیعی نشان دهند اما شواهد میدانی متعدد گویای این مطلب است که به مفهوم آشفتگی اجتماعی نزدیک می‌شویم.

امیدوار به نشانه‌شناسی آشفتگی‌های اجتماعی اشاره کرد و برخی از نشانه‌های آن را معرفی کرد: رکود اقتصادی، تضعیف سلطه هنجاری، عدم امکان ارضای نیازهای گسترده مردم و ایجاد نارضایتی عمومی.

دبیر گروه صلح انجمن جامعه‌ شناسی ایران با بیان اینکه اگر از دیدگاه هابرماس شرایط جامعه را بررسی کنیم با مفهوم زوال کنش ارتباطی روبه‌رو می‌شویم، گفت: این شرایط باعث از بین رفتن گفتمان بین مردم و گروه‌ها می‌شود و بین مردم و هیئت حاکمه فرهنگ گفت‌وگو وجود نخواهد داشت و پیامد اینها یأس انبوه مردم است که مردم انگیزه‌ای برای ادامه کنش‌های ارتباطی و اصلاحات ندارند.

وی ادامه داد: در این شرایط امکان چانه‌زنی‌های معمول فراهم نیست جامعه به سمت پدیده‌ای به نام اعتراض و اعتصاب می‌رود تا بتواند حرف خود را به شکل اعتصاب به گوش مسئولان جامعه برساند، از این رو در زمانی که امکان گفت‌وگو مهیا نیست اعتصاب و اعتراض شکل خواهد گرفت.

امیدوار با اشاره به اینکه اعتراض زمانی شکل می‌گیرد که گوشی شنوا برای شنیدن حرف یکدیگر وجود نداشته باشد، بیان کرد: اعتصاب را روش یا کنشی خشونت‌پرهیز نامیده‌اند که استراتژیی برای ایجاد تغییرات و اصلاحات اجتماعی است. فلسفه اعتصاب استفاده از خشونت را رد می‌کند و عدم خشونت گزینه‌ای متفاوت از تسلیم شدن در مقابل ظلم و بی‌عدالتی است که از اهداف آن آگاهی عمومی نسبت به نارضایتی است.

دبیر گروه صلح انجمن جامعه‌ شناسی ایران سه دیدگاه برای تبیین اعتصاب‌ها را اینگونه معرفی کرد: دیدگاه اول اعتصاب را حاصل فرد می‌داند، دیدگاه دوم اعتصاب را حاصل ستیز منافع گروهی مثل کارگر و کارفرما می‌داند و دیدگاه سوم اعتصاب را گسست در نظم اجتماعی می‌داند که متأسفانه در شرایط کنونی با هر سه مورد مواجه هستیم.

وی به اعتصابات در بریتانیا در طی سال1911 تا 1974 اشاره کرد و گفت: در آن اعتصابات به سه نوع اعتصاب از جمله اعتصاب بنیادین که بر سر دستمزد و شرایط کار انجام می‌شود، اعتصاب سایشی که بر سر رعایت انضباط کاری صورت می‌گیرد و اعتصابات همبستگی که مربوط به اصول اتحادیه‌های صنفی به منظور همدردی صورت می‌گیرد اشاره شده است.

امیدوار در پایان سخنان خود بیان کرد: اعتصاب اهرمی است که به منظور استفاده از زور جامعه به کار گرفته می‌شود، با توجه به اینکه اعتصابات حالت موجی دارد منبع تغذیه آن هم به تبع تحولات فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جامعه است، لذا در شرایط آشفتگی اجتماعی از پتانسیل لازم برای شکل‌گیری و فعال شدن برخوردار است.